του Ηλία Φραγκούλη

Μια γυναίκα μπορεί να καυλώσει έναν άνδρα με την ίδια ευκολία που μπορεί και να τον ευνουχίσει. Ασχέτως ηλικίας! Είναι μια ιδιαίτερα τολμηρή σκέψη, η οποία ίσως δεν περνά άμεσα από το μυαλό του θεατή της «Αποπλάνησης», αλλά σίγουρα γίνεται κατανοητή στην (ήδη all-time classic) σκηνή του δείπνου, παρουσία του μοναδικού άρρενος «καλεσμένου» όλων των θηλυκών του σχολείου, που για πρώτη φορά φτιασιδώνονται «στην τρίχα» για να διεκδικήσουν το μεγαλύτερο μερίδιο εκτίμησης και προσοχής τού… θηράματός τους.

Περισσότερο μια νέα μεταφορά του βιβλίου του Τόμας Κάλιναν παρά ένα «remake» του σαφώς ξεπερασμένου «Προδότη» (1971) του Ντον Σίγκελ, το φιλμ της Σοφία Κόπολα νοιάζεται κυρίως για τις ερμηνείες που δίνει στη γυναικεία ιδιοσυγκρασία, μέσα σε ένα κλειστό περιβάλλον το οποίο ασφυκτιά από τις σχέσεις ζήλιας και προδοσίας που αναπτύσσονται μεταξύ των ηρωίδων, με το μυαλό και το κορμί να σιγοβράζουν υπό την καταπίεση των κοινωνικών ρόλων αλλά και της «καλής συμπεριφοράς». Μην ξεχνάμε ότι ο χώρος δράσης είναι ένα αυστηρό ιδιωτικό σχολείο θηλέων, στο οποίο πλούσιες οικογένειες του αμερικανικού Νότου έστελναν τις θυγατέρες τους όχι μόνο για να διδαχθούν τα βασικά αλλά και για να επιστρέψουν στα αρχοντικά τους με τα… γαλλικά και το πιάνο τους, έτοιμες να νυμφευθούν (πιθανότερα) με ένα όσο το δυνατόν καλύτερο… συνοικέσιο συμφερόντων.

Σ’ αυτό το τεράστιο, επιβλητικό σπίτι του Νότου, ξαφνικά, οι κανόνες θα αντιστραφούν. Τα «φυλακισμένα» (από τα ήθη και τις αρχές τους) κορίτσια θα γίνουν οι… «δεσμοφύλακες» του ενός και μοναδικού άνδρα που θα γίνει (ουσιαστικά) ο κρατούμενός τους, θυμίζοντάς τους την πραγματική τους φύση. Ο πόθος θα αποσυντονίσει την όποια ισορροπία προσπαθούσαν να συγκρατήσουν μέχρι πρότινος οι (πιο ενήλικες, προφανώς, αν και όχι απαραίτητα «ώριμες») δασκάλες του σχολείου και κάπου εκεί θα ξεκινήσει ένα γαϊτανάκι κατάκτησης του αρσενικού, που μπορεί να υπόσχεται (από) την πρώτη σεξουαλική εμπειρία ή (και) ένα μέλλον φυγής από τον αυστηρό κλοιό ενός συνολικά «οικότροφου» βίου.

Ίσως να υπήρξε και η Κόπολα μια τέτοια περίπτωση, καθώς μεγάλωνε κάτω από τη σκιά της φήμης του πατέρα της, μέσα σε μια οικογένεια που ταυτίστηκε με τον χώρο του κινηματογράφου, γι’ αυτό και καταλαβαίνει ολόσωστα τους υπαινιγμούς του σεναρίου και καταφέρνει εδώ να κάνει ένα θαυμαστό comeback που αιτιολογεί την οντότητά της και τη σημασία του δικού της ονόματος, πια, με μια ταινία η οποία ταυτίζεται εσωτερικά με την ίδια. Η επιτυχία της «Αποπλάνησης» είναι ξεκάθαρα ολόδική της. Η νατουραλιστική αίσθηση του φωτός των εσωτερικών πλάνων (που ειδικά στα νυχτερινά τους διαγράφουν την ποιότητα της κινηματογράφησης με φιλμ), το ταίριασμα του αργού (αρχικά) ρυθμού με το ολοένα και πιο κλειστοφοβικό περιβάλλον του σπιτιού, η σχεδόν απειλητική παρουσία της φύσης εκεί έξω, η απουσία μουσικής (και η εξαιρετική επιλογή του ηλεκτρονικού soundscape που δημιούργησαν οι Phoenix για την κορύφωση του φινάλε), τα πάντα συντελούν σε μια άρτια σκηνοθετική δουλειά που κάπου μπορεί να φέρνει στον νου και «Το Μυστικό του Βράχου των Κρεμασμένων» (1975) του Πίτερ Γουίαρ, χωρίς όμως τον αινιγματικό μυστικισμό που συνοδεύει το στοιχείο της φύσης εκεί.

Έργο παρατηρητικότητας, που δοκιμάζει την υπομονή στο συναίσθημα τόσο των ηρωίδων του όσο και του θεατή, ενδεχομένως, «Η Αποπλάνηση» υποστηρίζεται από ένα απίστευτα λειτουργικό καστ (ειδικά στις γυναίκες) το οποίο έχει τοποθετηθεί καίρια… ηλικιακά, τονίζοντας το γεγονός ότι πίσω από την επιφάνεια κάθε θηλυκού, τα χρόνια δεν φέρνουν καμία διαφορά στη συμπεριφορά. Όλες τους έχουν γεννηθεί γι’ αυτόν τον πόλεμο. Η ηλικία ορίζει μονάχα τη θέση μάχης…