«Mary and Martha»: Μαζί στην απώλεια.
Την αμερικανική του πρεμιέρα πρόκειται να κάνει στο HBO απόψε, μετά τη βρετανική που έγινε στο BBC One στις αρχές Μαρτίου, το τηλεοπτικό φιλμ «Mary and Martha». Με εξαιρετικά credentials, επειδή στο σκηνοθετικό τιμόνι βρίσκουμε το Φίλιπ Νόις, που μπορεί να υπέγραψε το «Sliver» (κακό) αλλά υπήρξε υπεύθυνος και για το «Ο Ήσυχος Αμερικανός», ενώ στο σενάριο συναντούμε τον πολυσχιδή μάστορα των δύο «Μπρίτζετ Τζόουνς» και του «Αγάπη Είναι…», Ρίτσαρντ Κέρτις. Κυρίως, όμως, έχουμε δυο καταπληκτικές ηθοποιούς, τη Χίλαρι Σουάνκ και την Μπρέντα Μπλέθιν σε έναν, φαινομενικά, αντισυμβατικό και παράταιρο συνδυασμό, που τελικά καταφέρνει να «κεντήσει».
Εκ πρώτης όψεως, το topic της τηλεταινίας δεν είναι και τόσο hot: αφορά την ελονοσία. Στο στόρι, η Μέρι και η Μάρθα είναι δυο γυναίκες που ζουν, η πρώτη μια αστική ζωή στη Βιρτζίνια των ΗΠΑ και η άλλη μια μικροαστική στο Λονδίνο. Έχουν από έναν μονάκριβο γιο και οι δρόμοι και των δυο οδηγούνται στην Αφρική: η Μέρι παίρνει τον μικρό της για ένα μοναδικό ταξίδι γνώσης στη μαύρη ήπειρο και o γιος της Μάρθα διορίζεται σε σχολείο στη Μοζαμβίκη για να διδάξει στα παιδάκια. Χτυπιούνται αμφότεροι από την ελονοσία και οι δρόμοι των δυο γυναικών θα διασταυρωθούν υπό συνθήκες δυσοίωνες και οδηνηρές, εξαιτίας της ασθένειας.
Οι περισσότεροι δεν είμαστε διόλου οικείοι με το θέμα και από περιέργεια ανέτρεξα στις στατιστικές και τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και των Γιατρών Χωρίς Σύνορα. Είναι απίστευτο για μας, αλλά η ελονοσία κοστίζει τη ζωή σε ένα με δύο εκατομμύρια ανθρώπους ανά έτος. Οι ευπαθείς ομάδες είναι τα παιδιά κάτω των πέντε ετών, οι έγκυες και οι μετανάστες – επισκέπτες. Το ανατριχιαστικό είναι ότι κάθε 30 δευτερόλεπτα ένα παιδάκι της Αφρικής πεθαίνει από αυτή την ασθένεια, ενώ περίπου 50% των εισαγωγών σε κλινικές της ηπείρου οφείλονται στο χτύπημά της. Μιλούμε, δηλαδή, για μια μάστιγα, για την οποία, εικάζω επειδή δε βρίσκεται ιδιαίτερα κοντά στο κατώφλι μας, το κατώφλι του λευκού κόσμου, γνωρίζουμε τόσο λίγα πράγματα. Όπως συμβαίνει πάντα, νομίζουμε πως ό,τι δεν εμπίπτει στη σφαίρα της αντίληψής μας, δεν είναι υπαρκτό, πόσω μάλλον πρόβλημα.
Είναι πρόβλημα, όμως, και είναι πρόβλημα μεγάλο και, βασικά, πολιτικό, και ως τέτοιο αποπειράται να το προσεγγίσει και να το αναλύσει η ταινία αυτή. Πολύ αφελώς και πολύ συναισθηματικώς, όμως. Για να διαχειριστείς ένα τέτοιο ζήτημα με αμεσότητα και – μη λησμονούμε – να γίνεις απτός από το κοινό του καναπέ, δεν υπάρχει άλλη ατραπός. Έτσι, από κάποιο σημείο και έπειτα, η ταινία γίνεται καθρέπτης του αγώνα της Μέρι και της Μάρθα να ενημερώσουν, να κινητοποιήσουν, να ενεργοποιήσουν τον κόσμο με επιρροή, τις πολιτικές, τις δυναμικές και τους μηχανισμούς που θα αναχαιτίσουν το πρόβλημα και θα σωθούν ζωές. Είναι σαφές, επίσης, πως ένας τέτοιος αγώνας δε γίνεται από την καθεμιά μόνο για αυτό. Εντάσσεται και στο πλαίσιο του να αποσοβήσουν τις τύψεις που ροκανίζουν την ψυχή τους για το «τι θα μπορούσα να έχω κάνει αλλιώς» – ειδικά στην περίπτωση της Μέρι, που αποπληρώνει τώρα την πρωτοβουλία που πήρε τότε «για μαθήματα ζωής στην Αφρική» στον 10χρονο μικρό της.
Οι πολιτικές, προφανώς, είναι ανελέητες. Από συναίσθημα δε χαμπαριάζουν, και οι οποιεσδήποτε δράσεις μεταφράζονται σε χρήμα. Η Μέρι και η Μάρθα θέλουν να ευαισθητοποιήσουν και παρουσιάζουν σε Ειδική Επιτροπή περί του θέματος, παθούσες ούσες, φωτογραφίες και τεκμήρια της δυστυχίας που σκορπίζει η ελονοσία. Το βάρος της δράσης πέφτει στην αμερικανική μεριά, ε, εντάξει, γιατί αυτοί λύνουν τα προβλήματα του κόσμου ανέκαθεν (είναι ειρωνεία αλλά και αφέλεια βέβαια, ας το αποδώσουμε, όμως, στα credits της παραγωγής). Επίσης, το πώς φτάνουν εκεί (γιατί δεν είναι και το πιο απλό πράμα να αποκτήσεις πρόσβαση στις πολιτικές πίστες) είναι άλλη μια λύση – αμερικανιά, που υλοποιείται από τον estranged μπαμπά της Μέρι (τον παίζει ο Τζέιμς Γουντς, παρεμπιπτόντως). Εν πάση περιπτώσει, πέρα από τις ανωτέρω ενστάσεις και τις δεικτικές παρατηρήσεις, τα slides – τεκμήρια των ανθρώπων που έφυγαν από τη ζωή από αυτή την κατάρα και τα οποία παρουσιάζουν οι δυο γυναίκες στην ταινία, κορυφώνουν ένα δράμα που κανέναν δεν μπορεί να αφήσει ασυγκίνητο. Η Χίλαρι είναι καταπληκτική και κάτι μας λέει ότι κάνει κέφι τέτοια κοινωνικά, στρατευμένα θέματα κι όσο μεγαλώνει, της πάνε. Αλλά πρέπει να κάνουμε ειδική μνεία στην Μπρέντα Μπλέθιν, που είναι τόσο εκπληκτικά σπαρακτική και ανθρώπινη σε κάθε σκηνή, που νιώθεις πως οι ματιές της και οι λέξεις της δεν είναι παρά μελίρρυτος πόνος, ελπιδοφόρος και φαεινός.
