του Νίκου Παλάτου

Προδιαθέτει για κάτι που θα κινείται πέρα από την βιογραφική πεπατημένη η σεναριακή επιλογή του «Respect», να μην παρακολουθήσει ολόκληρο τον κύκλο ζωής του αντικειμένου της ταινίας, αλλά να επικεντρωθεί σε μια συγκεκριμένη (αν και ασφαλώς μεγαλούτσικη) περίοδο της ζωής του. Η κίνηση αυτή δημιουργεί την αίσθηση πως θα προκύψει ένα εκ βαθέων φιλμικό αποτέλεσμα, το οποίο θα καταφέρει ν’ αναδείξει την προσωπικότητα (εν προκειμένω) της Αρίθα Φράνκλιν, πλην όμως (και κατά έναν άκρως ειρωνικό λόγο) η όποια σχετική διάθεση χάνεται στα τετριμμένα της ίδιας της σεναριακής επιλογής. Η περί ου ο λόγος εικοσαετής περίπου περίοδος της ζωής της «βασίλισσας της soul» περιλαμβάνει όλα όσα μια τυπική κινηματογραφική βιογραφία ενός διάσημου καλλιτέχνη αρέσκεται να περιέχει: το ταπεινό ξεκίνημα, τη σταδιακή αναγνώριση, την εκτόξευση στην κορυφή, τις μέρες πλούτου και δόξας, τις καταχρήσεις που επιφέρουν την αναπόφευκτη πτώση και, φυσικά, την θριαμβευτική επιστροφή. Όλα αυτά, μαζί με τη σκληρή προσωπική ζωή της Φράνκλιν, παρουσιάζονται όχι μόνο όσο τυπικά θα φαντάζονταν κάποιος, αλλά (ακόμη χειρότερα) μ’ έναν τρόπο εντελώς ασύνδετο, που περισσότερο με καταγραφή στιγμιότυπων από την ζωή και την καριέρα της Φράνκλιν μοιάζει παρά με βιογραφία της.

Κακοποιημένη σεξουαλικά από παιδική ηλικία, η Φράνκλιν βρέθηκε να είναι μητέρα δύο παιδιών από τα δεκαέξι της μόλις χρόνια. Μεγαλωμένη με τις δύο αδελφές της υπό την αυστηρή επίβλεψη του ιεροκήρυκα πατέρα της, η Αρίθα (Ρι, όπως την αποκαλούσε η οικογένειά της) έδειξε από πολύ νωρίς το ταλέντο της στο τραγούδι, με το σεβάσμιο στους κοινωνικοπολιτικούς κύκλους των μαύρων του Ντιτρόιτ μπαμπά της να την καθοδηγεί προς τα «ασφαλή» νερά της gospel μουσικής. Θα είναι αυτός, πάντως, που με τις γνωριμίες του θα την μπάσει στο χώρο της δισκογραφίας (ο κύκλος του Σι Ελ Φράνκλιν εκτείνονταν από την Ντάινα Γούσινγκτον μέχρι τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ!), σ’ ένα μουσικό ξεκίνημα που κάθε άλλο παρά επιτυχημένο (από εμπορικής σκοπιάς) μπορούσε να χαρακτηριστεί. Ο συνδυασμός της ανάληψης του management της καριέρας της από τον μετέπειτα σύζυγό της Τεντ Γουάιτ και η υπογραφή συμβολαίου με την Atlantic Records του Τζέρι Γουέξλερ, έφεραν σχεδόν άμεσα την Αρίθα στην κορυφή. Ο μεν πρώτος, όμως, ήταν ένας βίαιος και αυταρχικός άνδρας, με την δε επιτυχία ουδείς δύναται να υπογράψει μόνιμο συμβόλαιο…

