του Ηλία Φραγκούλη

Η δύναμη του Τύπου και η ελευθερία τού (δημοσιογραφικού) λόγου είναι ένα πάρα πολύ σεβαστό θέμα. Ζούμε σε μια σκοτεινή εποχή, στην οποία και τα δύο υποθάλπονται από μορφές εξουσίας που δεν υπηρετούν ούτε το αληθές ούτε και το συμφέρον τού (όποιου) πολίτη. Μια εποχή στην οποία η είδηση δεν ξεκινά απαραίτητα από τα επίσημα Μέσα ενημέρωσης, με ουσιαστικό (και δόλιο) σκοπό την ταχύτατης διάδοσης παραπληροφόρηση, άσχετα από το γεγονός ότι αυτή καταρρίπτεται σε λιγότερο από ένα 24ωρο (συνήθως). Το κακό έχει γίνει. Περισσότερος κόσμος καταναλώνει σήμερα τα fake news από τις διαψεύσεις τους.

Αυτά που βλέπουμε να συμβαίνουν στο «The Post» του Στίβεν Σπίλμπεργκ δεν θα αφορούσαν τον Τύπο σήμερα. Θα διοχετεύονταν στον κόσμο μονάχα μέσω κάποιων ιντερνετικών «leaks», θα προκαλούσαν ντόρο για ένα μικρό χρονικό διάστημα και θα… ξεχνιόντουσαν ανάλογα με το πότε τα Μέσα θα αποφάσιζαν να ταΐσουν τις μάζες με την επόμενη «είδηση» ενός (τεχνητού) αντιπερισπασμού που θα γινόταν το ακόμη πιο φρέσκο trend της ημέρας. Στις αρχές της δεκαετίας του ’70, όμως, με τις περισσότερες αμερικανικές εφημερίδες να μπορούν ακόμη να δηλώνουν ανεξάρτητες… πιέσεων, εκτός χρηματιστηρίων ή μεγάλων οργανισμών με αμέτρητα συμφέροντα και σταυροδρόμια διαπλοκής, η είδηση ήταν μονάχα το πρωτοσέλιδο του ημερήσιου Τύπου.

Στην καλύτερη ταινία που σκηνοθέτησε από… τις αρχές της περασμένης δεκαετίας (!) ο Στίβεν Σπίλμπεργκ, το θέμα δεν προσεγγίζεται με (σχεδόν) θριλερικές δόσεις ή ένα μυστήριο στο οποίο μονάχα η δημοσιογραφική έρευνα θα μπορέσει να ρίξει το φως και να οδηγήσει στη δημοσιότητα – δικαίωση της αλήθειας. Καμία έρευνα δεν χρειάζεται να θέσει την ανάλογη γραμμή στην αφήγηση. Δεν αναζητείται η ταυτότητα ενός (υποθετικού) «δολοφόνου». Το «έγκλημα» έχει διαπραχθεί και ο ένοχος είναι γνωστός σε όλους (μας). Το ερώτημα μετατοπίζεται στο πώς θα μπορέσει μια δημοσιογραφική ομάδα και η εκδότρια μιας εφημερίδας να δείξουν (κυριολεκτικά) με το δάχτυλο ποιος ήταν ο «δολοφόνος». Άρα, η δράση του φιλμ περιορίζεται σε εσωτερικούς χώρους, με το σασπένς να γίνεται «μπαλάκι» διαλόγου, τηλεφωνημάτων, συναντήσεων, διαπραγματεύσεων. Ο λόγος, οι αρχές του επαγγέλματος, η συνείδηση και η αποφασιστικότητα είναι που παίζουν τον κυρίαρχο ρόλο. Άρα, μιλάμε για έργο καραμπινάτου σεναρίου, επιτελείου ηθοποιών και μοντέρ.

