του Νίκου Παλάτου

Η παραίτηση του Πάπα Βενέδικτου ΙΣΤ’ στις 28 Φεβρουαρίου 2013 ήταν κάτι το (περίπου) πρωτοφανές για την Καθολική Εκκλησία. Από τον καιρό του Γρηγορίου ΙΒ’, στις αρχές του 15^ου αιώνα, ουδείς εν ζωή Ποντίφικας εξέπεσε οικειοθελώς του αξιώματός του, γεγονός που από μόνο του δίνει στην ενέργεια αυτή έναν χαρακτήρα ιστορικού οροσήμου για το Βατικανό. Πιθανότατα κάτι ανάλογο σκέφτηκε ο ειδικευμένος πια στις βιογραφίες σεναριογράφος Άντονι ΜακΚάρτεν («Η Θεωρία των Πάντων», «Η Πιο Σκοτεινή Ώρα», «Bohemian Rhapsody»), ώστε για τέταρτη σερί φορά στην καριέρα του να αποφασίσει να καταπιαστεί με τις ζωές αληθινών προσώπων. Σε τούτη αντλεί ξανά έμπνευση από πραγματικά γεγονότα με απώτερο στόχο να αποτυπώσει φανταστικά set διαλόγων, με τους δύο κεντρικούς ήρωες να συνομιλούν επί μακρόν και επί παντός επιστητού. Αν ακούγεται βαρετό, σας πληροφορώ πως… πράγματι είναι, καθώς αυτά που ο απερχόμενος και ο μελλοντικός Πάπας συζητούν σπάνια έχουν ουσία, συχνότατα καταφεύγουν σε ανεκδοτολογικού τύπου τσιτάτα που σκοπό έχουν να προκαλέσουν το χάχανο, οι δε θεατρικές διαστάσεις του κειμένου δεν κρύβονται, υποσκάπτοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο την κινηματογραφικότητα του εγχειρήματος.

Η έναρξη του δράματος δίδεται το 2005 στο Βατικανό, εκεί όπου ο σκηνοθέτης Φερνάντο Μεϊρέλες συστήνει τους «Δύο Πάπες» του τίτλου. Ο συντηρητικών αρχών Γερμανός καρδινάλιος Γιόζεφ Ράτσινγκερ συγκεντρώνει τις απαραίτητες ψήφους του κονκλάβιου, κερδίζοντας στη σχετική ψηφοφορία τον Αργεντίνο μεταρρυθμιστή Χόρχε Μπεργκόλιο. Επτά χρόνια αργότερα, υπό το βάρος των προβλημάτων υγείας που τον ταλαιπωρούν, αλλά κυρίως των (εν γνώσει του) σκανδάλων σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών με πρωταγωνιστές καθολικούς ιερείς, έχει πάρει την απόφαση να παραιτηθεί από τον παπικό θρόνο. Προσκαλεί στη Ρώμη τον άσπονδο φίλο του από την Αργεντινή, προκειμένου να βολιδοσκοπήσει τις προθέσεις του, έχοντας ήδη αποφασίσει πως εκείνος είναι ο κατάλληλος να τον διαδεχτεί, με τον Λατινοαμερικανό καρδινάλιο να μην έχει (αρχικά) καμία ιδέα για τις αληθινές προθέσεις του Βενέδικτου.

Αυτό που ακολουθεί είναι συζητήσεις επί συζητήσεων για θέματα που άπτονται της θρησκείας, της έννοιας της ηγεσίας και του χρέους προς το ποίμνιο, καθώς και μία ποικιλία ανησυχιών ανάλαφρου περιεχομένου, περί ποδοσφαίρου, μαγειρικής και καθημερινής άσκησης νου και σώματος. Αφού είχε συμπληρωθεί η πρώτη ώρα της διάρκειας του φιλμ, έπιασα τον εαυτό μου (εκτός από το να πλήττει αφόρητα…) να αναρωτιέται ποιον μπορεί να ενδιαφέρει όλο αυτό το άσκοπα ακατάπαυστο μπλα μπλα, που συν τοις άλλοις δεν είναι και καθόλου πιστευτό σαν σύλληψη. Ο ΜακΚάρτεν δεν μπαίνει στον κόπο να εξηγήσει για ποιον λόγο ο απερχόμενος Πάπας έχει επιλέξει για διάδοχο του έναν τόσο εκ διαμέτρου αντίθετο από αυτόν χαρακτήρα, κάνοντας εξαρχής τα θεμέλια του σεναρίου του να μοιάζουν σαθρά.

