του Δημήτρη Δημητρακόπουλου

Το FREE CINEMA συγκεντρώνει τα πλάνα που προκάλεσαν αποπροσανατολισμό, τρόμο και… ίλιγγο στους κινηματογραφικούς χαρακτήρες, από την εποχή του ασπρόμαυρου νουάρ μέχρι τον σύγχρονο τρόμο. Είσαι έτοιμος να ανεβείς κι εσύ τα σκαλοπάτια;

STOKER (2013)
ΤΟΥ ΠΑΡΚ ΤΣΑΝ-ΓΟΥΚ
Ταινία χωρίς μυστήριο, κίνδυνο και θάνατο δε γίνεται χωρίς τον διεστραμμένο συμβολισμό μιας κυρτής σκάλας. Και ο Παρκ Τσαν-Γουκ το γνωρίζει καλά αυτό.

Η ΕΚΔΙΚΗΣΗ ΜΙΑΣ ΚΥΡΙΑΣ (2005)
ΤΟΥ ΠΑΡΚ ΤΣΑΝ-ΓΟΥΚ
Και το έχει αποδείξει με επιτυχία και στο παρελθόν. «Η Eκδίκηση» έχει λουστεί στο σκοτάδι.

Ο ΔΕΣΜΩΤΗΣ ΤΟΥ ΙΛΙΓΓΟΥ (1958)
ΤΟΥ ΑΛΦΡΕΝΤ ΧΙΤΣΚΟΚ
Η πιο εμβληματική στιγμή, που προκάλεσε τον ίλιγγο του Τζέιμς Στιούαρτ και απέδειξε για άλλη μια φορά τη μαεστρία του Άλφρεντ Χίτσκοκ και την ικανότητά του στη δημιουργία αγωνίας. Η ανάβαση της σκάλας δεν υπήρξε ποτέ μια πιο αποπροσανατολιστική εμπειρία.

GHOSTBUSTERS (1984)
ΤΟΥ ΑΪΒΑΝ ΡΑΪΤΜΑΝ
Ο δρόμος προς τα φαντάσματα περνάει μέσα από ατέλειωτες σκάλες, που δίνουν νέα διάσταση στον ορισμό της «παγίδας». Υπάρχει ακόμη περιθώριο γυρισμού, παιδιά.

AMERICAN PSYCHO (2000)
ΤΗΣ ΜΕΡΙ ΧΑΡΟΝ
Όταν κυνηγάς μια πόρνη με ένα αλυσοπρίονο, η καταδίωξη θα τελειώσει φυσικά στην κορυφή των σκαλών, με την αγωνία και την τρέλα να αυξάνεται από όροφο σε όροφο.

ΤΟ ΠΟΥΛΙ ΜΕ ΤΑ ΚΡΥΣΤΑΛΛΙΝΑ ΦΤΕΡΑ (1970)
ΤΟΥ ΝΤΑΡΙΟ ΑΡΤΖΕΝΤΟ
Ο Αρτζέντο ήξερε – στην αρχή της καριέρας του – να στήνει αριστοτεχνικά πλάνα για να μεταδώσει μέσω αυτών τις περισσότερες δυνατές πληροφορίες. Μάντεψε ποιο θα είναι το επόμενο θύμα του δολοφόνου.

È STATO IL FIGLIO (2012)
ΤΟΥ ΝΤΑΝΙΕΛΕ ΤΣΙΠΡΙ
Για να διαδώσεις μαζικά τα κουτσομπολιά, δεν υπάρχει καλύτερο μέρος από τον κοινόχρηστο χώρο της οικοδομής. Οι Ιταλοί, και δη οι Σικελοί, δε χρειάζονται τέτοιου είδους υποδείξεις.

ΣΑΤΑΝΑΔΕΣ ΤΗΣ ΑΚΟΛΑΣΙΑΣ (1972)
ΤΟΥ ΛΟΥΤΣΙΟ ΦΟΥΛΤΣΙ
Αν οι αυθεντικοί τίτλοι των gialli της δεκαετίας του 1970 κέρδιζαν πόντους πρωτοτυπίας, τότε οι ελληνικές αποδόσεις τους το… τερμάτισαν. Το «Don’t Torture a Duckling» αποδόθηκε αρχικά ως «Σατανάδες της Aκολασίας», ύστερα ως «Το Μαύρο Tρίγωνο της Μαγείας» και τελικά ως «Voodoo». Για ποιες σκάλες μου μιλάς;

DELICATESSEN (1991)
ΤΩΝ ΜΑΡΚ ΚΑΡΟ & ΖΑΝ-ΠΙΕΡ ΖΕΝΕ
Αν δεν υποφέρει κανείς από ιλίγγους (σαν κάποιους Τζέιμς Στιούαρτ), αυτή είναι η καλύτερη θέση – παρατηρητήριο για να ικανοποιήσει την περιέργειά του. Ή για να εξασκήσει το βλοσυρό, κριτικό του ύφος.

