της Κατερίνας Ανδρεάκου

Ο δημοφιλής ηθοποιός – σποραδικός σκηνοθέτης Στάνλεϊ Τούτσι κάθεται ξανά πίσω από την camera με αυτό το ιδιότροπο βιογραφικό δράμα που βασίζεται σε αληθινή ιστορία, όμως δεν μπορεί παρά μόνο να φαντάζεται τα πιο ιδιωτικά γεγονότα που έλαβαν χώρα στο studio του Τζιακομέτι επί σειρά εβδομάδων. Ο Αμερικανός Λορντ, εύπορος, φιλότεχνος, μάλλον playboy (δεν εντρυφούμε πολύ στην παραέξω ζωή του), νέος και γοητευτικός, γίνεται φαινομενικά εύκολη επιλογή μοντέλου για πορτρέτο, όμως στην περίπτωση του εκκεντρικού Ιταλοελβετού καλλιτέχνη, τίποτα δεν είναι εύκολο. Αρχικά, ο Λορντ βλέπει τη «συνεργασία» τους σαν μια πρόκληση που τον τιμά αλλά τον κάνει και κάπως νευρικό, καθώς στήνεται επί ώρες πίσω από τον καμβά του σπουδαίου δημιουργού μέσα στο χαοτικό του παρισινό studio, ανάμεσα σε εκατοντάδες τελειωμένα και (κυρίως) μη έργα γλυπτικής ή ζωγραφικής, δίπλα στο ταπεινό σπίτι που μοιράζεται με την πολύπαθη γυναίκα του, Αννέτ, και κάτω από τον αντίστοιχο χώρο του λιγότερο διάσημου (αλλά πολύ πιο προσιτού και συμπαθούς) αδελφού του, Ντιέγκο. Καθώς οι μέρες περνούν, ο Τζιακομέτι παραπονιέται για την έλλειψη έμπνευσης και βρίσκεται μονίμως στα πρόθυρα νευρικής κρίσης, ο Λορντ συνεχώς αλλάζει το αεροπορικό εισιτήριο επιστροφής για τις ΗΠΑ και ο καιρός περνά, με τον τελευταίο να γίνεται μάρτυρας σκηνών που προκαλούνται από το ανήσυχο, ταραγμένο μυαλό ενός μεγάλου καλλιτέχνη – αλλά κι ενός εγωκεντρικού κι απαιτητικού άνδρα, ο οποίος δεν υπολογίζει ιδιαίτερα τα συναισθήματα των ανθρώπων που αληθινά τον αγαπούν και ενδιαφέρονται για το καλό του (ωστόσο είναι συνήθως απύθμενα υπομονετικοί μαζί του), υποκύπτοντας συχνά στις αυτοκαταστροφικές του τάσεις.

Το αληθινό πορτρέτο της ταινίας ασφαλώς είναι αυτό του Τζιακομέτι και όχι το ημιτελές (ναι, μετά από όλα αυτά έμεινε ημιτελές!) και κυριολεκτικό του Λορντ. Ο Τούτσι σκηνοθετεί με καλαισθησία και φινέτσα την ιστορία του, με μια πολύ επιτυχημένη ισορροπία μεταξύ δράματος και κωμωδίας, καθώς οι περισσότερες απίστευτες καταστάσεις τις οποίες έχει να αντιμετωπίσει ο Τζιακομέτι είναι δομημένες με έντονο το στοιχείο της φάρσας κι ενός απολαυστικού σουρεαλισμού, στοιχεία που ωστόσο εναλλάσσονται στιγμιαία με στιγμές ειλικρινούς ανθρώπινου δράματος, καθώς το σχεδόν άναρχο lifestyle του καλλιτέχνη επηρέαζε όχι μόνο τη δική του ζωή και το έργο του αλλά και τους λιγοστούς ανθρώπους που βρίσκονταν κοντά του, με μεγαλύτερο «θύμα» την Αννέτ, στην οποία συμπεριφερόταν σαν σε ανεπιθύμητη βοηθό και την εξευτέλιζε με την ανοιχτή του σχέση με μια νέα και όμορφη πόρνη. Το κοινό ακολουθεί κατά βάση τη ματιά του Λορντ στο φιλμ, καθώς απορροφάται όλο και περισσότερο στον παράξενο μικρόκοσμο του καλλιτέχνη, με το πορτρέτο πια ως μια απλή δικαιολογία για την παραμονή του εκεί, καθώς η φιλία του με τον κατά πολύ μεγαλύτερό του Τζιακομέτι γίνεται πιο βαθιά και περίπλοκη.

Χωρίς να είναι φανερά ελιτίστικη, η ταινία του Τούτσι κάνει ξεκάθαρο από την αρχή ότι δεν απευθύνεται στο ευρύ κοινό, όχι μόνο λόγω του θέματος και του κεντρικού του χαρακτήρα. Μπορεί να έχει πετύχει αυτή την ισορροπία δράματος – κωμωδίας, όμως οι σεκάνς στο studio με τις άπειρες versions του πίνακα να δημιουργούνται μόνο και μόνο για να καταστραφούν από τον πεισματάρη ζωγράφο και να ξαναρχίσουν όλα από την αρχή, θα κάνουν αρκετούς να χάσουν το ενδιαφέρον τους, αν και οι ερμηνείες του καστ δεν απογοητεύουν ποτέ και αποζημιώνουν για την καλλιτεχνική υποτονικότητα από την οποία υποφέρει η ταινία. Το μεγαλύτερο πλεονέκτημα του Τούτσι είναι πως ξέρει να σκηνοθετεί άρτια τους ηθοποιούς του, από τον φίλο και μακροχρόνιο συνεργάτη του Τόνι Σαλούμπ (Ντιέγκο) έως την Κλεμάνς Ποεζί (που δίνει εδώ μια απρόσμενη ερμηνεία ως η φλύαρη πόρνη Κάρολαϊν) αλλά και τον πάντα ενδιαφέροντα Άρμι Χάμερ (του οποίου το υπέροχα σμιλευμένο πρόσωπο είναι προφανής επιλογή για πορτρέτο, με το κωμικό του timing να στέκει επίσης άψογα). Η μεγαλύτερη προσοχή, όμως, πέφτει στον Τζέφρι Ρας, που δίνει μια από τις καλύτερες ερμηνείες της καριέρας του ως ο ταραγμένος καλλιτέχνης, με στιγμές που τον κάνουν να δείχνει ευάλωτος και άκρως συμπαθής, άλλες στις οποίες καταντά γελοίος κι οικτρός, και άλλες όπου αντιλαμβάνεσαι ψήγματα τρέλας, απελπισίας και αυτοκαταστροφής στη μανιακή ματιά του. Η ομοιότητα, δε, με τον αληθινό Τζιακομέτι πρέπει να ήταν το ιδανικό δώρο για τους δημιουργούς της ταινίας! Μιας ταινίας που παρά την αξιόλογη προσπάθεια και το γενικά ικανοποιητικό αποτέλεσμα, φαντάζει μάλλον ημιτελής μετά την έξοδό σου από την αίθουσα.