του Παναγιώτη Μήτσικα

Ο Τσαρλς Μπουκόφσκι, ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της αμερικανικής λογοτεχνίας, ανέκαθεν αποτελούσε υλικό που μαγνήτιζε τους απανταχού καλλιτέχνες. Πρόκειται για ένα πρωτογενές υλικό εξόχως κινηματογραφικό, αλλά με σοβαρά προβλήματα (βλέπε λογοκρισία) στο περιεχόμενο των περιπετειών του, τις οποίες ελάχιστοι σκηνοθέτες έχουν προσπαθήσει (αν όχι τολμήσει) να αναπαραστήσουν στη μεγάλη οθόνη. Απαιτεί σκοτεινή, «βρώμικη» ατμόσφαιρα, ντυμένη με τον μανδύα της νύχτας, εμποτισμένη από τη μυρωδιά των απανωτών τσιγάρων, του whisky, της ανάσας που μυρίζει από μακριά, του εμετού, των αναρίθμητων συνευρέσεων με πλάσματα που λες και γεννήθηκαν για να δρουν στο σκοτάδι. Πόρνες, όμορφες, άσχημες, αγγελικές, απωθητικές, εύθραυστες. Νταβατζήδες που θαρρείς πως ζουν σε ένα dive bar όλη τους τη ζωή, μοναχικές νοικοκυρές έτοιμες να δώσουν το κορμί τους σε αυτόν που θα περάσει τυχαία από την πόρτα τους και θα τις κάνει να νιώσουν και πάλι ζωντανές. Αυτή είναι η κινητήρια δύναμη των ανθρώπων στον κόσμο του Μπουκόφσκι. Σε έναν κόσμο όπου όλοι πνίγουν κάθε συναίσθημα, όλοι προσπαθούν να μουδιάσουν τον εαυτό τους με αλκοόλ, και τα πάντα γίνονται με στόχο την εξεύρεση αυτού που θα σε κάνει να νιώσεις πάλι ζωντανός. Άνθρωπος.

Το εξαιρετικό «Barfly» (1987) με τον σπουδαίο – και όσο πιο κοντά στον Μπουκόφσκι μπορώ να σκεφτώ, προσωπικά – Μίκι Ρουρκ και το αρκετά συμπαθητικό «Factotum» (2005) με τον εγνωσμένης αξίας – αλλά ολίγον τι clean-cut για τον ρόλο – Ματ Ντίλον ήταν δύο προσπάθειες φιλμικής αποτύπωσης της μπουκοφσκικής κοσμοθεωρίας που μας έχουν μείνει στο μυαλό. Εδώ, όμως, έχουμε το παράδειγμα δύο καλλιτεχνών που μοιάζουν κομμένοι και ραμμένοι ο ένας για τον άλλον, ευρισκόμενοι σε πλήρη ταύτιση. Ο λόγος για τον Μάρκο Φερέρι, εραστή (όπως και ο συγγραφέας) του underground και των ανθρώπων που βρίσκονται στο περιθώριο. Υπό ένα κάποιο πρίσμα, των πραγματικών ανθρώπων.

Είναι μια ταινία του 1981, είναι Μπουκόφσκι και είναι Φερέρι. Μαζί. Δεν είναι αυτό που έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε (σήμερα), σε μια εποχή στην οποία τα πάντα προσβάλλουν τους πάντες και όλα έχουν πάρει την ομογενοποιημένη φόρμα του safe. Το φιλμ μας δείχνει τις διαθέσεις του από τα πρώτα λεπτά, εκεί που ο ήρωάς μας, Τσαρλς Σέρκινγκ / Μπουκόφσκι, τριγυρνά στα καμαρίνια ενός θεάτρου – καταφυγίου για μεθυσμένους, wannabe καλλιτέχνες, και γνωρίζει ένα κορίτσι που ψάχνει εναγωνίως τη φυγή προς τη «Μέκκα» του Χόλιγουντ. Του συστήνεται ως δώδεκα ετών. «Αυτά τα βυζιά είναι τουλάχιστον οκτώ ετών το καθένα, άρα αυτό σημαίνει πως είσαι το λιγότερο δεκάξι», απαντά ο Σέρκινγκ, ψηλαφίζοντας τα στήθια του κοριτσιού.

