της Βαρβάρας Κοντονή

Είκοσι επτά χρόνια μετά την cult τηλεοπτική του μεταφορά, «Το Αυτό» βρίσκει τον δρόμο για τη μεγάλη οθόνη, σπάζοντας επιτέλους την «κατάρα» που θέλει τα βιβλία του Στίβεν Κινγκ να μετουσιώνονται (στην καλύτερη) σε βαριεστημένες και ανέμπνευστες ταινίες ή (στη χειρότερη) σε φιλμικές ξεπέτες που ουδεμία σχέση έχουν με το φανταστικό, λογοτεχνικό σύμπαν του «Άρχοντα του Τρόμου», με τη μνήμη του ανεκδιήγητα κακού «Μαύρου Πύργου» να παραμένει ακόμη νωπή στο μυαλό μας.

Η πολυαναμενόμενη επιστροφή του τρομολάγνου Pennywise και η αποδοχή του από τους θεατές του σήμερα δεν συνιστούσαν ποτέ εύκολη υπόθεση, ιδιαίτερα για τους… γενναίους εκείνους ανθρώπους οι οποίοι θα αποφάσιζαν να ασχοληθούν με την προσαρμογή του σεναρίου και τον σκηνοθετικό του επαναπροσδιορισμό. Απέναντι στον αναπόφευκτο σκεπτικισμό των hardcore θαυμαστών του Κινγκ, τον τεράστιο όγκο του συγγραφικού του έργου, αλλά και τη λατρεμένη (και για πολλούς αξεπέραστη) ερμηνεία του Τιμ Κάρι στον ομώνυμο ρόλο της mini τηλεοπτικής σειράς του 1990, «Το Αυτό» του Άντι Μουσιέτι καταφέρνει να σταθεί με επιτυχία στο ύψος των μυθιστορηματικών του καταβολών, με τον Αργεντινό δημιουργό να παραδίδει ουσιαστικά ένα νοσταλγικό… coming of age(!) κινηματογραφικό «γράμμα» στην αγαπημένη (μας) δεκαετία του ’80. Ταινία τρόμου, είπατε; Όχι ακριβώς.

Ντέρι, 1988: Ο μικρός Τζόρτζι παίζει, εν μέσω καταρρακτώδους βροχής, στην άκρη του δρόμου με το χάρτινο καραβάκι που του έχει φτιάξει ο αδελφός του, Μπιλ, όταν το πλεούμενο γλιστρά από τα χέρια του και καταλήγει σε μια παρακείμενη σχάρα υπονόμου. Ξαφνικά, μέσα από τον υπόγεια τρύπα, εμφανίζονται δυο λαμπερά, γαλάζια μάτια και μια μειλίχια φωνή καλεί από το σκοτάδι τον Τζόρτζι να «επιπλεύσει». Κανείς δεν ξαναβλέπει τον μικρό έκτοτε.

Ντέρι, 1989: Δίχως να έχει ξεπεράσει τη μυστηριώδη εξαφάνιση του αδελφού του και με τον αριθμό των χαμένων παιδιών να αυξάνει διαρκώς, ο Μπιλ θα αποφασίσει να διαλευκάνει την υπόθεση με τη βοήθεια των φίλων του, μονάχα για να ανακαλύψουν όλοι μαζί πως πίσω από την τραγική ιστορία της πόλης τους κρύβεται κάτι πολύ πιο σκοτεινό από οτιδήποτε θα μπορούσαν ποτέ να φανταστούν, κάτι «άχρονο» και τρομερά πεινασμένο, ένα πλάσμα που τρέφεται από τον παιδικό φόβο και την απελπισία. Πίσω από τις πιο μελανές σελίδες της ιστορίας του Ντέρι, κρύβεται… «Αυτό».