IN THE SHADOW (2012)
ΤΟΥ ΝΤΑΒΙΝΤ ΟΝΤΡΙΤΣΕΚ
Η φετινή πρόταση της Τσεχίας για το ξενόγλωσσο Όσκαρ βούτηξε στο παρελθόν και σε εκείνη την γκρίζα περίοδο, όπου καλό και κακό φάνηκαν να μπλέκονται μέσα στα υπόγεια συμφέροντα. Η αλήθεια κρύβεται, ίσως, στο σκοτεινό βάθος.

CASINO ROYALE (2006)
ΤΟΥ ΜΑΡΤΙΝ ΚΑΜΠΕΛ
Οι πληρωμένοι δολοφόνοι αγαπούν να παγιδεύουν τα θύματά τους στις σκάλες, περίπτωση πρώτη. Μόνο που ορισμένες συνήθειες πρέπει να αποφεύγονται όταν το εν λόγω θύμα είναι ο Τζέιμς Μποντ.

ΧΩΡΙΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ (2002)
ΤΟΥ ΝΤΑΓΚ ΛΙΜΑΝ
Οι πληρωμένοι δολοφόνοι αγαπούν να παγιδεύουν τα θύματά τους στις σκάλες, περίπτωση δεύτερη. Αν δεν ήταν αρκετό το επιχείρημα του Μποντ, ο Τζέισον Μπορν επιβεβαιώνει πως οι ίδιες μέθοδοι δεν είναι πάντα αποτελεσματικές, με ισχυρότερη απόδειξη μερικά υπέροχα καδραρισμένα πτώματα.

BEAST (2012)
ΤΟΥ ΚΡΙΣΤΟΦΕΡ ΜΠΟ
Ο Μπο λατρεύει την ειρωνεία και παγιδεύει το χαρακτήρα του με το αναπηρικό καροτσάκι μέσα στις δαιδαλώδεις σκάλες. Κάτι μου λέει ότι το «κτήνος» δε θα αργήσει να απελευθερωθεί.

ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΔΑΙΜΟΝΙΣΜΕΝΗ (1981)
ΤΟΥ ΑΝΤΡΕΪ ΖΟΥΛΑΦΣΚΙ
Κατά τα λεγόμενα του Ζουλάφσκι, η ανάβαση της σκάλας είναι μια υπερβατική διαδικασία, που οδηγεί τον άνθρωπο σε ένα άλλο επίπεδο ανάγνωσης των πραγμάτων. Στο φινάλε της ταινίας, η Ιζαμπέλ Ατζανί πρόκειται να έρθει αντιμέτωπη με τις πραγματικές συνέπειες των πράξεών της.

ΤΟ ΤΡΙΤΟ ΜΕΡΟΣ ΤΗΣ ΝΥΧΤΑΣ (1971)
ΤΟΥ ΑΝΤΡΕΪ ΖΟΥΛΑΦΣΚΙ
Σχεδόν όλες οι ταινίες του Ζουλάφσκι περιέχουν κάποια χαρακτηριστική σκηνή, όπου με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, μία σκάλα οδηγεί τον ήρωα στην απόλυτη συνειδητοποίηση. Μοτίβο που χρησιμοποιείται ακόμα και στην πρώτη ταινία του σκηνοθέτη.

Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΤΗΣ ΛΙΜΝΗΣ (1965)
ΤΩΝ ΛΟΥΙΤΖΙ ΜΠΑΤΣΟΝΙ & ΦΡΑΝΚΟ ΡΟΣΕΛΙΝΙ
Μπορεί μια γυναίκα να ευθύνεται για την κατάσταση των κατοίκων ενός μικρού ιταλικού χωριού, που συμπεριφέρονται σα ζόμπι; Μπορεί να είναι τόσο επικίνδυνη; Μπορεί η σκιά που ανεβαίνει στη σκάλα να ανήκει σε αυτήν;

THE INNKEEPERS (2012)
ΤΟΥ ΤΑΪ ΓΟΥΕΣΤ
Πρόκειται θεωρητικά για ταινία τρόμου. Αντιλαμβάνεσαι πού μπορεί να κρύβεται ο τρόμος.