Βέβαια, το Χόλιγουντ ως εργοστάσιο ονείρων είναι μια φτιαχτή πραγματικότητα. Εδώ και χρόνια, ζουν εκεί οι περιθωριακοί, άνθρωποι επικίνδυνοι, και οι stars έχουν εγκαταλείψει το μέρος προ πολλού. Τώρα, πλέον, είναι ένα μέρος όπου άνθρωποι σαν τον Σέρκινγκ αισθάνονται σαν στο σπίτι τους, άνθρωποι που δεν δίνουν δεκάρα για το «αμερικανικό όνειρο». Προτιμούν να μεθούν κάθε μέρα. Είναι άνθρωποι ειλικρινείς. Αυτή η ειλικρίνεια χαρακτηρίζει την ταινία απ’ άκρη σ’ άκρη. Είναι ένα θέαμα ενοχλητικό, άκρως ποιητικό, διαφορετικό από τα τετριμμένα, γεμάτο ανέκδοτες συναντήσεις και περιστατικά, όχι στην κλασική δομή που ξέρουμε. Χαρακτηριζόμενο από την απόλυτα ταιριαστή, αριστοτεχνική φωτογραφία του Τονίνο Ντέλι Κόλι («Κάποτε στην Αμερική», «Η Ζωή είναι Ωραία»), στους τόνους ενός αρρωστημένου κίτρινου που μοιάζει να ξεπήδησε από σκονισμένες σελίδες ενός βιβλίου (όπως τη συλλογή των «Ερωτικών Ιστοριών Καθημερινής Τρέλας»).

Ο Φερέρι αποφασίζει να παραμερίσει το βάρος της σκηνοθεσίας του για χάρη του υλικού που έχει στα χέρια του – και εμφανέστατα λατρεύει. Αφήνει τα πρόσωπα να μιλήσουν, δίνοντας έμφαση στη μινιμαλιστική πρόζα του συγγραφέα / ποιητή. Και τι πρόσωπα! Πιστός στην παράδοση συμπατριωτών του όπως ο Φελίνι και ο Μονιτσέλι, διαλέγει φιγούρες ηθοποιών που εδώ συντρίβουν με τη δύναμή τους. Ο Μπεν Γκαζάρα, ο εκπληκτικός αυτός κασαβετικός πρωταγωνιστής, δίνει μια ερμηνεία – χιονοστιβάδα, με μάτια που σε κάνουν να βουλιάζεις στο κενό σε κάθε του βλέμμα στην κάμερα. Και η Ορνέλα Μούτι, ως άλλη Αφροδίτη της Μήλου, τραγική φιγούρα απαράμιλλης ομορφιάς, αντίβαρο στην ασχήμια αυτού του κόσμου που μοιάζουμε να αγνοούμε.

Έχουν περάσει σχεδόν 40 χρόνια (!) από την πρεμιέρα αυτών των «Ιστοριών» στα σινεμά, αλλά χρειαζόμαστε όσο ποτέ άλλοτε την ειλικρίνεια ταινιών όπως τούτη εδώ. Χρειαζόμαστε την τόλμη. Την αθυροστομία. Το στυλ. Όπως έχει πει και ο Μπουκόφσκι, «το στυλ είναι η απάντηση στα πάντα. Μία φρέσκια προσέγγιση στο να κάνεις κάτι ανιαρό ή επικίνδυνο… Το στυλ είναι που κάνει τη διαφορά, είναι ένας τρόπος να κάνεις πράγματα, ένας τρόπος να σου κάνουν».