του Ηλία Φραγκούλη

Συνεχίζοντας την ειρωνική επισκόπησή του στα ενδότερα των παραδόσεων και των ηθών της βρετανικής μοναρχίας, ο Στίβεν Φρίαρς καταπιάνεται αυτή τη φορά με την περίοδο της βασίλισσας Βικτωρίας, αγγίζοντας πιο… ευαίσθητες περιοχές (βλέπε αποικιοκρατία) από εκείνες της σπουδαίας «Βασίλισσας» (2006) που χάρισε το Όσκαρ πρώτου γυναικείου ρόλου στην Έλεν Μίρεν. Ενδεχομένως να δούμε του χρόνου μια παρόμοια υποψηφιότητα και για την Τζούντι Ντεντς, όμως εδώ το επίπεδο δουλειάς (σε κάθε τομέα) είναι ελαφρώς κατώτερο για να μιλάμε και για βραβεύσεις. Χωρίς να αδικούμε τις αρετές τούτου του φιλμ, ακόμη και στον παράγοντα της ψυχαγωγίας.

Βασισμένο σε μια ιστορία που η βρετανική Ιστορία επιχείρησε να διαγράψει από τις σελίδες της, το «Βικτωρία & Αμπντούλ» περιγράφει τη σχέση φιλίας που αναπτύχθηκε όταν η βασίλισσα ξεχώρισε αυτόν τον κάθε άλλο παρά απλοϊκό γραμματέα από την Ινδία, ο οποίος θα μπορούσε να είναι ένας κανονικός σκλάβος της, όμως έφτασε να γίνει ο προσωπικός της munshi (δάσκαλος) και ένας έμπιστος, «δικός της» (μεταφορικά ή όχι) άνθρωπος, η παρουσία του οποίου τάραξε κάθε πρωτόκολλο των ανακτόρων! Καθ’ όλη τη διάρκεια της ταινίας, αισθάνεσαι τον διχασμό του σκηνοθέτη που κατά βάθος θέλει να ταυτιστεί με τον «αδύναμο κρίκο», αλλά δεν αντέχει να απομυθοποιήσει με θυμό τον δυνάστη που ποτέ δεν παύει να τον γοητεύει (όπως και κάθε Βρετανό, άλλωστε).

Παίζοντας αρκετά ισορροπημένα στην εικονογράφηση αυτής της σχέσης, ο Φρίαρς σε κάνει μάρτυρα… οίκτου όσον αφορά την καθημερινότητα αυτής της γηραιάς κυρίας, η οποία είναι καταδικασμένη να φέρει έναν τίτλο μεγαλειότητας εντελώς άκομψα και βασανιστικά μέχρι το τέλος της ζωής της, όντας εγκλωβισμένη σε ένα «χρυσό κλουβί» στο οποίο ο λόγος της είναι η εξουσία, αλλά οι κανόνες του ρόλου της καταλήγουν να ακυρώνουν σχεδόν τη σημασία της ύπαρξής της. Ο Φρίαρς θέλει να μας κάνει να αισθανθούμε την ανθρωπιά πίσω από το βάρος του ονόματος της ηρωίδας του, μας παρουσιάζει ένα πλάσμα που δεν χαίρεται ποτέ τη ζωή, γι’ αυτό και στα τελευταία του αρπάζει την ευκαιρία και γαντζώνεται πάνω από τον 24χρονο Αμπντούλ Καρίμ. Έναν άνδρα γοητευτικό, μα πρωτίστως νέο. Ο φθόνος της νιότης δεν κρύβεται ποτέ, ενώ από δίπλα ένα στέμμα νικά τον πόλεμο των φύλων, διαταράσσοντας κάθε ίχνος ιεραρχίας μέσα στο περιβάλλον των ανακτόρων, το οποίο περιγράφεται σαν μια «ζούγκλα» καθωσπρεπισμού και αφόρητης βαρβαρότητας.

Φυσικά, τα πάντα γίνονται με το γάντι σε τούτη τη λουσάτη παραγωγή που επιδιώκει να σε ευχαριστήσει, χωρίς όμως να βγάζει έξω από το παιχνίδι τις πολιτικές αναφορές, με αποκορύφωμα τη ρατσιστική έκρηξη του φινάλε, που κλείνει με οργή το μάτι προς τους καταπιεσμένους λαούς που ποδοπάτησε το σύστημα των δυτικών αποικιών, αντιμετωπίζοντας τους αλλόθρησκους πολίτες ως «ξένους» δίχως το παραμικρό κοινωνικό δικαίωμα, είτε στην ίδια τους την πατρίδα είτε και επί των αμιγώς βρετανικών εδαφών (ας προστεθεί, πάντως, ότι η ταινία βάζει τεχνηέντως, από το πλάι, και την ατζέντα του «καλού» Ισλάμ, για προφανείς λόγους). Εκεί, η συμπάθεια του Φρίαρς προς το πρόσωπο της… με το ένα πόδι στον τάφο Βικτωρίας μετατρέπεται σε μια γροθιά που μέχρι και το σύγχρονο παρόν δεν έχει βροντήξει εκδικητικά, κατά των ευγενών δουλεμπόρων (διαλέγεις εσύ τη λέξη στην οποία θα έβαζες εισαγωγικά…). Ποιος είναι περισσότερο βάρβαρος από ποιον, δείχνει να διερωτάται ο σκηνοθέτης. Γνωρίζουμε την απάντηση, φυσικά. Αλλά, από τη φύση μας, πάντοτε φλερτάραμε και με τη βαρβαρότητα…