της Βαρβάρας Κοντονή

Λίγο πριν την αυγή του νέου millennium, ο προβληματισμός για το μέλλον της ανθρωπότητας βιώθηκε ξαφνικά και μάλλον απροσδόκητα μέσα από τον αμερικανικό mainstream κινηματογράφο, ο οποίος επιχείρησε να «ξορκίσει» την κατάντια του είδους μας με ταινίες που έμελλαν να γράψουν την δική τους ιστορία στην pop κουλτούρα, άλλοτε αναθεματίζοντας τον σύγχρονο καπιταλισμό δια στόματος Τάιλερ Ντέρντεν στο νιχιλιστικό «Fight Club» και άλλοτε επιχειρώντας την καθολική αφύπνιση πνεύματος και νου με την επιστροφή στην… «πραγματική» πραγματικότητα, όπως έκαναν οι αδελφοί Γουατσόφσκι στο «The Matrix».

Στην περίπτωση του φιλμ του Μάικ Τζατζ, τα πράγματα δεν είναι και τόσο ακραία. Εντούτοις, στο σύμπαν μιας μαύρης κωμωδίας, η μετριοπάθεια αποτελεί (πολλές φορές) την καλύτερη λύση για μία υποδόρια, στοχευμένη κριτική, εν προκειμένου του σύγχρονου εργασιακού περιβάλλοντος και όλων εκείνων των καθημερινών, συνηθισμένων κατά τα άλλα μικρο-οχλήσεων που προοδευτικά μοιάζουν ικανές να σε φέρουν ένα βήμα πριν από την οριστική κατάρρευση και το αναπόφευκτο… μπουρλότο!

Ο Πίτερ Γκίμπονς (Λίβινγκστον) είναι ένας προγραμματιστής που εργάζεται για την Initech, μία μεγάλη εταιρεία ανάπτυξης λογισμικού. Η εργασιακή του καθημερινότητα απαρτίζεται από μονότονα, επαναλαμβανόμενα tasks / αγγαρείες που δεν του προσφέρουν καμία συγκίνηση, ενώ και τα προσωπικά του δεν πηγαίνουν πολύ καλά, αφού υποψιάζεται πως η κοπέλα του τον απατά. Ζώντας μια ατέρμονη επανάληψη της ίδιας πεζής κατάστασης, ο Πίτερ θα αναζητήσει βοήθεια στην υπνοθεραπεία, χάρη στην οποία θα αισθανθεί άλλος άνθρωπος. Αντιμετωπίζοντας πλέον τα πάντα με χαλαρότητα (έως και απάθεια) και έχοντας αποτινάξει κάθε άγχος και stress, θα καταστρώσει μαζί με δύο φίλους και συναδέλφους ένα φαινομενικά έξυπνο κόλπο, προκειμένου να δώσουν ένα ξεγυρισμένο μάθημα στην εταιρεία, ιδιαίτερα από τη στιγμή που πληροφορούνται πως η Initech σύντομα πρόκειται να προχωρήσει σε μαζικές απολύσεις. Όπως είναι αναμενόμενο, τα πράγματα δεν θα πάνε όπως ακριβώς τα υπολόγιζαν και θα βρεθούν περισσότερο εκτεθειμένοι απ’ όσο περίμεναν. Θα βρουν τον τρόπο να τα μπαλώσουν πριν τους πάρουν χαμπάρι;

Το «Office Space» αποτελεί κλασική περίπτωση φιλμ που «φωνάζει» ‘90s, και πως δεν θα μπορούσε άλλωστε από τη στιγμή που ο Μάικ Τζατζ αποτελεί τον δημιουργό των Beavis & Butt-Head, εκείνου του αθυρόστομου και εντελώς «καμένου» animation που προβαλλόταν μέσα από τη συχνότητα του MTV, όταν το κανάλι ήταν (ακόμη) δημοφιλές για την καλή του μουσική και όχι για τις trashy reality εκπομπές. Τούτο εδώ αποτελεί ουσιαστικά το σκηνοθετικό ντεμπούτο (για live action, τουλάχιστον, καθότι είχε προηγηθεί το «Beavis and Butt–Head Do America», το 1996) του Αμερικανού δημιουργού, το οποίο βασίστηκε στο ομότιτλο, μικρού μήκους animation του ίδιου. Αναδεικνύοντας με αιχμηρό χιούμορ την μονοτονία της εργασιακής πραγματικότητας, την ομογενοποίηση των εργαζομένων και την ολοκληρωτική έκλειψη της ατομικής πρωτοβουλίας, ο Τζατζ κατασκευάζει εδώ μια ταινία σύμβολο της εποχής της, μια ανάλαφρη κωμωδία που αναδεικνύει με τον καλύτερο τρόπο την ιδέα του εργασιακού ανικανοποίητου και την συνακόλουθη εγκατάλειψη του μεγαλεπήβολου αμερικανικού ονείρου που έχει εγκλωβιστεί μέσα σε καταθλιπτικά cubicles.

Η ταινία αποτέλεσε τεράστια εισπρακτική αποτυχία όταν διανεμήθηκε στις αίθουσες, κατάφερε όμως να ανατρέψει τα προγνωστικά με την κυκλοφορία της στο home entertainment, όπου θριάμβευσε και ξεπέρασε σε κέρδη άλλες, πολύ πιο γνωστές και ήδη επιτυχημένες από την πορεία τους στους κινηματογράφους παραγωγές της 20^th Century Fox. Σε αυτή την μετέπειτα πορεία της οφείλει ουσιαστικά και το διαχρονικό cult status της, αποτέλεσμα ενός «δηλητηριώδους» καφκικού περιβάλλοντος, extra δόσεων μελετημένα κυνικού χιούμορ και ενός εξαιρετικού ensemble καστ το οποίο αφήνει το δικό τους στίγμα. Ξεχωρίζουν με χαρακτηριστική άνεση ο Γκάρι Κόουλ σε ρόλο εγωκεντρικού, μαλάκα αφεντικού, αλλά και ο Στίβεν Ρουτ (ο διαβόητος «stapler guy») ως το πιο χαρακτηριστικό δείγμα υποταγμένου εργαζομένου που κάποια στιγμή εκρήγνυται και κάνει την κίνηση mat. Το «Office Space» αποτελεί κλασικό δείγμα καλογραμμένης κωμωδίας καταστάσεων, μια ταινία που μοιάζει να παραμένει καταραμένα διαχρονική μέχρι και σήμερα, ένας ύμνος για την Generation X και όλες εκείνες τις banal, χαμένες ώρες που θυσιάστηκαν (και εξακολουθούν να θυσιάζονται) μπροστά από οθόνες υπολογιστών, φορτωμένα γραφεία και όνειρα στα συρτάρια.