της Ιωάννας Παπαγεωργίου

Το να γίνεις μάρτυρας της Ιστορίας ενώ εξελίσσεται. Συμβαίνει. Μπροστά στα μάτια σου. Ζωντανά ή με ασήμαντη χρονοκαθυστέρηση. Το να είσαι παρών στα γεγονότα, σε όποιο σημείο του πλανήτη και αν βρίσκεσαι. Ακόμα και όταν δεν τα βιώνεις εκ των έσω – δεν έχεις την ευκαιρία ή την ατυχία να συμμετέχεις σε αυτά. Αυτό είναι ίσως το πιο ξεχωριστό και σημαντικό δώρο που έκανε η τηλεόραση στην ανθρωπότητα. Και μαζί μ’ αυτό, συναισθήματα και ρίγη πρωτόγνωρα και ανεξίτηλα στο θυμικό, όλων και του καθενός ξεχωριστά.

4 ημέρες,

Έτσι, για παράδειγμα, αν είσαι της δικής μου γενιάς ή λίγο νεότερη/ος, ποτέ δε θα ξεχάσεις πού ήσουν, τι έκανες, πώς αντέδρασες και πώς αισθάνθηκες όταν όλοι – μα όλοι! – οι κάτοικοι του διχοτομημένου Βερολίνου εξόρμησαν στους δρόμους προκαλώντας την αρχή του τέλους για το περιβόητο Τείχος. Ή όταν δύο επιβατικά αεροπλάνα εμβόλισαν τους Δίδυμους Πύργους – δύο από τους πιο χαρακτηριστικούς ουρανοξύστες της Νέας Υόρκης – γονατίζοντάς τους, και μαζί μια ολόκληρη εποχή. Ή όταν, πριν μπει στη ζωή σου το Blu-Ray, τα avi, τα mkv ή τα mp4 αρχεία, έφτασε στα χέρια σου, φρέσκο, αγορασμένο, ή «περπατημένο», δανεικό από καλό φίλο, το box-set με τα DVD με τα 24 επεισόδια του πρώτου κύκλου της πολυσυζητημένης τότε σειράς. Και έβαλες το πρώτο από αυτά στο player και πάτησες play. Και εθίστηκες κι εσύ. Και ρίζωσες μπροστά στη μικρή οθόνη. Και επέστρεψες στα εγκόσμια ένα 24ωρο μετά, και αν. Όταν πια δεν είχε μείνει δισκάκι για δισκάκι μέσα στο box-set. Και το σοκ του θανάτου της πρωταγωνίστριας – συζύγου του κεντρικού ήρωα, Τζακ Μπάουερ, στον επίλογο, είχε καταλαγιάσει, κουρνιάζοντας για πάντα στις αποσκευές της μνήμης σου. Και συνειδητοποίησες, επιτέλους, πως είχες γίνει πάλι μάρτυρας της Ιστορίας. Τηλεοπτικής και όχι μόνο.

Μην εκπλήσσεσαι. Δεν υπερβάλλω. Το «24» άλλαξε τα δεδομένα, της TV αρχικά, ολόκληρης της δυτικής κουλτούρας στη συνέχεια. Και τα άλλαξε όντας καθαρόαιμο τηλεοπτικό πλάσμα, άνευ λογοτεχνικών ή comic καταβολών σαν τα σύγχρονα pop φαινόμενα «Game of Thrones» και «The Walking Dead». Διαδραματιζόμενο σε πραγματικό χρόνο, με απρόσκοπτο ρεαλισμό «μεγάλων διαστάσεων» στην κινηματογράφησή του, άνευ αργής κίνησης ή flashback, την κάμερα συνήθως επείγουσα, στο χέρι, την οθόνη να χωρίζεται συχνά-πυκνά σε 2, 3 ή 4 παράθυρα, για να αποκαλύψει πώς εξελίσσεται ταυτόχρονα η δράση για 2, 3 ή 4 διαφορετικούς ήρωες, και το ρολόι να μετρά ασταμάτητα, αδυσώπητα ανάποδα, κατέγραφε σε κάθε επεισόδιο του μια ώρα από ένα 24ωρο της – κάθε άλλο παρά αξιοζήλευτης – ζωής του Τζακ Μπάουερ – επικεφαλής hi-tech αντιτρομοκρατικής υπηρεσίας των ΗΠΑ.

