του Νίκου Παλάτου

Γνωρίζοντας εκ των προτέρων πως δεν υπάρχει πια τίποτα καινούργιο να ειπωθεί για την αμερικάνικη εισβολή στο Ιράκ, ο Νταγκ Λίμαν και ο σεναριογράφος του Ντουέιν Γουόρελ αντιλαμβάνονται πως πρέπει να κάνουν κάτι διαφορετικό από μια ταινία καταγγελίας ή μία που να εξαίρει τον άκρατο πατριωτισμό. Δεν ασχολούνται σχεδόν καθόλου με την οσμή των σκανδάλων, που ανέδιδε η περίφημη ανοικοδόμηση της χώρας, αν και θέτουν ως χρονικό φόντο το τέλος του πολέμου, τον καιρό ακριβώς που άρχισαν να τρέχουν τα πρώτα εργολαβικά συμβόλαια. Ως εκ τούτου, δεν ασχολούνται ουσιαστικά ούτε με την εισβολή αυτή καθαυτή, καθώς τη στιγμή που μας συστήνουν τον λοχία του αμερικάνικου στρατού Μάθιους και τον συνάδελφο του Άιζακ, τα πάντα σχεδόν στο πολεμικό μέτωπο έχουν τελειώσει. Με αυτούς τους δύο χαρακτήρες από τη μία, έναν Ιρακινό ελεύθερο σκοπευτή από την άλλη, με φόντο ανάμεσά τους μοναχά την έρημο κι έναν πλινθόκτιστο τοίχο, φτιάχνουν ένα αυθεντικό θρίλερ επιβίωσης, το οποίο μόνο σαν πρόφαση χρησιμοποιεί τις τελευταίες μέρες ενός πολέμου.

Μετά από πολύωρη παρακολούθηση ενός υπό κατασκευή αγωγού, δύο Αμερικάνοι στρατιώτες αποφασίζουν να προσεγγίσουν το σημείο παρατήρησής τους, ώστε να διευκρινίσουν και να καταγράψουν την αιτία θανάτου όλων όσων εμπλέκονται με το εν λόγω έργο. Θα δεχθούν, όμως, πυρά από ελεύθερο σκοπευτή: αυτό που αρχικά έμοιαζε με αποστολή ρουτίνας θα εξελιχθεί σε κάτι πολύ επικίνδυνο, που μάλιστα δεν μπορούν να ελέγξουν. Ο μονίμως αθέατος Ιρακινός στρατιώτης, έχοντας το πλεονέκτημα να γνωρίζει τη θέση των αντιπάλων του (εν αντιθέσει με εκείνους), βρίσκεται σχεδόν πάντα ένα βήμα μπροστά τους. Επικοινωνεί, δε, μέσω ασυρμάτου με τον Άιζακ, μιας και ο Μάθιους έχει χτυπηθεί από σφαίρα, σέρνοντάς τον σε έναν πόλεμο νεύρων, εν είδει παιχνιδιού γάτας και ποντικιού. Η κόντρα των δύο σκοπευτών, πάντως, δεν αποκτά ποτέ κάποια μεγαλεπήβολη σημασία, όπως λόγου χάρη είχε εκείνη του «Εχθρός Προ των Πυλών» (2001), η οποία αφηνόταν να εννοηθεί πως σχεδόν… έκρινε τον νικητή του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Εδώ, με τους πεζοναύτες να ετοιμάζονται να γυρίσουν στα σπίτια τους, μετρά μόνο η επιβίωση, σε μια τελευταία περιπέτεια επί ιρακινού εδάφους η οποία – κατά έναν τραγικά ειρωνικό τρόπο – απειλεί να αποβεί μοιραία.

