του Νίκου Παλάτου

Δεν είναι κάτι το σπάνιο σαν σεναριακή σύλληψη ο ανταγωνισμός (εξαιτίας ενός συχνά ταραχώδους παρελθόντος) ανάμεσα σε μάνα και κόρη. Η «Φθινοπωρινή Σονάτα» (1978) του Ίνγκμαρ Μπέργκμαν είναι ένα από τα πιο χαρακτηριστικά δράματα που καταπιάστηκαν με αυτό το θέμα, με τον Χιροκάζου Κόρε-Έντα να νιώθει πως έφτασε η στιγμή να εξαργυρώσει (κατά κάποιον τρόπο) την ευρύτερη φήμη που απέκτησε με τους πολυβραβευμένους «Κλέφτες Καταστημάτων» (2018). Ο Ιάπωνας σκηνοθέτης τολμά για πρώτη φορά να δοκιμάσει τις δυνάμεις του μακριά από την «ασφάλεια» της πατρίδας του (έπειτα από μια σειρά εξαιρετικών ταινιών που εδώ και μια εικοσαετία περίπου έχει γυρίσει εκεί), ερχόμενος στην Ευρώπη μεν, μην εγκαταλείποντας τα αγαπημένα του οικογενειοκεντρικά δράματα δε. Δυστυχώς, σε τούτο το γαλλόφωνο (με ολίγη από αγγλικήν) ντεμπούτο «αλλοδαπής», απογοητεύει σχεδόν πλήρως. Δεν μπορούμε να είμαστε βέβαιοι εάν πρόκειται για περίπτωση σκηνοθέτη που δεν μπορεί να λειτουργήσει με τον ίδιο (πετυχημένο) τρόπο μακριά από την έδρα του, ας το έχουμε όμως υπόψιν μας και για την επόμενη φορά που (ίσως) το επιχειρήσει.

Η φημισμένη Γαλλίδα ηθοποιός Φαμπιέν Ντανζβίλ (Ντενέβ) έχει μόλις κυκλοφορήσει τη βιογραφία της. Δεν έχει παρατήσει την υποκριτική, όμως λόγω ηλικίας βρίσκει πλέον μονάχα δεύτερους ρόλους στον κινηματογράφο. Η αποξενωμένη από αυτήν κόρη της, Λουμίρ (Μπινός), η οποία ακολουθεί εδώ και χρόνια καριέρα σεναριογράφου στην Αμερική, καταφθάνει στο μητρικό σπίτι συνοδεία του δευτεροκλασάτου τηλεοπτικού ηθοποιού – συζύγου της Χανκ (Χοκ) και της μικρής τους κόρης Σαρλότ. Ο σκοπός τής επίσκεψης είναι να ξεκαθαρίσουν ορισμένα πράγματα που η Λουμίρ πιστεύει πως είναι απολύτως ανακριβή, όπως τουλάχιστον η μάνα της τα έχει καταγράψει στο βιβλίο που ατυχώς έχει τιτλοφορήσει ως «Η Αλήθεια», πλην όμως η αρχική της οργή σταδιακά μετριάζεται. Η καθημερινή τριβή με την καθημερινότητα της μαμάς, οι επισκέψεις στο κινηματογραφικό της set, καθώς και η εμπλοκή της στα γυρίσματα του φιλμ επιστημονικής φαντασίας στο οποίο η Φαμπιέν συμμετέχει (και που πολύ βολικά έχει τίτλο… «Αναμνήσεις από τη Μητέρα μου»), κάπου χαλαρώνουν την ευέξαπτη Λουμίρ. Μάνα και κόρη, όμως, είναι πάντα ένας φρικτός συνδυασμός αισθημάτων, σύγχυσης και καταστροφής, για να μνημονεύσουμε μία ατάκα από το προαναφερθέν μπεργκμανικό έργο, χωρίς να μπορεί να γίνει ουδεμία άλλη σύγκριση ανάμεσά τους.