ΟΙ ΕΚΔΙΚΗΤΕΣ (1998)
ΤΟΥ ΤΖΕΡΕΜΑΪΑ ΤΣΕΤΣΙΚ
Ομολογουμένως δεν πρόκειται για καλή ταινία, όμως, το θέαμα της Ούμα Θέρμαν να παγιδεύεται στα σκαλοπάτια Πένροουζ ήταν αρκούντως απολαυστικό, πριν το «Inception» χρησιμοποιήσει το ίδιο τρικ.

DREDD (2012)
ΤΟΥ ΠΙΤ ΤΡΑΒΙΣ
Αν και δεν είναι τόσο παραδοσιακές σκάλες αλλά περισσότερο αλλεπάλληλοι ατέρμονοι όροφοι που στεγάζουν χιλιάδες κόσμου σα μια κλειστή κοινωνία, η σημειολογία παραμένει ακέραια. Δεν υπάρχει διέξοδος από αυτή τη δομή.

O ΓΑΤΟΣ ΜΕ ΤΙΣ ΕΝΝΙΑ ΟΥΡΕΣ (1971)
ΤΟΥ ΝΤΑΡΙΟ ΑΡΤΖΕΝΤΟ
Σα να είναι σχεδιασμένο από τον Γκαουντί, το πλάνο της σκάλας φαίνεται να διώχνει τόσο μακριά το φως, ρίχνοντας στο σκοτάδι τον πρωταγωνιστή. Ο ίδιος, όμως, για πρώτη φορά, δεν πρόκειται να επηρεαστεί γιατί, όντας τυφλός, «παίζει» πλέον στα δικά του χωράφια.

Ο ΧΑΡΙ ΠΟΤΕΡ ΚΑΙ Η ΚΑΜΑΡΑ ΜΕ ΤΑ ΜΥΣΤΙΚΑ (2002)
ΤΟΥ ΚΡΙΣ ΚΟΛΟΜΠΟΥΣ
Είναι αυτονόητο πως σε ένα σχολείο μάγων, οι σκάλες δε θα είναι συνηθισμένη υπόθεση. Και έτσι ακριβώς είναι. Οι κινούμενες σκάλες του Χόγκουορτς άλλοτε θα βοηθούν και άλλοτε θα εμποδίζουν τις περιπέτειες των μαθητευόμενων μάγων.

ΚΑΠΟΤΕ ΣΤΟ ΜΕΞΙΚΟ (2003)
ΤΟΥ ΡΟΜΠΕΡΤ ΡΟΝΤΡΙΓΚΕΖ
Για κάποιο περίεργο λόγο, τις περισσότερες φορές το ξεκαθάρισμα λογαριασμών των Mεξικανών μαφιόζων γίνεται στους τελευταίους ορόφους πολυκαιρισμένων οικοδομημάτων. Ο Ροντρίγκεζ δε θα μπορούσε να αφήσει αυτό το κλισέ ανεκμετάλλευτο.

Η ΚΑΤΑΡΑ ΤΩΝ ΖΩΝΤΑΝΩΝ ΝΕΚΡΩΝ (1966)
ΤΟΥ ΜΑΡΙΟ ΜΠΑΒΑ
Μπορείς να έχεις εμπιστοσύνη στους Ιταλούς ότι θα βρίσκουν σε κάθε ταινία την ευκαιρία για να τοποθετήσουν μια υποβλητική, γοτθική σκάλα, φωτισμένη για να δημιουργεί τρόμο.

JENNIFER 8 (1992)
ΤΟΥ ΜΠΡΟΥΣ ΡΟΜΠΙΝΣΟΝ
Άλλη μία αναζήτηση για το δολοφόνο, άλλος ένας δαιδαλώδης υπαινιγμός από το σκηνικό.

ΟΙ ΑΔΙΑΦΘΟΡΟΙ (1987)
ΤΟΥ ΜΠΡΑΪΑΝ ΝΤΕ ΠΑΛΜΑ
Για τη σύλληψη του Αλ Καπόνε χρειάζονται μόνο οι καλύτεροι κι ένας ικανός σκηνοθέτης για να παρακολουθήσει το ταξίδι τους. Από όπου κι αν διέλθει αυτό.

