της Βαρβάρας Κοντονή

Περισσότερο γνωστός για τη θεατρική του δουλειά και τη σκηνοθετική του καριέρα στο βρετανικό «σανίδι», ο Τρέβορ Ναν επανέρχεται στα κινηματογραφικά δρώμενα είκοσι δύο (!) χρόνια μετά την τελευταία του ταινία (το σεξπηρικό «Δωδεκάτη Νύχτα» του 1996, παρακαλώ), με μια δραματική βιογραφία που όμως καμία χάρη δεν κάνει ούτε στη θεατρική παιδεία του Ναν, ούτε και στο πρωταγωνιστικό καστ της, και κυρίως στην υπέροχη Τζούντι Ντεντς, που εδώ θα τη δεις πιο ερμηνευτικά υποτονική από ποτέ – κι έχει το δίκιο της!

Αλλάζοντας το όνομα της πρωταγωνίστριας από Μελίτα Νόργουντ σε Τζόαν Στάνλεϊ, γιατί έτσι το ήθελε το μυθιστόρημα της Τζένι Ρούνεϊ πάνω στο οποίο βασίστηκε η ταινία (το οποίο με τη σειρά του βασίστηκε στη ζωή της Νόργουντ), το φιλμ επιχειρεί να αναπαραστήσει μια σχεδόν «ψυχρο-πολεμική» εποχή γεμάτη κυβερνητικά μυστικά, espionage, σεξ και φυλετική ανισότητα, τσουβαλιάζοντας όλα μαζί τα κοινωνικοπολιτικά σύνδρομα του τότε, που για κάποιον λόγο στη θεωρία μοιάζουν εξαιρετικά πιο ιντριγκαδόρικα απ’ ότι το άνευρο σενάριο της Λίντσεϊ Σαπίρο κατάφερε να συλλάβει, με αποτέλεσμα «Η Κόκκινη Τζόαν» να αφήνει από την αρχή κιόλας υπονοούμενα τελεσίδικης βιογραφικής… σιέστας.

Η Τζόαν Στάνλεϊ (Κούκσον) είναι ένα μυαλό ξυράφι που σπουδάζει φυσική στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ, πράγμα που από μόνο του αποτελεί σπουδαίο κατόρθωμα για μια γυναίκα του ’30. Ένα βράδυ, η Τζόαν θα γνωρίσει κάτω από ανορθόδοξες συνθήκες τη Σόνια (Σορμπόβα), μια γοητευτική Γερμανο-Εβραία με κομμουνιστική δράση, η οποία με συνοπτικές διαδικασίες θα τη μυήσει στον κόσμο της «κόκκινης επανάστασης». Η Τζόαν κατόπιν θα γνωρίσει και τον χαρισματικό εξάδελφο της Σόνια, Λίο (Χιουζ), έναν λαοφιλή νεαρό με πάθος για την κομμουνιστική ρητορική, με τον οποίο ερωτεύεται σφόδρα. Όταν η Τζόαν ξεκινήσει να εργάζεται για ένα άκρως απόρρητο βρετανικό πρόγραμμα με απώτερο σκοπό την κατασκευή πυρηνικών όπλων, θα βρεθεί διχασμένη ανάμεσα στην αγάπη της για τον Λίο και την αγάπη της για την πατρίδα, αφού οι «σύντροφοί» της θα προσπαθήσουν να την πείσουν να μοιραστεί μαζί τους πολύτιμα κρατικά μυστικά για την ενδυνάμωση της «μαμάς Ρωσίας».

Κομματάκι άγαρμπη η κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου της Ρούνεϊ, με το προσαρμοσμένο σενάριο της Σαπίρο να αποτελεί τη μεγαλύτερη παραφωνία, όντας υπερβολικά ακαδημαϊκό, ακόμη και για τα πιο συντηρητικά γούστα. Είναι ενδιαφέρον να βλέπει κανείς (όχι, δεν είναι!) το πόσο στράφι πάει μια κατά τα άλλα πρώτης τάξεως κατασκοπευτική πρώτη ύλη, δεδομένου το πόσο γεμάτη σασπένς μοιάζει να ήταν η πραγματική ζωή της Νόργουντ, παρά το γεγονός πως κάποια πράγματα έχουν αλλάξει εδώ για χάρη του νερόβραστου ρομάντζου, όπως για παράδειγμα το ότι η υπόθεση θέλει την Τζόαν να «ασπάζεται» τον κομμουνισμό εξαιτίας του έρωτά της για τον Λίο, ενώ στην πραγματικότητα τη μεγαλύτερη επιρροή στη ζωή της φαίνεται πως άσκησε η κληρονομιά τού Λετονού πατέρα της, βαθιά επηρεασμένου από τη Ρωσική Επανάσταση. Προφανώς, θα σκέφτηκαν οι δημιουργοί, κανένας δεν ενδιαφέρεται για το αληθινό οικογενειακό παρελθόν της εν λόγω προσωπικότητας, εντούτοις η αλήθεια είναι πως μια αποκρυπτογράφηση των πραγματικών κινήτρων πίσω από τη μακρόχρονη κατασκοπευτική της δράση θα αποτελούσε τη βάση για μια μακράν καλύτερη σεναριακά ταινία από τούτο εδώ το αδιάφορο και δίχως νεύρο φιλμ.

Γενικά την «Κόκκινη Τζόαν» τη λες και χαμένη ευκαιρία, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά το υποκριτικό μεγαλείο τής Ντεντς, που εδώ κρατά υπερβολικά χαμηλούς τόνους και… τι άλλο να κάνει δηλαδή, αφού η διαρκής σκηνοθετική εναλλαγή από παρελθόν σε παρόν και τούμπαλιν δεν της αφήνει και πολλά περιθώρια ερμηνευτικής «λάμψης». Στον αντίποδα, η Αγγλίδα Σόφι Κούκσον (στον ρόλο της νεαρής Τζόαν) μοιάζει να διατηρεί μια άβολη συναισθηματική «ακαμψία» καθ’ όλη τη διάρκεια της ταινίας, με αποτέλεσμα ακόμη και σε εκείνες τις σκηνές όπου απαιτείται μια – ας πούμε – πιο ενεργητική παρουσία, η Κούκσον να παραμένει poker face με μειδίαμα Τζοκόντας. Από το σενάριο και το παίξιμο μέχρι την ανιαρή σκηνοθεσία, η «Κόκκινη Τζόαν» δεν εκμεταλλεύεται ποτέ την άκρως συναρπαστική ιστορία της Μελίτα Νόργουντ, ούτε και επιχειρεί να αναζητήσει σε βάθος τους λόγους που την οδήγησαν σε αυτές τις επιλογές. Η παραδοχή της αναφορικά με το γεγονός πως η διαρροή των κρατικών μυστικών της Βρετανίας σχετικά με τον τρόπο κατασκευής των πυρηνικών όπλων θα λειτουργούσε ουσιαστικά ως αποτρεπτική πολιτική για μελλοντικούς πολέμους, δεδομένου ότι και οι δύο πλευρές (και η ρωσική) θα είχαν πλέον στα χέρια τους αυτή την τρομακτική γνώση, αποτελεί τη μοναδική, αληθινά ενδιαφέρουσα πλευρά τούτης της κινηματογραφικής αναπαράστασης και σίγουρα με μια διαφορετική προσέγγιση αυτό το φιλμ θα μπορούσε να αποτελέσει ένα κατασκοπευτικό φιλμ για γερά νεύρα.