Οι διαφορετικές αρχές από τις οποίες οι δύο άνδρες διέπονται έχουν (με το ξεκίνημα κιόλας) τονιστεί από τον Φερνάντο Μεϊρέλες (επί σειρά ετών εξαφανισμένος από τα κινηματογραφικά δρώμενα) με τόσο έντονο τρόπο που παραπέμπει σε ιδανικούς ήρωες ενός… buddy movie. Ο Μπεργκόλιο του Τζόναθαν Πράις (στον οποίο δείχνει πολύ μεγαλύτερη προσοχή ως χαρακτήρα) είναι ένας απλός καθημερινός τύπος που υποστηρίζει φανατικά την ποδοσφαιρική ομάδα της Σαν Λορένσο, χορεύει tango όπως κάθε καλός Αργεντίνος, λέει πού και πού ανέκδοτα, σφυρίζει χαρωπά στους ρυθμούς των ABBA, και άμα λάχει τρώει και πίτσα καμία φορά. Ο Βενέδικτος από την άλλη είναι εσωστρεφής χαρακτήρας, ολίγον στρυφνός και απότομος, αυστηρά λιτοδίαιτος και μάλλον συμπαθεί περισσότερο τη μοναξιά από την κοινωνικότητα. Τούτων όλων των γνωρισμάτων τους τοποθετημένων από νωρίς στο σεναριακό τραπέζι, τα πώς και τα γιατί του ξαφνικού «έρωτα» του ενός για τον άλλον παραμένουν άλυτο μυστήριο.

Ενώ αυτό το διαλογικό μοτίβο συνεχίζεται ίδιο και απαράλλαχτο (ο τόπος μόνο αλλάζει, καθώς από την εξοχική κατοικία του Πάπα η συνομιλία μεταφέρεται εντός της Καπέλα Σιξτίνα), ο Μεϊρέλες αποφασίζει να ρίξει φως στο παρελθόν του Μπεργκόλιο μέσω ενός εκτεταμένου flashback που ξεκινά από τη δεκαετία του ’70 και τη χούντα του Βιδέλα. Αυτό το μεγάλης διάρκειας «επεισόδιο» έχει (σε αντίθεση με τα προηγούμενα) λόγο ύπαρξης, αφού είναι γυρισμένο εν είδει πολιτικού θρίλερ, εξερευνώντας την αμφιλεγόμενη προσωπικότητα του μελλοντικού Πάπα, μέσω των τύψεών του για την αδυναμία του να ορθώσει ανάστημα στο απάνθρωπο στρατιωτικό καθεστώς που κυβερνούσε τότε την πατρίδα του. Όλο αυτό με άφησε με τη βεβαιότητα πως εδώ υπήρχε ένα άκρως ιντριγκαδόρικο και εντελώς κινηματογραφικής αφήγησης υλικό… που πάει στράφι, μιας και εντός του φιλμ που παρακολουθούμε μοιάζει να αποτελεί σώμα από άλλο έργο το οποίο δεν γυρίστηκε τελικά. Ομολογώ πως αναθάρρησα από το εικοσάλεπτο περίπου flashback τούτο, για να προσγειωθώ άτσαλα κατόπιν, στην πεζή πραγματικότητα της παρλαπίπας και του εντελώς απαράδεκτου, σαν σε διαφημιστικό του Βατικανού φινάλε, με τις περιοδείες ανά τον κόσμο του εξωστρεφούς πια νέου Πάπα Φραγκίσκου να συνοδεύονται με κηρύγματα περί αγάπης και ελπίδας που η Εκκλησία προσφέρει, εν μέσω εικόνων διαφόρων καταστροφών και μεταναστευτικού δράματος. Όσον αφορά τα πάσης φύσεως σεξουαλικά και οικονομικά σκάνδαλα που επί της ουσίας εξώθησαν στην παραίτηση τον Πάπα Βενέδικτο ΙΣΤ’, θα τα συζητήσουμε… κάπου αλλού, κάποτε (και καλά)!