της Κατερίνας Ανδρεάκου

Οι Sonderkommando ήταν κυρίως Εβραίοι αιχμάλωτοι στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος, που εξαναγκάζονταν να γίνουν εργάτες με βασική τους αποστολή τη διαχείριση των πτωμάτων στους φούρνους του θανάτου. Ο πρωταγωνιστής αυτής της ταινίας, ο Σαούλ, είναι ένας από εκείνους, δουλεύοντας (προφανώς πολύν καιρό) στους φούρνους, ανέκφραστος, μουδιασμένος, σαν ζόμπι, καθοδηγώντας αδιάκοπα τα – σχεδόν – ανυποψίαστα θύματα στις «ντουζιέρες» και, αφού οι πόρτες κλείνουν πίσω τους και οι κραυγές ολοένα και δυναμώνουν, βοηθά σαν όρνιο στην αρπαγή των προσωπικών τους πολύτιμων αντικειμένων. Το «ντους» τελειώνει και ο Σαούλ και οι λοιποί μετακινούν τα στοιβαγμένα γυμνά σώματα, κυριολεκτικά σαν κομμάτια κρέας, και καθαρίζουν το μέρος για το επόμενο group θυμάτων. Μόνο που, την ημέρα που ξεκινάμε να παρακολουθούμε τη μακάβρια, ψυχολογικά συντριπτική ρουτίνα του Σαούλ, εκείνος θα βρει στον σωρό των θυμάτων ένα αγόρι το οποίο, ως εκ θαύματος, επιβιώνει, έστω και για λίγο, του «ντους», και ο Σαούλ «αποφασίζει» πως αυτό το γενναίο αγόρι είναι ο γιος του. Το διήμερο ταξίδι του για να οργανώσει μια αρμόζουσα ταφή ξεκινά, παίρνοντας μαζί του και τον θεατή, σε μια πορεία στην επίγεια κόλαση 70 – μόλις – χρόνια πριν…

Σε αυτήν εδώ την ταινία του Ούγγρου Λάσλο Νέμες, δεν υπάρχει μελοδραματικό μουσικό χαλί, ούτε μεγαλόπνοα, πανοραμικά πλάνα, ούτε καν «οσκαρικές» ερμηνείες με στόμφο και ερμηνευτικά κρεσέντο, όλα αυτά θαρρείς απαραίτητα συστατικά για ένα φιλμ με θέμα το Ολοκαύτωμα, ώστε να παίξει με τις συναισθηματικές χορδές του θεατή. Ο πρώην μικρομηκάς Νέμες, εδώ στο κινηματογραφικό σκηνοθετικό του ντεμπούτο (!), χρησιμοποιεί μια χειροκίνητη κάμερα 35mm που, στις περισσότερες σκηνές, κυριολεκτικά ακολουθεί τον Σαούλ πίσω από τον ώμο του, παραμένοντας στο δικό του οπτικό πεδίο, ρίχνοντας έτσι μόνο φευγαλέες, κατακερματισμένες ματιές στο συνεχόμενο, 24ωρο μακελειό που λαμβάνει χώρα στο στρατόπεδο θανάτου, ενώ είναι οι φωνές και οι λοιποί ήχοι που μας φανερώνουν τον αληθινό τρόμο – και φυσικά, ο αληθινός τρόμος συνήθως προέρχεται από αυτό που δεν βλέπεις, όμως ξέρεις πως υπάρχει κοντά και παραμονεύει, και ξαφνικά βρίσκεται μπροστά σου σε όλη του τη φρίκη, είτε σε ένα φευγαλέο πλάνο, είτε σε έναν φυσικό ήχο, είτε στις πανικόβλητες κραυγές που ξέρεις πως σε λίγο θα σιγήσουν για πάντα…

Και μόνο από τα παραπάνω είναι ξεκάθαρο πως το «Ο Γιος του Σαούλ» είναι μια ταινία δύσκολη στη θέαση. Για την ακρίβεια, ίσως είναι και η δυσκολότερη ταινία που θα δείτε φέτος. Αλλά δείτε την. Γιατί από το πρώτο κιόλας εκτός εστίασης πλάνο, μέχρι το ποιητικά συγκλονιστικό φινάλε, ο Νέμες έχει δημιουργήσει ένα έργο ιδιαίτερου κινηματογραφικού θάρρους, πρωτοτυπίας και ωμής συγκινησιακής φόρτισης, ενώ ο πρωτοεμφανιζόμενος ως ηθοποιός αλλά καταξιωμένος ως ποιητής, Γκέζα Ρέριγκ, αποδίδει εξαίσια τη στωική φιγούρα τού Σαούλ που ισορροπεί επικίνδυνα ανάμεσα στην ψυχική παραίτηση, το τελευταίο ψήγμα ελπίδας για ανθρωπιά μέσα από την αποφασιστικότητα να θάψει το αγόρι / γιο (;) του αλλά και την παράνοια. Στην προσπάθειά του να μας «ξεναγήσει» σε όλα τα μακάβρια δωμάτια του στρατοπέδου με σεναριακή αφορμή το φρενήρες κυνήγι τού Σαούλ να βρεί έναν ραβίνο, σε σημεία το σενάριο αναγκάζεται να πάρει ποιητική άδεια, και το κοινό θα πρέπει να αναστείλει τη δυσπιστία του για το κατά πόσον ένας εργάτης σαν τον Σαούλ θα μπορούσε τόσο εύκολα να εισχωρήσει παντού, όμως αυτό δεν έχει και μεγάλη σημασία μπροστά στη γενικότερη σπουδαιότητα ενός έργου που ωστόσο, με το τάχα «αποστασιοποιημένο» του ύφος, έχει τεράστιο συναισθηματικό βάθος και ωμά ειλικρινή, κινηματογραφική και – γιατί όχι; – ιστορική σημασία.