BATMAN BEGINS (2005)
ΤΟΥ ΚΡΙΣΤΟΦΕΡ ΝΟΛΑΝ
Αλήθεια, εκπλήσσεται κανείς που υπάρχει τέτοιο σκηνικό στην έπαυλη Γουέιν;

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ: ΧΑΟΣ (2011)
ΤΟΥ ΓΚΑΡΕΘ ΕΒΑΝΣ
Όταν ο στόχος είναι κρυμμένος στην κορυφή του οικοδομήματος, η επιχείρηση περιλαμβάνει πολλές αναβάσεις σκαλοπατιών. Το ερώτημα, όμως, είναι ποιος τελικά έχει στήσει την παγίδα σε ποιον.

THE MASTER (2012)
ΤΟΥ ΠΟΛ ΤΟΜΑΣ ΑΝΤΕΡΣΟΝ
Αυστηρότητα. Πειθαρχία. Τάξη. Όλα όσα πρόκειται να ανατρέψει ο Χοακίν Φίνιξ με την ερμηνεία του.

[REC] (2007)
ΤΩΝ ΤΖΑΟΥΜΕ ΜΠΑΛΑΓΕΡΟ & ΠΑΚΟ ΠΛΑΘΑ
Τα ζόμπι δε σταματιούνται από καμία σκάλα και μεταφέρουν τον τρόμο και το θάνατο από όροφο σε όροφο.

[REC]² (2009)
ΤΩΝ ΤΖΑΟΥΜΕ ΜΠΑΛΑΓΕΡΟ & ΠΑΚΟ ΠΛΑΘΑ
Κι αν μία φορά δεν είναι αρκετή και το αίμα στο πάτωμα δεν είναι επαρκής ανασταλτικός παράγοντας, είναι πρόθυμα να συνεχίσουν για τη συνέχεια.

ΤΟ ΠΕΤΑΓΜΑ ΤΗΣ ΝΥΧΤΕΡΙΔΑΣ (1971)
ΤΟΥ ΛΟΥΤΣΙΟ ΦΟΥΛΤΣΙ
Χυμώδης γυναικεία παρουσία. Τσεκ. Κυκλική σκάλα. Τσεκ. Κίνδυνος. Τσεκ. Θάνατος. Καρα-τσεκ.

Η ΕΚΤΗ ΑΙΣΘΗΣΗ (1999)
ΤΟΥ Μ. ΝΑΙΤ ΣΙΑΜΑΛΑΝ
Το κόκκινο μπαλόνι που ανεβαίνει στην κορυφή της σκάλας τραβάει τον μικρό Κόουλ σε ένα άγνωστο μέρος – που δεν πρόκειται να φανεί βαρετό, αν λάβει κανείς υπόψη και τις ειδικές ικανότητες του παιδιού να «βλέπει νεκρούς ανθρώπους». Κοίτα σύμπτωση.

ΧΑΜΕΝΟΣ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ (2012)
ΤΟΥ ΜΙΓΚΕΛ ΓΚΟΜΕΣ
Άραγε ο δρόμος για τον χαμένο παράδεισο να περιέχει, όντως, τόσους πολλούς ελιγμούς;

Ο ΤΡΙΤΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ (1949)
ΤΟΥ ΚΑΡΟΛ ΡΙΝΤ
Η μεταπολεμική Βιέννη κρύβει παντού θανάσιμες εκπλήξεις και οι σκιές δεν είναι καθόλου ακίνδυνες. Κάτι που θα καταλάβει από πρώτο χέρι ακόμα και ο Όρσον Γουέλς.

ΜΙΚΡΑ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ ΜΕΤΑΞΥ ΦΙΛΩΝ (1994)
ΤΟΥ ΝΤΑΝΙ ΜΠΟΪΛ
Από την πρώτη στιγμή της ταινίας που εμφανίζεται αυτό το πλάνο, είναι κατανοητό πως το σχέδιο που θα ακολουθήσουν οι (αρχικά) φίλοι δε θα ακολουθήσει μια ευθεία, ανεμπόδιστη πορεία.

Ο ΕΝΟΙΚΟΣ (1976)
ΤΟΥ ΡΟΜΑΝ ΠΟΛΑΝΣΚΙ
Όσο ο «ένοικος» απομακρύνεται από το έδαφος, τόσο και η πραγματικότητα αλλοιώνεται. Το ταξίδι για την τρέλα δε θα μπορούσε να είναι πιο προδιαγεγραμμένο.