Ο Κόρε-Έντα στο σύνολο των προηγούμενων ταινιών του διακρινόταν για τη σαφήνεια και την απλότητα με την οποία προσέγγιζε τόσο τους χαρακτήρες του όσο και το θέμα του. Έχοντας την οικογένεια πάντα στο επίκεντρο, με αφοπλιστική αμεσότητα έφτιαξε ένα καυστικό για τη σύγχρονη κοινωνική απάθεια δράμα στο αριστουργηματικό «Κανείς δεν Ξέρει» (2004), ενώ με θάρρος ομολόγησε πως δεν είναι απαραίτητο να υπάρχουν δεσμοί αίματος ώστε μια φαμίλια να είναι αγαπημένη στο υπέροχο «Πατέρας & Γιος» (2013). Τούτη η «Αλήθεια», αντιθέτως, μοιάζει να έχει την ανάγκη να εκφραστεί με μισόλογα και υπονοούμενα, ικανότητα που (στην προκειμένη περίπτωση) ο Ιάπωνας auteur δεν δείχνει να έχει. Ως εκ τούτου, η πλοκή της ταινίας του καταλήγει να ασφυκτιά σε μια αδιαφορία όσον αφορά τις προθέσεις των ηρώων της, αδυνατώντας να κάνει τον θεατή να ταυτιστεί με κάποιον από τους χαρακτήρες, αφού τα όποια προβλήματά τους ουδόλως αφορούν.

Βλέπουμε έτσι τη μυθοπλασία να μπλέκει με την πραγματικότητα μέσω πλείστων κινηματογραφικών αυτο-αναφορών διά στόματος της diva Φαμπιέν (βλέπε Ντενέβ, κοινώς η συνεργασία που δεν έγινε με τον Χίτσκοκ, ο πρόωρος θάνατος αγαπημένης της συναδέλφου που στέκει ως σαφής αναφορά στην αδικοχαμένη αδελφή της, Φρανσουάζ Ντορλεάκ), σε ένα «παιχνίδι» που αφενός δεν δένει με το υποτιθέμενο υποβόσκον κλίμα σύγκρουσης, αφετέρου δεν καταφέρνει να ξεφύγει ποτέ από το πλαίσιο του ανέκδοτου (όπως, λόγου χάρη, το σχόλιο για την Μπριζίτ Μπαρντό), μένοντας μόνο σε ένα επίπεδο κλεισίματος του ματιού, απευθυνόμενο σε όσους θυμούνται καλά τα κινηματογραφικά πεπραγμένα της Κατρίν Ντενέβ (οι οποίοι θα αναγνωρίσουν, για παράδειγμα, την ομοιότητα του μαύρου φορέματος με εκείνο από την «Ωραία της Ημέρας» του Λουίς Μπουνιουέλ) . Πιο ουσιαστικά λειτουργεί η α λα «Interstellar» (2014) ταινία μέσα στην ταινία, στην οποία η Φαμπιέν συμπρωταγωνιστεί, όπου μια κόρη μπορεί να βλέπει την αγέραστη λόγω της παραμονής της στο διάστημα μητέρα της μία φορά κάθε επτά χρόνια. Υπάρχει μια σχετικά εύστοχη αντιπαραβολή ανάμεσα στην «Αλήθεια» του μητρικού βιογραφικού βιβλίου και του sci-fi δράματος, τα γυρίσματα του οποίου με περιέργεια παρατηρεί η Λουμίρ, βάζοντας τον εαυτό της στη θέση τού χαρακτήρα της κόρης που «παλεύει», μπας και καταφέρει να γνωρίσει επιτέλους τη μονίμως απούσα μάνα της.

Όλα αυτά, όμως, είναι δοσμένα με έναν άκρως νωχελικό και βαριεστημένο τρόπο, με τις σοκαριστικές (τάχα μου) αποκαλύψεις επί των οικογενειακών θεμάτων να είναι επί της ουσίας ανύπαρκτες. Ακριβώς στο ίδιο ανύπαρκτο μήκος κύματος, δηλαδή, που κινούνται και όλοι οι χαρακτήρες του φιλμ, με τον Χανκ του Ίθαν Χοκ ειδικά να στέκει απολύτως διακοσμητικός, την Ντενέβ να προσπαθεί να ισορροπήσει στα όρια της χαριτωμενιάς και του περασμένου μεγαλείου (ενώ χάνεται στη δίνη μιας άστοχης αυταρέσκειας), και μόνο την Μπινός κάπως να καταφέρνει να δώσει αληθινή υπόσταση στον ρόλο της. Εδώ, άλλωστε, είχε και κάτι να υποδυθεί, εν αντιθέσει προς την προηγούμενη συνεργασία της με εξ Ιαπωνίας προερχόμενο auteur, στο ακατανόητο περσινό «Κάθε Χίλια Χρόνια» της Ναόμι Καουάσε.