Ο Λίμαν ξέρει να χτίζει σασπένς, και σε αυτό το επίπεδο «Ο Τοίχος» λειτουργεί υποδειγματικά. Παρά τα «όρια» που θέτει η ύπαρξη… ενός ουσιαστικά ηθοποιού (στη μεγαλύτερη διάρκεια του φιλμ), καθώς και του μονότονου τοπίου της ερήμου (σε όλο ανεξαιρέτως το ενενηντάλεπτο), καταφέρνει να κλιμακώνει την ένταση με τέτοιον τρόπο που να μην αφήνει τον θεατή σε ησυχία. Με τον κάθε σκοπευτή, να παίρνει πότε ο ένας πότε ο άλλος το πάνω χέρι ή απλά να προσπαθεί να πετύχει κάτι τέτοιο, σκαρφιζόμενος διάφορα κόλπα και εμπνεύσεις της στιγμής, πλάθει μια κατάσταση αβεβαιότητας για το τι πρόκειται να συμβεί. Την ίδια ώρα, δημιουργεί μια σαφή οπτική του χώρου της μονομαχίας, έτσι ώστε όταν ο Άιζακ, λειτουργώντας ως καλά εκπαιδευμένος στρατιώτης, προσπαθεί να εντοπίσει το σημείο στο οποίο κρύβεται ο εχθρός, να γίνεται εύκολα κατανοητός ο τρόπος που το επιχειρεί. Τα πλάνα μέσα από τη διόπτρα, καθώς αυτή σαρώνει τον ορίζοντα, προσπαθώντας να εντοπίσει την παραμικρή κίνηση πίσω από τη σκόνη της άμμου, ώστε να προδώσει τη θέση του απέναντι εχθρού, δημιουργούν ένα κλίμα παράξενης αναμονής. Την εύλογη, δε, απουσία αυτού που ο καθένας φέρνει στο μυαλό του σαν γνήσια πολεμική δράση, ο Λίμαν επιλέγει να την αντικαταστήσει (κατά κάποιον τρόπο) με ένα ιδιότυπο ping pong ερωταπαντήσεων ανάμεσα στους δύο άνδρες. Αυτός ο ψυχολογικός πόλεμος νεύρων καταφέρνει ώρες-ώρες χτυπήματα ακόμη πιο καίρια κι από την πιο εύστοχη βολή όπλου, ειδικά όταν μένει προσηλωμένος σε καταστάσεις που συμβαίνουν μπροστά στα μάτια μας, από τις οποίες εξαρτάται η ζωή των χαρακτήρων. Όταν, όμως, μπλέκει με αναφορές στον Έντγκαρ Άλαν Πόου ή στον Σαίξπηρ, αποκτά μια δύσκολα πιστευτή βάση η οποία υποβαθμίζει τον ρεαλισμό της ιστορίας, καθώς είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς πως σε στιγμές σαν κι αυτές μπορεί να υπάρχει διάθεση για… απαγγελία στίχων από το «Κοράκι» του Αμερικάνου ποιητή!

Έχοντας περισσότερα κοινά με ταινίες σαν το «Buried» (2010) και το franchise του «Σε Βλέπω» παρά το «The Hurt Locker» (2008), η σχεδόν πειραματική για το status τού σκηνοθέτη της ταινία υπογραμμίζει τη δεξιοτεχνία του Λίμαν, οφείλοντας παράλληλα πολλά στον πρωταγωνιστή της Άαρον Τέιλορ-Τζόνσον. Ο τελευταίος ενισχύεται (παραδόξως) από την απουσία ουσιαστικού συμπρωταγωνιστή και κυριαρχεί απόλυτα επί της οθόνης, παραδίδοντας μια αστείρευτης έντασης ερμηνεία, γεμάτη οργή, αίμα και ιδρώτα. Ετούτος «Ο Τοίχος» μπορεί να μη γράψει κάποιο σπουδαίο κεφάλαιο στην ιστορία του κινηματογράφου, εκπληρώνει όμως σε μεγάλο βαθμό όσα υπόσχεται. Χώρια που παρουσιάζει έναν Ιρακινό στρατιώτη να είναι πιο έξυπνος από τον Αμερικάνο αντίπαλό του στο πεδίο της μάχης, κάτι που δεν συμβαίνει και τόσο συχνά στις εξ Ηνωμένων Πολιτειών παραγωγές του είδους.