Ο Τζος Σίνγκερ (εκ των σεναριογράφων, μαζί του η νεοφερμένη Λιζ Χάνα) έχει μακρά πείρα γραφής από την τηλεοπτική πολιτική σάτιρα «The West Wing» και το 2016 κέρδισε το Όσκαρ πρωτότυπου σεναρίου (μαζί με τον Τομ ΜακΚάρθι) για το επίσης δημοσιογραφικής θεματολογίας «Spotlight». Μόλις καλύψαμε το πρώτο σκέλος. Η Μέριλ Στριπ και ο Τομ Χανκς είναι οι βασικοί πρωταγωνιστές του «The Post». Μόλις (υπερ)καλύψαμε το δεύτερο σκέλος. Ο Μάικλ Καν έχει το credit του μοντάζ (μοιρασμένο, για προφανείς λόγους, από τη νεαρότατη Σάρα Μπροσάρ). Ο άνθρωπος είναι ένας ζωντανός θρύλος. Από τους παλαιότερους και πιο πιστούς συνεργάτες τού Σπίλμπεργκ, έχει βραβευτεί με το Όσκαρ μοντάζ για τους «Κυνηγούς της Χαμένης Κιβωτού» (το 1982), τη «Λίστα του Σίντλερ» (το 1994) και τη «Διάσωση του Στρατιώτη Ράιαν» (το 1999). Αντί πολλαπλών θαυμαστικών, θα προσθέσω και την υποψηφιότητά του για την «Ολέθρια Σχέση» (το 1988, όταν το έχασε από την Γκαμπριέλα Κριστιάνι για τον «Τελευταίο Αυτοκράτορα»). Αν ψήφιζα για τα Όσκαρ, θα του το έδινα ξανά, γονατιστός στο πάτωμα, και θα επέβαλα σε σχολές κινηματογράφου να πετάξουν τον Αϊζενστάιν και να διδάσκονται αυτό! Σοβαρολογώ (ανέκαθεν γι’ αυτή την ταινία). Μόλις καλύψαμε… κάθε αμφιβολία!

Για την ίδια την ταινία δεν έχω να προσθέσω πολλά. Είναι η Ιστορία (με κεφαλαίο) των «Pentagon Papers», τα οποία διέρρευσαν στον Τύπο, αποκαλύπτοντας τη σχέση (αρκετών) αμερικανικών Κυβερνήσεων και της εξωτερικής πολιτικής που ασκήθηκε στην ευρύτερη περιοχή της Νοτιοανατολικής Ασίας, από τα τέλη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου μέχρι το 1968. Αφού, δηλαδή, οι ΗΠΑ θρηνούσαν ακόμη τους νεκρούς του πολέμου του Βιετνάμ και τόσες οικογένειες ζητούσαν να μάθουν γιατί χάθηκαν εκεί τα παιδιά τους. Ήταν ένα ζήτημα που έθιγε καίρια τον πατριωτισμό ολάκερης της χώρας. Και η δημοσιοποίηση αυτών των απόρρητων εγγράφων θα προκαλούσε τέτοιους ισχυρούς κλυδωνισμούς, που θα έβαζαν τα θεμέλια για την πτώση της Κυβέρνησης. Το φιλμ παρακολουθεί τα παρασκήνια των ημερών εκείνων, μαζί και το (οικο)νομικό κομμάτι που θα επέτρεπε ή όχι στην εφημερίδα να κυκλοφορήσει με είδηση βασισμένη στα στοιχεία εκείνης της διαρροής (υποκλοπής, ουσιαστικά). Αφορά την πάλη της πολιτικής εξουσίας με την ελευθερία του Τύπου και, στην τελική, την ίδια τη Δημοκρατία. Και το κάνει συναρπαστικά, σχεδόν συγκινητικά (πόσω μάλλον εάν είσαι και άνθρωπος του επαγγέλματος). Γιατί είναι έργο του Σπίλμπεργκ που αγαπήσαμε.

Μικρή ένσταση για την εκτενή εισαγωγική σκηνή μεταξύ Στριπ και Χανκς, που δείχνει τόσο αμήχανη, σε βαθμό να σκέφτεσαι ότι ο Σπίλμπεργκ φοβήθηκε να τους δώσει την… παραμικρή κατεύθυνση / οδηγία υποκριτικής. Αφήνει μια άτονη αίσθηση, την ανησυχία ότι πρόκειται να παρακολουθήσεις κάτι που δεν θα αντέξει στον χρόνο και απλά εκμεταλλεύεται την παρουσία αυτών των δύο ονομάτων. Όχι. Δεν είναι «Λέοντες Αντί Αμνών» (2007) τούτο εδώ. Είναι δυνατό σινεμά, με μήνυμα που δεν πρέπει να ξεχνάμε, ούτε οι άνθρωποι που αρθρογραφούμε δημόσια και επαγγελματικά, ούτε κι εσείς που βρίσκεστε από την άλλη πλευρά και πρέπει να διαβάζετε ή να μαθαίνετε την αλήθεια. Όσο για το φινάλε, εκεί κρύβεται όλη η εξυπνάδα, η μαγκιά, ακόμη και η γνώση απέναντι σε αυτό που πρέπει να σέβεται ένας σκηνοθέτης. Ακόμη κι όταν αυτός λέγεται Στίβεν Σπίλμπεργκ.