Ας ξεκαθαρίσουμε κάτι. «Το Αυτό» δεν είναι μια αμιγώς τρομακτική ταινία, παρά το γεγονός πως διαθέτει αρκετά στοιχεία τρόμου τα οποία εύκολα μπορούν να οδηγήσουν κάποιους σε λάθος συμπεράσματα, τόσο λάθος όσο και το marketing που χρησιμοποιήθηκε για την προώθηση του φιλμ. Έχουμε δει κι αν έχουμε δει ταινίες να «καίγονται» λόγω… ύπουλης προώθησης και στην προκειμένη περίπτωση «Το Αυτό» είναι μια καλή ταινία καταδικασμένη, όμως, να περάσει στη συνείδηση πολλών ως… αποτυχία, εξαιτίας των υποσχέσεων της διαφημιστικής της καμπάνιας ως κάτι… φοβερoύ και τρομερού, πέρα από αυτό που πραγματικά είναι: ένα κινηματογραφικό «Stranger Things»! Κάποιος που είναι εξοικειωμένος με τη γραφή του Κινγκ, θα αναγνωρίσει αμέσως όλα εκείνα τα στοιχεία που απαρτίζουν το προσωπικό του σύμπαν, το κάθε σήμα κατατεθέν των πιο επιτυχημένων κινηματογραφικών του μεταφορών: η παρέα των απόκληρων (εδώ μας συστήνονται ως «Losers»), το άγχος της εφηβείας, η αφύπνιση της σεξουαλικότητας, η απότομη ενηλικίωση, τα όνειρα, η ιερή φιλία, αλλά και ο φόβος του αγνώστου, ο τρόμος που προκαλεί σε ένα παιδί ένας σαλιάρης clown με σουβλερά δόντια (ή οποιοσδήποτε clown, ας είμαστε ειλικρινείς), μια εφιαλτική εικόνα ενός πίνακα ή – ακόμη χειρότερα – το χάδι ενός πατέρα στην ανήλικη κόρη του, ένα χάδι χωρίς πατρική στοργή, αλλά γεμάτο σεξουαλική ένταση. Όλα αυτά απαρτίζουν την κινηματογραφική πόλη του φιλμ, «δηλητηριασμένη» καθώς είναι από το έρεβος του Pennywise. Έναν κόσμο γκροτέσκο, όπου ο φόβος είναι απτός και ρεαλιστικός, άμεσα συνυφασμένος με την απώλεια της αθωότητας και την εγκατάλειψη της παιδικότητας. Κι αν αυτό δεν είναι από μόνο του τρομακτικό, τότε δεν ξέρω τι είναι.

Με τη δεκαετία του ‘80 να φαντάζει πλέον τόσο ελκυστική, μετά και την τεράστια απήχηση του «Stranger Things» στην pop κουλτούρα (και με τις «ευλογίες» του τηλεοπτικού Μάικ, εδώ στον ρόλο του αθυρόστομου Ρίτσι), το σενάριο μετατοπίζεται… χάριν χρονικής δημοφιλίας από το 1950 στην πιο καλοδεχούμενη δεκαετία των μεγάλων κινηματογραφικών σουξέ, με τον Κάρι Φουκουνάγκα και τους έτερους δυο συν-σεναριογράφους να επικεντρώνονται περισσότερο στη δράση της – ομολογουμένως – ταλαντούχας πιτσιρικαρίας και λιγότερο σε αυτή του δαιμονικού γελωτοποιού Pennywise, αν και ο Μπιλ Σκάρσγκαρντ κάνει εξαιρετική δουλειά στην αναβίωση του απόλυτου shapeshifting κακού, κλέβοντας εύκολα την παράσταση όποτε εμφανίζεται. Από τη συνολικά προσεγμένη παραγωγή, που συμπληρώνεται ιδανικά από τη μελετημένη σκηνοθεσία του Μουσιέτι και την pop-vintage φωτογραφία του Τσαν-Χουν Τσανγκ (dp του Τσαν-Γουκ Παρκ σε ταινίες όπως το «Oldboy» και «Η Υπηρέτρια»), δεν λείπουν ορισμένες παραφωνίες, οι οποίες αφορούν κυρίως την εκτεταμένη χρήση των «υποχρεωτικών» jump scares, κάτι που κάθε άλλο παρά το επιθυμητό και τρομακτικό αποτέλεσμα επιφέρει, καθιστώντας ανά στιγμές το φιλμ έρμαιο της εύκολης, πάγιας τακτικής που ακολουθείται σωρηδόν από το σύγχρονο σινεμά τρόμου.

«Το Αυτό» δεν είναι μια τέλεια ταινία, έχει σεναριακά ψεγάδια και μερικές φορές καταφεύγει σε υπερβολικά εύκολες λύσεις προκειμένου να τρομάξει, παρ’ όλα αυτά το ήδη σαρωτικό του πέρασμα από το παγκόσμιο box-office ίσως… μαρτυρά και κάτι διαφορετικό: μια επιστροφή στο σινεμά των παιδικών μας χρόνων, των μεγάλων μας φόβων και των καλύτερων φίλων που είχαμε τότε. Γι’ αυτό, την επόμενη φορά που θα αναρωτηθείς αν τούτη η ταινία είναι πραγματικά τρομακτική, δες για λίγο τον εαυτό σου μέσα από τα παιδικά σου μάτια, φέρε στον νου σου τον χειρότερό σου φόβο και δες τον να… παίρνει σάρκα και οστά μπροστά σου. «Το Αυτό» είναι αιώνιο. Αργά ή γρήγορα, πάντα επιστρέφει.