Αφενός, ανήγαγε το split-screen και το σασπένς σε νέα, δυσθεώρητα υψηλή τέχνη. Αφετέρου, σκαρφίστηκε έναν αμείλικτα γκρίζο, αμφιλεγόμενης ηθικής κεντρικό χαρακτήρα, επαναπροσδιορίζοντας ρηξικέλευθα την έννοια του αντιήρωα. Α, και έσβησε, καταλυτικά, το happy-end, ως απαραίτητη προϋπόθεση / τελικό προορισμό της πορείας των πρωταγωνιστών, από τη γραμματική του mainstream τηλεοπτικού δράματος (αν έχεις βιώσει το μισό έστω από το θανατικό που έχει πέσει τελευταία στις σειρές της ελεύθερης, αμερικάνικης τηλεόρασης, καθώς η σεζόν πλησιάζει στο τέλος της, θα καταλάβεις από την καλή και την ανάποδη τον αντίκτυπο του «24»). Έδωσε, επίσης, την ευκαιρία στον Κίφερ Σάδερλαντ να αναγεννήσει από τις κινηματογραφικές στάχτες της την καριέρα του, ερμηνεύοντας με απαράμιλλη ευστοχία και θάρρος τον Τζακ Μπάουερ. Έναν άνθρωπο – ορισμό τού ατελή. Οδυνηρά σκληρού και, ταυτόχρονα, σπαρακτικά εύθραυστου. Που με την ίδια ευκολία που σου σπαράζει το στομάχι όταν αποφασίζει πως τα βασανιστήρια είναι ο μόνος τρόπος για να «σπάσει» ένας μάρτυρας, σου σπαράζει και την καρδιά όταν «σπάει» ο ίδιος, και ξεσπά σε σχεδόν βουβούς και όμως τόσο γοερούς λυγμούς. Που υπακούει μόνο τον δικό του, αυστηρό κώδικα ηθικής, ξέρει πως μερικές φορές ο σκοπός αγιάζει τα μέσα και πως ουδέν καλό, αμιγές κακού. Που ομολογεί τις αμαρτίες του και δεν αποποιείται των συνεπειών τους. Παρά μονάχα στο τέλος. Στο 24ο επεισόδιο του (έως πρότινος τελευταίου) 8ο κύκλου. Όταν, πια, έχει χάσει ή θυσιάσει τα πάντα στο καθήκον, και ανταποκρίνεται θετικά στην προτροπή της Προέδρου Άλισον Τέιλορ να τραπεί σε φυγή…

19 ώρες,

Ο Τζακ Μπάουερ, μόνος εναντίων ενός απάνθρωπου, αδηφάγου συστήματος, έγινε σήμα κατατεθέν της μετά την 11η Σεπτεμβρίου Αμερικής, αλλά και ολόκληρου του πλανήτη. Και το «24», πάντα καταιγιστικό, αθυρόστομο κατασκοπευτικό θρίλερ, ενίοτε εξονυχιστικό δράμα χαρακτήρων και περιστασιακά εύστοχη, όσο και επείγουσα κοινωνικοπολιτική σπουδή, έγραψε ιστορία ως μια πρωτοφανής τηλεοπτική εμπειρία, που παρέα με το «NYPD Blue» και τους «Sopranos» άνοιξε το δρόμο για τα κινηματογραφικού βεληνεκούς, τολμηρά, βρώμικα δράματα της νέας, γενναίες τηλεόρασης, με τους τσαλακωμένους, αιχμηρούς χαρακτήρες, σαν τα «Mad Men», «Breaking Bad», «Sons of Anarchy», «The Good Wife», φυσικά τα «House of Cards» και «True Detective», ακόμη και το «Person of Interest». Μας σύστησε τόσο τον πρώτο αφροαμερικάνο Πρόεδρο των ΗΠΑ (τον Ντέιβιντ Πάλμερ τού αριστοκρατικού Ντένις Χέισμπερτ), πολύ πριν ο Μπαράκ Ομπάμα κάνει το θαύμα, όσο και την πρώτη γυναίκα Πρόεδρο των ΗΠΑ (την Τέιλορ της φωτισμένης, βραβευμένης με ΕΜΜΥ β΄ ρόλου, Τσέρι Τζόουνς), πριν καν η Χίλαρι Κλίντον αρχίσει να ονειρεύεται. Και μας άφησε κληρονομιά αναρίθμητους, τρανταχτούς κλαυσίγελους και αντικρουόμενα συναισθήματα απέχθειας και συμπάθειας για τον κωμικοτραγικά αποπροσανατολισμένο, στον απόηχο του Ρίτσαρντ Νίξον και του Τζορτζ Μπους Τζούνιορ, Πρόεδρο Τσαρλς Λόγκαν και τη νοικοκυρά σε απόγνωση, αλκοολική Πρώτη Κυρία του Μάρθα, των απολαυστικών, αμφότερων υποψήφιων για ΕΜΜΥ, Γκρέγκορι Ίτζιν και Τζιν Σμαρτ.