Η εκμετάλλευση και η κακοποίηση ήταν γεγονότα της ζωής της Αρίθα Φράνκλιν, τα οποία έπρεπε ν’ αγωνιστεί σκληρά για να ξεπεράσει. Η ταραγμένη (έως αινιγματική) σχέση με τον πατέρα της, καθώς και οι λανθασμένες της επιλογές (ο Γουάιτ φαινόταν εξαρχής πως ήταν προβληματικός τύπος συζύγου), δεν την βοήθησαν να βάλει την προσωπική της ζωή σ’ έναν μόνιμο ίσιο δρόμο, με το τραγούδι να στέκει (ως ένα βαθμό) η ευκαιρία της για λύτρωση. Η ταινία αδυνατεί ν’ αποδώσει την πολυπλοκότητα όλων αυτών στο πλαίσιο μιας πειστικής βιογραφίας, προτάσσοντας μία εν είδει ξεφυλλίσματος photo album αφήγηση, όπου με κάθε γύρισμα σελίδας… εξαφανίζονται θαρρείς τα προηγούμενα (ένα φαινόμενο που ειδικά σε ό,τι αφορά τα παιδιά της Φράνκλιν, απαντάται σε όλο του το μεγαλείο)! Το μελόδραμα είναι αυτό που κυριαρχεί στην κατά «Respect» πέρα από τα φώτα της σκηνής ζωή της Αρίθα, σε σημείο που σε κάνει ν’ αναρωτιέσαι για το κατά πόσο είχε έστω και μια στιγμή ευτυχίας στον προσωπικό της βίο. Ίσως ν’ αποτελεί μια ιδιότυπη μορφή σεβασμού η προσέγγιση αυτή (ή σύμφωνης με τα όσα η τωρινή εποχή «ορθότητας» επιβάλει…), ο άνευρος και επιφανειακός τρόπος με τον οποίο σερβίρεται το όλον, όμως, αφαιρεί ολοκληρωτικά την απαιτούμενη αφηγηματική δύναμη που θα καθιστούσε σαφές το ποια στ’ αλήθεια ήταν η Αρίθα Φράνκλιν.

Ως αντίβαρο στις σοβαρές σεναριακές αστοχίες του ιδιωτικού βίου της «queen of soul», έρχεται κατά κάποιον τρόπο το μουσικό κομμάτι του φιλμ, το οποίο προσπαθεί να σώσει από μόνο του την κατάσταση. Η όλη σεκάνς σύλληψης της διασκευής στη σύνθεση του Ότις Ρέντινγκ που έμελλε να εκτοξεύσει την καριέρα της Φράνκλιν (αλλά και να χαρίσει τον τίτλο της στην κινηματογραφική της βιογραφία) είναι υπέροχη, μιας και (μεταξύ άλλων) ανακαλύπτεις το διπλό νόημα πίσω από τα «reee» που οι αδελφές της… Ρι επαναλαμβάνουν συνεχώς στην all-time classic εκτέλεση του hit single «Respect». Οι ηχογραφήσεις στα περίφημα Muscle Shoals Studios αποκαλύπτουν παρασκήνια από τη μαγεία του κόσμου της μουσικής (σε όσους ενδιαφέρονται γι’ αυτή την κουκίδα του χάρτη της Αλαμπάμα, όπου γεννήθηκαν μερικά από τα’ αριστουργήματα της r’n’b – και όχι μόνο – σκηνής, συστήνω το θαυμάσιο ντοκιμαντέρ του 2013 με τον εύλογο τίτλο «Muscle Shoals»), με το φινάλε να έρχεται προβλεπόμενα με την ιστορική συναυλία για τις ανάγκες του gospel album «Amazing Grace», σε εκκλησία του Λος Άντζελες. Η Αμερικανίδα ηθοποιός και τραγουδίστρια Τζένιφερ Χάντσον είναι ικανοποιητική όταν ερμηνεύει τα σουξέ – άσματα της Αρίθα, στις υπόλοιπες υποχρεώσεις του ρόλου της, όμως, αποδεικνύεται λίγη. Ασορτί με την όλη ταινία σαν να λέμε…