του Ηλία Φραγκούλη

Πλασαρίστηκε ως ένα «gay δράμα με μαύρους», αλλά το (πλέον υποψήφιο για οκτώ Όσκαρ) «Moonlight» είναι κάτι πολύ περισσότερο από τις… σε εισαγωγικά στερεότυπες ταμπέλες. Με φόντο φτωχικές γειτονιές του Μαϊάμι που απέχουν από το καρτποσταλικά εξωτικό και χρωματιστά ηλιόλουστο, ο φακός του Μπάρι Τζένκινς ρίχνει το άπλετο γαλάζιο φως ενός γεμάτου φεγγαριού πάνω στο σκούρο δέρμα ενός άνδρα, που ο περίγυρος ερήμην του προσπάθησε να καθορίσει την ταυτότητά του, για να φτάσει μέχρι τα μέσα του, λες κι επιχειρεί να «εξαγνίσει» μια ψυχή βασανισμένη από τον μέχρι τα τώρα κύκλο της. Αυτό το ξακουστό μπλε της μελαγχολίας, που έχει την ιδιότητα και να σε «ρίχνει» στα πιο βαθιά συναισθήματα αλλά και να σε θεραπεύει από το σκοτάδι. Που σε αποτελειώνει ή σου σώζει τη ζωή.

Μοιρασμένη σε τρία μέρη, η αφήγηση του «Moonlight» μοιάζει με τρεις αρκετά διαφορετικές (σε ύφος, κυρίως) μεταξύ τους ταινίες μικρού μήκους. Το κομμάτι του «Μικρού» μας κάνει την αρχική σύσταση των χαρακτήρων που περιστρέφονται γύρω από τη ζωή τού ανήλικου Σαϊρόν, ο οποίος μεγαλώνει μόνος με τη μάνα του, μια γυναίκα που θα ήθελε να δώσει τη στοργή αλλά είναι συνήθως «απούσα» εξαιτίας της χρήσης ναρκωτικών ουσιών. Ο Σαϊρόν θα βρει ένα father figure που, μοιραία, κινείται στον υπόκοσμο της περιοχής, θα βρει έναν πιθανό φίλο – συνοδοιπόρο στο πρόσωπο του μικρού Κέβιν, θα αποκτήσει τη ρετσινιά του «πούστη» («faggot», για την ακρίβεια) στο σχολείο του. Είναι μια λέξη που δεν γνωρίζει. Και, προφανώς, σε μια ηλικία γύρω στα εννέα, δεν τον αντιπροσωπεύει. Δεν έχει κανέναν σεξουαλικό προσανατολισμό. Ζητάει να μάθει τι θα πει αυτή η λέξη. Ζητάει να μάθει αν ο Χουάν, το ενήλικο πρότυπό του, πουλάει ναρκωτικά εκεί έξω. Και, κυρίως, αν η μάνα του κάνει χρήση ουσιών. Ο ανήλικος Σαϊρόν είναι ένα παιδί που διαμορφώνεται ακόμη.

Το δεύτερο μέρος του φιλμ έχει το όνομα του ήρωα. Είναι πιο κοντά στην πραγματική του ταυτότητα. Γύρω στα δεκάξι, υφίσταται ένα ακόμη πιο βαρύ bullying από τους συμμαθητές του, που εξακολουθούν να τον πειράζουν, χωρίς τα λόγια τους να βασίζονται σε ουσιαστικές αφορμές ή πράξεις. Ο Σαϊρόν δεν είναι gay. Είναι ένα αγόρι. Κάπως έτσι, απλά, μεταξύ δύο αγοριών, κάτω από αυτό το μυστηριώδες μπλε φως του γεμάτου φεγγαριού, μετά από ένα τσιγαριλίκι που τους «απελευθερώνει», ο Σαϊρόν θα νιώσει τα χείλη τού Κέβιν πάνω στα δικά του και ο δεύτερος θα τον αυνανίσει. Η σκηνή παρουσιάζεται δίχως τρυφερότητα ή κάποια στάση ερωτισμού από τον Τζένκινς. Δηλώνει την καύλα στη διάθεση δύο αγοριών, χωρίς να «θίγει» την ανδρική σεξουαλικότητα. Απλά. Φυσικά.

Το τελευταίο κομμάτι, του ενήλικα Σαϊρόν, δείχνει τον ήρωα που (υποτίθεται ότι) έχει ωριμάσει, έχει την απόλυτη ευθύνη των πράξεών του, έχει αναλάβει έναν «ρόλο» στην κοινωνία. Του άντρα. Αλλά το παρελθόν τον γυροφέρνει. Και μια συνάντηση που πρέπει να γίνει με αυτό, θα πραγματοποιηθεί. Για να κλείσουν οι «λογαριασμοί».