Ο ΝΟΝΟΣ 3 (1990)
ΤΟΥ ΦΡΑΝΣΙΣ ΦΟΡΝΤ ΚΟΠΟΛΑ
Μια συνάντηση στο Βατικανό, δεν έχει πάντα θρησκευτικό προσανατολισμό. Αν και μια πτώση στο κενό, σε στέλνει σίγουρα κατευθείαν προς απάντηση όλων των θεολογικών σου αναζητήσεων.

ΒΟΥΒΟΣ ΠΟΘΟΣ (1945)
ΤΟΥ ΡΟΜΠΕΡΤ ΣΙΟΝΤΜΑΚ
Ένας κατά συρροή δολοφόνος βάζει στο μάτι την βωβή Έλεν και όλο το σκηνικό του θρίλερ είναι έτοιμο, μαζί με την κυκλική σκάλα, ή αλλιώς «The Spiral Staircase» αγγλιστί, που χαρίζει και τον πρωτότυπο τίτλο της ασπρόμαυρης, ατμοσφαιρικής ταινίας.

SO ENDS OUR NIGHT (1941)
ΤΟΥ ΤΖΟΝ ΚΡΟΜΓΟΥΕΛ
Μάλλον μελοδραματικό φιλμ για τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, γυρισμένο μάλιστα σχεδόν ταυτόχρονα με τα γεγονότα, που, όμως, δεν αμελεί να στήσει μερικά υπαινικτικά πλάνα εγκλωβισμού και ολέθριου κινδύνου.

THE AWAKENING (2011)
ΤΟΥ ΝΙΚ ΜΕΡΦΙ
Ένα στοιχειωμένο σπίτι επιβάλλεται να περιέχει τέτοιες σκάλες. Σχεδόν το γράφει και στο συμβόλαιο.

ΑΙΜΑ ΣΤΟ ΚΑΥΤΟ ΚΟΡΜΙ ΤΗΣ ΤΖΕΝΙΦΕΡ (1972)
ΤΟΥ ΤΖΟΥΛΙΑΝΟ ΚΑΡΝΙΜΕΟ
Συνέχεια εξωφρενικών τίτλων από τις ιταλικές ταινίες τρόμου και ερωτισμού των 70’s και άλλη μια εικαστική σύλληψη που οδηγεί το θεατή στον αποπροσανατολισμό.

MAD MAX: Ο ΕΚΔΙΚΗΤΗΣ ΤΗΣ ΝΥΧΤΑΣ (1979)
ΤΟΥ ΤΖΟΡΤΖ ΜΙΛΕΡ
Και, όμως, δεν είναι γυρισμένο όλο το «Mad Max» σε μια αχανή έρημο.

Ο ΦΥΓΑΣ (1993)
ΤΟΥ ΑΝΤΡΙΟΥ ΝΤΕΪΒΙΣ
Όταν ένας σύζυγος κατηγορείται για τη δολοφονία της γυναίκας του άδικα, τότε όχι μόνο πρέπει να βρει το δολοφόνο αλλά και να αποφύγει το κυνηγητό της αστυνομίας. Δε θα είναι εύκολο.

ΔΑΙΜΟΝΙΣΜΕΝΟΣ ΑΓΓΕΛΟΣ (1987)
ΤΟΥ ΑΛΑΝ ΠΑΡΚΕΡ
Η αλήθεια είναι κρυμμένη στις χαμένες αναμνήσεις του νου και μόνο η κατάβαση σε αυτές πρόκειται να τις επαναφέρει στο φως. Μια κατάβαση προς την αλήθεια που συνεπάγεται την κάθοδο στην κόλαση.

LA COMMUNIDAD (2000)
ΤΟΥ ΑΛΕΞ ΝΤΕ ΛΑ ΙΓΚΛΕΣΙΑ
Τι θα συμβεί όταν μία κτηματομεσίτρια βρει 300 εκατομμύρια πεσέτες στο σπίτι ενός νεκρού, το οποίο θέλει να πουλήσει; Ισπανικό πανδαιμόνιο και πολλά ανεβοκατεβάσματα στις σκάλες!

INSIDE LLEWYN DAVIS (2013)
ΤΩΝ ΙΘΑΝ & ΤΖΟΕΛ ΚΟΕΝ
Ακόμα δεν έχουν γίνει γνωστές πολλές λεπτομέρειες για την ταινία, πέρα από το γεγονός ότι κάθε νέα δημιουργία των αδερφών Κοέν εξάπτει την περιέργεια. Το trailer, όμως, προτείνει ήδη ένα δρόμο ανακάλυψης του «Λιούιν Ντέιβις».