του Νίκου Φωτάκη

Όταν, πριν από μερικές εβδομάδες, ξεκινούσε ο πέμπτος κύκλος του «Mad Men», το Newsweek γιόρτασε το γεγονός αφιερώνοντας στην σειρά όχι μόνο το εξώφυλλο, αλλά ολόκληρο το τεύχος του. Το ιστορικό newsmagazine, που γνωρίζει νέες δόξες με την δαιμόνια Τίνα Μπράουν στο τιμόνι, δημιούργησε ένα συλλεκτικό τεύχος, παρουσιάζοντας τα θέματά του με το γραφιστικό στιλ – λογότυπο, σελιδοποίηση, γραμματοσειρές – που είχε στη δεκαετία του ‘60, ενώ και η θεματική του προσπαθούσε (με τρόπο τραβηγμένο από τα μαλλιά) να συνδέσει την εποχή μας με τα 60’s: το Ιράν και το Βιετνάμ, ο Ομπάμα και ο Κένεντι κ.ο.κ. Είχε ακόμη και ένα άρθρο γραμμένο από μια επιζήσασα της αίθουσας σύνταξης του Newsweek του ‘60, που περιέγραφε ότι ναι, όλα όσα δείχνει το «Mad Men» είναι αλήθεια: οι γυναίκες ήταν καλές μόνο για να φτιάχνουν καφέδες! Οι άνδρες έκαναν όλη τη δουλειά και έπιναν μαρτίνι στο γραφείο! Και όλοι κάπνιζαν!

Θα ήταν ένα έξυπνο τέχνασμα, αν δεν ήταν άλλη μια απόδειξη του τρόπου που το «Mad Men» παγίδευσε τους θεατές του – και αυτοπαγιδεύτηκε – στο σύμπαν που επέλεξε ως πεδίο δράσης. Τα 60’s, ως ένα εξωτικό περιβάλλον, είναι τόσο ισχυρή εικόνα που δύσκολα τα ξεπερνά κανείς. Ευφυώς σκεπτόμενος, ο Μάθιου Γουάινερ, ο δημιουργός της σειράς, έφτιαξε ένα ελκυστικό περιτύλιγμα (κομψοί, αρρενωποί άνδρες, γυναίκες με καμπύλες, μαρτίνι, μεγάλα αυτοκίνητα, μουσική που καταγράφει τη μετάβαση από τον Σινάτρα στους Beatles, το τραύμα της δολοφονίας του Κένεντι) που ήξερε ότι θα συγκινήσει το κοινό και θα το κάνει να παρακολουθήσει μια σειρά η οποία, κατά βάση, είναι ένα αργόσυρτο ψυχόδραμα, με ατέλειωτους διαλόγους και πλοκή που εξελίσσεται με το σταγονόμετρο.

Ο κόσμος τσίμπησε, τα περιοδικά τσίμπησαν, τα social media τσίμπησαν. Στο facebook μπορούσες να φτιάξεις το προφίλ σου και να γίνεις ένας από τους χαρακτήρες, τα editorial μόδας έπαθαν οργασμό και τα περιοδικά σε καλούσαν – και συνεχίζουν να το κάνουν – να «το κάνεις όπως ο Ντον Ντρέιπερ». Δηλαδή, πώς; Σαν ένας τύπος που εκπροσωπεί την απόλυτη αλλοτρίωση, ένας άνθρωπος που δημιουργεί μια ταυτότητα για τον εαυτό του και καταφέρνει να πουλήσει το νέο του εγώ σαν προϊόν, για να το καταναλώσει ο περίγυρός του, με τον τρόπο που πουλάει σαν διαφημιστής προϊόντα για την καταναλωτική κοινωνία στην οποία διαπρέπει;

Ο Μάθιου Γουάινερ είναι ένας φιλόδοξος άνθρωπος. Αυτό που φαίνεται πως είχε στο μυαλό του είναι να φτιάξει μια σειρά που μιλά για τους ρόλους, για τις ταυτότητες του ανθρώπου, για τις γυναίκες και τους άνδρες. Μια σειρά που μιλά για γυναίκες (γιατί το «Mad Men» είναι μια ακραιφνώς γυναικεία σειρά) οι οποίες ασφυκτιούν στον ρόλο που τους έχει φορέσει η κοινωνία και που διεκδικούν διαφορετικές θέσεις, σε μια κοινωνία που ανδροκρατείται από αδύναμους άνδρες χωρίς ιδιότητες. Όσο περισσότερο αναπτύσσονται και εξελίσσονται οι γυναίκες της σειράς, τόσο πιο κενοί, ανούσιοι και ξεγυμνωμένοι αποδεικνύονται οι άνδρες που αναγκάζονται να παραχωρήσουν τα όποια προνόμιά τους. Στο κέντρο όλων τους, ο Γουάινερ επιδίωξε να δημιουργήσει στο πρόσωπο του Ντον Ντρέιπερ έναν άνδρα – σύμβολο, για τον μεταμοντέρνο άνθρωπο – τον «Ξένο» του Αλμπέρ Καμί σε τηλεοπτική εκδοχή. Το έκανε διαλέγοντας ένα πλαίσιο πολύ βολικό για εύκολους συμβολισμούς: τη δεκαετία που έχουμε μάθει να θεωρούμε ως ορόσημο για κοινωνικές αλλαγές και την βιομηχανία που συνδέθηκε με την κατανάλωση και την επικράτηση του επιφανειακού επί του ουσιαστικού. Και κάπου εκεί έχασε το παιχνίδι. Γιατί πέντε χρόνια μετά, ακόμη μιλάμε για το «Mad Men» με τους όρους του περιτυλίγματος – την αισθητική του Space Age, τα ειρωνικά inside jokes με πρόσωπα και πράγματα για τα οποία γνωρίζουμε την έκβασή τους και που στην σειρά παρουσιάζονται ως καινοφανή.

Πέντε χρόνια μετά, και το προπέτασμα καπνού που δημιουργεί το ντουμάνι από τα τσιγάρα της σειράς λειτουργεί ως εμπόδιο για να περάσουν στο κοινό όλα όσα – φανταζόμαστε πως – έχει στο μυαλό του ο Γουάινερ. Επτά επεισόδια στον πέμπτο κύκλο και η σειρά που καμώνεται την σοβαρή συζητήθηκε επειδή μια γκόμενα τραγούδησε ένα ανάλαφρο easy listening κομμάτι με έναν επιτηδευμένα σέξι τρόπο. Κρίμα στον κόπο της Πέγκι Όλσον, που από το πρώτο επεισόδιο προσπαθεί να δείξει ότι οι γυναίκες αξίζουν για κάτι παραπάνω από αυτό…