του Ηλία Φραγκούλη

«Θέλεις να μηνύσεις την Εκκλησία;»! Η τόλμη αυτής της ατάκας σε κάνει να καταλάβεις τη σοβαρότητα του θέματος αυτής της ταινίας. Για να το κάνεις ακόμη πιο τρομακτικό, όμως, προσπάθησε να αντικαταστήσεις τη λέξη «Εκκλησία» με κάποια άλλη μορφή εξουσίας η οποία επηρεάζει την καθημερινότητα του όποιου κοινωνικού συνόλου σε τούτον τον πλανήτη. Τώρα γίνεται ακόμη πιο τρομακτικό αυτό που αποπειράθηκαν να κάνουν οι ήρωες της ιστορίας του «Spotlight» στη Βοστώνη των αρχών του 2000.

Από μια «απλή» (αλλά κατ’ εξακολούθηση κρουσμάτων) περίπτωση σεξουαλικής κακοποίησης ανηλίκων που βάραινε ως κατηγορία έναν συνταξιούχο ιερέα, οι reporters μιας στήλης με την ονομασία «Spotlight» ξεκίνησαν μια σειρά μακροσκελών ερευνών, προτού συνειδητοποιήσουν ότι το θέμα αφορούσε πολύ περισσότερες παρόμοιες υποθέσεις τις οποίες η Πολιτεία φαινόταν να συγκαλύπτει με κάθε τρόπο και από κάθε πόστο εξουσίας… επί σειρά ετών! Ακολουθώντας ένα πρωτότυπο pattern μέσα από την αναζήτηση αρχείων, η ομάδα έφτασε σε ένα αρχικό συμπέρασμα τουλάχιστον ενενήντα περιπτώσεων ιερέων, όμως η αλήθεια ήταν σαφώς πιο συγκλονιστική.

Το φιλμ ξεδιπλώνει με εξαιρετικό τρόπο αφήγησης την εξέλιξη αυτής της ιστορίας, δημιουργώντας την ένταση ενός «ντετεκτιβίστικου» θρίλερ στο οποίο ο εγκληματίας είναι σχεδόν δηλωμένος σε όλους μας, όμως ουδείς τολμά να τον αγγίξει! Αρχές, νόμοι, μια ολόκληρη κοινωνία που γνώριζε αλλά σιωπούσε μπροστά στο πρόβλημα, με το σοβαρότατο «άλλοθι» της θρησκευτικής πίστης εδώ, μετατρέπονται σταδιακά σε μια εχθρική μορφή δύναμης μπροστά στην οποία το πρωταρχικό αμάρτημα σχεδόν ωχριά.

Σκεπτόμενος άλλες ταινίες τού παρελθόντος με δημοσιογραφικό θέμα, φυσικά, το μυαλό μου σταμάτησε στον πρώτο τίτλο: το «Όλοι οι Άνθρωποι του Προέδρου» (1976) του Άλαν Τζ. Πακούλα. Και παρέμεινε εκεί. Για να μιλάμε για τέτοιο επίπεδο σύγκρισης, εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς την αξία τού «Spotlight» (το οποίο διεκδικεί και 6 Όσκαρ, μεταξύ των οποίων και εκείνο για το καλύτερο φιλμ της χρονιάς). Αλλά θα πρέπει να εναρμονιστούμε με την εικόνα του σημερινού σινεμά, με κάποια δεδομένα που ταυτίζονται με την κουλτούρα του σύγχρονου θεάματος. Ο Πακούλα υπέγραφε κάτι σαφώς πιο κινηματογραφικό, με τη φωτογραφία τού Γκόρντον Γουίλις να δίνει έμφαση στο «σκιώδες» πολιτικό περιεχόμενο του σκανδάλου Watergate. Έστησε ένα πραγματικό θρίλερ έρευνας που έπαιξε με το contrast της φωτεινότητας στην αποκάλυψη της αλήθειας κόντρα στο δραματικά σκοτεινό στοιχείο της διαφθοράς, με καλλιτεχνική σημασία στην επιλογή τού κάθε background. Ο Τομ ΜακΚάρθι, από την άλλη, μιλάει σε ένα κοινό μαθημένο να καταναλώνει περισσότερες εικόνες μέσα από την τηλεόραση. Ακόμη και τις κινηματογραφικές. Η αισθητική του, λοιπόν, ανήκει στη μικρή οθόνη. Κι έτσι το στιλ οπισθοχωρεί για να δώσει περισσότερο έδαφος στο θέμα, στο σενάριο. Η visual ταυτότητά του είναι πιο… «επίπεδη», αλλά η ουσία του σε παίρνει και σε σηκώνει!

Κάτω από όλη την πίεση του πόσο σημαντικό είναι το θέμα του «Spotlight», το καστ της ταινίας έχει καθοδηγηθεί αλάνθαστα και πειθαρχημένα προς μια κατεύθυνση ρεαλισμού που σε κάνει να ξεχνάς το πόσο καλά γνωρίζεις αυτούς τους ηθοποιούς και, απλά, αφήνεσαι στο να παρακολουθείς τις διεργασίες των ερευνών μιας άφθαρτης δημοσιογραφικής ομάδας με επαγγελματικό ήθος. Ξεχωρίζω τον Μαρκ Ράφαλο (υποψήφιος για Όσκαρ δεύτερου ανδρικού ρόλου), του οποίου η φυσικότητα, ο ρυθμός, οι σιωπές ή και η έντασή του κλέβουν την προσοχή τόσο αβίαστα. Μεγάλος ηθοποιός.

Στην τελική, θα το ξαναπώ. Το «Spotlight» θίγει ένα συγκεκριμένο σκάνδαλο και συγκεκριμένες περιπτώσεις παραβατικής συμπεριφοράς. Ξανασκέψου με τι θα μπορούσες να αντικαταστήσεις το θέμα της παιδεραστίας και δέξου τη σημασία τής καταπολέμησής του εκεί έξω. Οι απεχθέστερες πράξεις πρέπει να τιμωρούνται. Όποιο κι αν είναι το κόστος. Ας γίνει η ιδέα αυτή βασική αρχή στη ζωή όλων μας.