Με έναν παράξενο τρόπο, η δύναμη του «Moonlight» εμπεριέχει και τα ελαττώματα της ταινίας! Δεν είναι μονάχα το σαφώς αισθητό ζήτημα της «σπονδυλωτής» αφήγησης, που αφήνει πίσω της υποχρεωτικά κενά χρόνου στην ιστορία αυτών των ανθρώπων. Είναι και η συνειδητή επιλογή του Τζένκινς να πατήσει και με το σενάριό του πάνω σε ένα ύφος απο-δραματοποιημένης ελλειπτικότητας, η οποία οδηγεί το φιλμ πέρα από τις γνωστές συνθήκες μιας κάποιας σκηνοθετικής οικονομίας. Και ενώ αυτό, επί μέρους, μοιάζει με ουσιαστικό πρόβλημα, κάπου συναντάται με το άγνωστο του «μετά» στη ζωή του Σαϊρόν. Το άγνωστο που πρέπει (;) να καθορίζουμε για να προκύψει η ταυτότητά μας. Το όνομα στο οποίο θα ακούμε, το συναίσθημα που θα μας επιτρέπει (ή όχι) να κλαίμε, το σεξ που θα (αναγκάσουμε να) ταιριάξει με το φύλο μας.

Το «Moonlight» δεν είναι μια «gay ταινία». Είναι ανόητο να βάζει κανείς τέτοιες ταμπέλες, και στη ζωή και στην τέχνη. Και είναι και πραγματικά ειρωνικό, διότι στο βάθος του ένας τέτοιος χαρακτηρισμός ακούγεται σαν το «faggot» που εισπράττει άδικα από τόσο νωρίς, στον ανήλικο βίο του, ο Σαϊρόν. Το περιεχόμενο του φιλμ πηγαίνει τον θεατή σε ευρύτερες σκέψεις και αυτή είναι η σημαντικότητά του, τελικά. Μια ευθύνη υπέρβασης απέναντι στους «κανόνες» της σεξουαλικότητας, όπως ορίζονται περισσότερο από το κοινωνικό πλαίσιο και όχι από την ανθρώπινη μονάδα. Ο Τζένκινς επιλέγει να πλησιάσει το άτομο, όχι το σύνολο. Και με μια ματιά σχεδόν ψυχρή, αφού εδώ η προαναφερθείσα ελλειπτικότητα έχει το πάνω χέρι, αφήνοντας το συναίσθημα και τη δραματική φόρτιση να μην πρωταγωνιστούν, καταγράφει την αβεβαιότητα, το άγνωστο, την εσωτερικότητα. Με όσο φως αφήνει να πέσει πάνω στον Σαϊρόν ένα γεμάτο φεγγάρι…

Σκηνοθετικά, ο Τζένκινς «ευρωπαΐζει» απίστευτα! Υπάρχουν πλάνα που φέρνουν στον νου την κίνηση της κάμερας στο «Μη Αναστρέψιμος» (2002) του Γκασπάρ Νοέ, με αυτό το μαγικό flow στην ανοιχτωσιά του CinemaScope, συνοδεία ενός εξαιρετικού score, αληθινά λυρικού σε διαστάσεις, από τον Νίκολας Μπρίτελ, με την ηχητική μπάντα να κόβει και να ράβει λέξεις από τα στόματα των ηρώων, να μπερδεύει τον Μότσαρτ με την Αρίθα Φράνκλιν και τον Καετάνο Βελόσο και να επιτρέπει τον ερχομό της θαλπωρής στους στίχους του «Hello Stranger» με την Μπάρμπαρα Λιούις. Το δε τρίτο μέρος, μοιάζει αισθητικά και στο όλο του στήσιμο με μακρινό συγγενή του «Happy Together» (1997) του Γουόνγκ Καρ-Γουάι. Μιας… gay ταινίας, δηλαδή! Κλείσιμο ματιού πανέξυπνο!

Τελικά, το «Moonlight» ίσως είναι μια ταινία για τις πρώτες φορές. Που μίσησες, που φίλησες, που έχυσες, που ακούμπησες, που μάτωσες, που γεύτηκες, που έκλαψες, που δεν αγαπήθηκες. Ίσως κάτι να του λείπει, ναι. Αλλά η ζωή (μη σου πω και η ίδια η Φύση, καλύτερα) σου αφήνει τη δυνατότητα της επόμενης φοράς. Συνήθως.