Σκόραρε 8 κύκλους (από το 2001 έως το 2010), μια τηλεταινία (το «Redemption», μεταξύ 6ης και 7ης σεζόν), 68 υποψηφιότητες για ΕΜΜΥ και 20 νίκες. Είναι η μια από τις μόλις τέσσερις σειρές (μαζί με τα «NYPD Blue», «The West Wing» και «Breaking Bad»), που έχει κερδίσει ΕΜΜΥ, Χρυσή Σφαίρα και βραβείο Satellite καλύτερης δραματικής σειράς. Τα τελευταία επεισόδια του πρώτου κύκλου του θεωρούνται πλέον κλασικά και τα καλύτερα ολόκληρης της σειράς. Ωστόσο, καλλιτεχνικά (αφού πέρα από τους διθυράμβους στις σελίδες των κριτικών κέρδισε, επιτέλους, τα ΕΜΜΥ καλύτερης δραματικής σειράς, α΄ ανδρικού ρόλου για τον Κίφερ και σκηνοθεσίας για τον Τζον Κασάρ) και εμπορικά (αγγίζοντας τα 14 εκατομμύρια τηλεθεατών κατά μέσο όρο), ο 5ος κύκλος είναι ο… πρωταθλητής του. Παρά τα μοιραία déjà vu που προκαλούν ουκ ολίγες σεναριακές ανατροπές, το συνεχές, αδίστακτο, αλλά όχι πάντα γόνιμο, δικαιολογημένο ή εύστοχο ξεπάστρεμα βασικών του χαρακτήρων και οι φτωχές, ακαλλιέργητες και αψυχολόγητες υποπλοκές κάποιων χαρακτήρων (σαν της Ντέινα Γουόλς / Κέιτι Σάκοφ στον 8ο) από τον 6ο κύκλο και μετά, μετρά μόνο μια πραγματικά μέτρια, κατά στιγμές κακή χρονιά: τη 2η, καθώς, μεταξύ άλλων, οι περιπέτειες της κόρης Μπάουερ, Κιμ (Ελίσα Κάθμπερτ), δε βγάζουν νόημα και είναι τραβηγμένες από τα μαλλιά, ενώ σκάει πυρηνική βόμβα λίγο έξω από το Λος Άντζελες σα να μην συμβαίνει τίποτα (ούτε ωστικό κύμα, ούτε ραδιενέργεια, ούτε… γάτα, ούτε ζημιά)!

39 λεπτά,

Εκτός συνόρων μικρής οθόνης, καθώς άρχισαν να βαθαίνουν τα ίχνη του στη συλλογική συνείδηση, το «24» δεν έγραψε μόνο, οριστικά και αμετάκλητα, στο karma του Κίφερ Σάδερλαντ τον εμβληματικό ρόλο τού Τζακ. Αποκάλυψε επίσης το πόσο βρώμικο παιχνίδι μπορεί να γίνει η πολιτική. Και άφησε να εννοηθεί το πόσο πραγματικά λεπτή, εύθραυστη, είναι η γραμμή που χωρίζει το νόμο από την παρανομία, την επανάσταση από την τρομοκρατία, το δίκιο από το άδικο. Στηλίτευσε τη χρήση βίας κατά υπόπτων και την καταπάτηση ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων από τις αμερικάνικες κυβερνητικές υπηρεσίες, παρουσιάζοντάς τα ως συνήθεις πρακτικές τους, απλή ρουτίνα. Και έβγαλε πολλάκις και ποικιλοτρόπως τη γλώσσα του στο υπερ-συντηρητικό αμερικάνικο κανάλι FOX που το προέβαλλε. Εξού και κατηγορήθηκε για αρνητική απεικόνιση των μουσουλμάνων και αρνητική επιρροή στα αμερικανικά σώματα ασφαλείας (!), επειδή παρουσίασε τα βασανιστήρια ως «αποτελεσματικό, αποδεχτό και επίζηλο» τρόπο ανάκρισης. Οι δημιουργοί του επέμεναν πως πρόκειται για μυθοπλασία, πως σκοπός τους είναι πάντα και μόνο η συναρπαστική αφήγηση μιας καλής ιστορίας, με στιβαρούς χαρακτήρες, και πως θα πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί, να μη ρίχνουμε το φταίξιμο για τα κακώς κείμενα της πραγματικότητας στην τηλεόραση (ή το σινεμά, τη λογοτεχνία, τα video games…). Πως είναι, δηλαδή, πολύ επικίνδυνο να αντιλαμβανόμαστε την πραγματικότητα ως αντανάκλαση της μυθοπλασίας και όχι το αντίστροφο. Με άλλα λόγια, τα βασανιστήρια τα έχει ο κόσμος τούμπανο και ο στρατός, η αστυνομία και οι αντιτρομοκρατικές υπηρεσίες των ΗΠΑ κρυφό καμάρι. Γεγονός, εξάλλου, που εμμέσως πλην σαφώς παραδέχτηκε δημοσίως ο Δικαστής του Ανωτάτου Δικαστηρίου των ΗΠΑ, Άντονιν Σκάλια, σε πατριωτικό παραλήρημα, όταν υπερασπίστηκε τον Μπάουερ, λέγοντας πως ο νόμος οφείλει επιείκεια στους υπερασπιστές του, και πως στην πραγματικότητα κανένας ένορκος δε θα καταδίκαζε τον Μπάουερ για τις τακτικές του!

