της Αικατερίνης Βλαστού

Στα καλά του επιστρέφει ο Φλόριαν Χένκελ φον Ντόνερσμαρκ, που με την πρώτη του ταινία, τις «Ζωές των Άλλων», κέρδισε τα πάντα (κοινό, κριτική και βραβεία), αλλά με τη δεύτερη, τον «Τουρίστα», που εξελίχθηκε σε… ανέκδοτο, παραλίγο να καταστρέψει την καριέρα του. Το «Μη Χαμηλώνεις το Βλέμμα» είναι μια πιο «παραδοσιακή» ευρωπαϊκή παραγωγή, που συνδυάζει το ιστορικό περιβάλλον, μια καλλιτεχνική βιογραφία και μια ερωτική ιστορία. Είναι ένα πακέτο, που μαζί με την προσεγμένη παραγωγή, απευθύνεται στο ενήλικο κινηματογραφόφιλο κοινό. Με άλλα λόγια, μπορείς να πας και μαζί με τη μαμά σου (καταλαβαίνεις…).

Ως ιστορία, το σενάριο βασίζεται «πολύ ελεύθερα» στη ζωή του καλλιτέχνη Γκέρχαρντ Ρίχτερ, ο οποίος δεν χάρηκε ιδιαίτερα με τις παραπομπές στις λεπτομέρειες της βιογραφίας του. Με λίγα λόγια, έκανε φύλλο και φτερό το φιλμ. Σε κάθε περίπτωση, εφόσον δεν πρόκειται για κανονική βιογραφία του καλλιτέχνη, τα ντεσού είναι δευτερεύοντα. Αυτό που μας αφορά είναι αν η ταινία είναι καλή. Και σε ένα μεγάλο μέρος της, τον στόχο της τον πετυχαίνει.

Το «Μη Χαμηλώνεις το Βλέμμα» παρακολουθεί τους ήρωές του από το 1937 μέχρι το 1966. Μία από τις πρώτες σκηνές είναι η επίσκεψη του νεαρού Κουρτ με τη θεία του Ελίζαμπετ στην έκθεση «Εκφυλισμένη Τέχνη», που είχαν οργανώσει οι Ναζί για να παρουσιάσουν ό,τι θεωρούσαν απαράδεκτο. Στην πραγματικότητα, βέβαια, η έκθεση αυτή περιλάμβανε μερικούς από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες του 20^ου αιώνα. Η θεία Ελίζαμπετ είναι εκείνη που ενθαρρύνει τον Κουρτ να ασχοληθεί με την τέχνη και να μη χαμηλώνει το βλέμμα όταν βλέπει κάτι που είναι αληθινό, άρα και όμορφο, σε μια σκηνή όπου εκείνος τη βρίσκει να παίζει πιάνο γυμνή. Στη συνέχεια, η Ελίζαμπετ θα οδηγηθεί σε ένα άσυλο ψυχικής υγείας, όπου την περιμένουν χειρότερα βάσανα, όταν ο διευθυντής της κλινικής λάβει εντολές να αδειάσει κρεβάτια ώστε να τα χρησιμοποιήσουν στρατιώτες. Χωρίς πολλές αντιρρήσεις, θα «αδειάσει» αρκετούς ασθενείς στον… θάλαμο αερίων, ανάμεσά τους και την Ελίζαμπετ.

Μερικά χρόνια αργότερα, ενώ σπουδάζει, ο Κουρτ θα γνωρίσει μια άλλη Ελίζαμπετ και θα την ερωτευτεί. Μην αντέχοντας να τη φωνάζει με το όνομα της αδικοχαμένης θείας του, θα αποφασίσει να την αποκαλεί Έλι. Και στη συνέχεια θα αποκαλυφθεί ότι το όνομα δεν είναι το μοναδικό στοιχείο που τις συνδέει. Ο πατέρας της Έλι είναι ο διευθυντής της κλινικής που έστειλε στον θάνατο την Ελίζαμπετ. Από εκεί και πέρα, το στοιχείο της καλλιτεχνικής βιογραφίας μπλέκεται με το οικογενειακό δράμα, με φόντο το βεβαρημένο ιστορικό παρελθόν της Γερμανίας και την προσπάθειά της τα επόμενα χρόνια, μετά τον πόλεμο, να βρει έναν βηματισμό, χωρισμένη στα δύο.

Ο Φλόριαν Χένκελ φον Ντόνερσμπεργκ καταφέρνει να εντάξει όλα αυτά τα στοιχεία στην πέραν της τρίωρης διάρκειας ταινία του, χωρίς το θέαμα να είναι κουραστικό ή ξεχειλωμένο. Σκέφτεσαι, όμως, ότι θα μπορούσε (ακόμη καλύτερα) να είναι μια θαυμάσια mini σειρά, που κάθε επεισόδιο θα έδινε περισσότερο χώρο στους χαρακτήρες να αναπτυχθούν, καθώς και στο ιστορικό πλαίσιο. Σε κάθε περίπτωση, το «Μη Χαμηλώνεις το Βλέμμα» είναι από τις παραγωγές που μπορούν να αγγίξουν ένα ευρύ κοινό, με ενδιαφέρον για τις ευρωπαϊκές ταινίες με ιστορικό background. Από την άλλη, όταν αυτό το τελευταίο τοποθετείται τόσο συχνά στην περίοδο του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, καταντά ελαφρώς ύποπτο…