Στην πραγματικότητα του σύμπαντος του «24», όμως, ο ίδιος ο Μπάουερ καταδίκασε τον εαυτό του. Σε εξορία. Στο Λονδίνο. Εκεί όπου τον βρίσκουμε στο «24: Live Another Day», τέσσερα χρόνια μετά την εξαφάνισή του από προσώπου γης στο κλείσιμο του 8ου κύκλου. Αν και καταζητούμενος από την αμερικανική δικαιοσύνη μπαίνει ξανά στο επικίνδυνο, αντιτρομοκρατικό παιχνίδι, ρισκάροντας τη ζωή και την ελευθερία του, όταν αντιλαμβάνεται πιθανή δολοφονική απόπειρα εναντίων του Αμερικανού Προέδρου, Τζέιμς Χέλερ (Γουίλιαμ Ντιβέιν). Ο τελευταίος μας είχε πρωτοσυστηθεί στον 4ο κύκλο ως Υπουργός Άμυνας. Τότε, η κόρη του Όντρεϊ (Κιμ Ρέιβερ) ήταν η αγαπημένη τού Τζακ, πριν η σχέση τους τελειώσει άδοξα. Τώρα εκείνη είναι παντρεμένη με το δεξί χέρι τού πατέρα της, Μαρκ Μποντρό (Τέιτ Ντόνοβαν), ο οποίος συστήνει στον επικεφαλής της CIA, Στιβ Ναβάρο (Μπέντζαμιν Μπρατ), να στείλει λυτούς και δεμένους να σταματήσουν τον Μπάουερ. Κάτι που προσπαθεί να αποτρέψει η μόνιμη συνεργάτις / σύμμαχος / συνένοχός του, nerd ιδιοφυία των υπολογιστών, Κλόι Ο’Μπράιαν (Μέρι Λιν Ράισκαμπ), που πλέον δουλεύει εκτός… ραντάρ, για τον περιβόητο hacker Έιντριαν Κρος (Μάικλ Γουίνκοτ).

36 δευτερόλεπτα…*

Αν και μόνο 12 επεισοδίων, το «24: Live Another Day» διαδραματίζεται επίσης σε ένα 24ωρο, απλά αντί να πηδάει μερικά λεπτά (κατά τη διάρκεια των διαφημίσεων), τώρα θα πηδάει ώρες, κατά στιγμές, προσπερνώντας λιγότερο σημαντικές στη δράση, χρονικές περιόδους. Γυρισμένο όντως στο Λονδίνο, με ιδιαίτερα υψηλό κόστος παραγωγής, εφευρέθηκε ως αντίδοτο / αναπλήρωση του κενού που άφησε το φιλμ, όταν μετά από μια εξαετία στα σκαριά, για διάφορους λόγους (υπερφορτωμένου προγράμματος των συντελεστών, άλλες υποχρεώσεις του Σάδερλαντ, κακών σεναρίων, ήξεις αφήξεις πιθανών σκηνοθετών) δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ. Και αποτελεί ιδανικό reunion για τη δημιουργική ομάδα της πρωτότυπης σειράς, Ρόμπερτ Κόχραν, Χάουαρντ Γκόρντον, Έβαν Κατς και Τζον Καζάρ, που το υπογράφουν. Η Τρίτη δεν είναι μακριά. Άρχισε να μετράς αντίστροφα!

* Τόσο έγραφε το ρολόι, που μετρά αντίστροφα μέχρι την πρεμιέρα του «24: Live Another Day» (και) στο ελληνικό FOX, όταν τελείωσα αυτό το κείμενο, το βράδυ της περασμένης Τετάρτης.