της Βικτωρίας Μιχαήλ

Ναι, τη λες σε κάποιον βαθμό διακεκομμένη συνουσία και δεν αποδίδει εξίσου σ’ όλες τις στάσεις γιατί, εκτός του ότι είναι η πρώτη του φορά, ο τυπάς θέλει να βάλει την υπογραφή του (όπως το πουλί του) σ’ όλα. Αλλά πώς να μην εκτιμήσεις έναν Σκωτσέζο που ρίχνει στο ίδιο κρεβάτι τα κοινωνικά… απωθημένα τού free cinema και την επαρχιώτικη ελαφράδα του «Gregory’s Girl» (1980) του συμπατριώτη του Μπιλ Φόρσαϊθ, την αίσθηση του γελοίου μέσα από τους ακίνητους ρυθμούς ή τις εξάρσεις του χρωστήρα του Άκι Καουρισμάκι και τα μεγαλεπήβολα δεσπόζοντα εις βάρος τής ανθρώπινης μονάδας περιβάλλοντα της Ούρσουλα Μεγέρ, κυνηγώντας τήν κεντρική ιδέα τού τρίτου sketch τού Ρενάτο Καστελάνι απ’ το «Controsesso» (1964) ώσπου να συναντήσει την «Όμορφη Νιότη» στα βόρεια της Ιβηρικής – εκεί όπου τον έφερε ο έρωτας για μια ντόπια συμφοιτήτρια κινηματογράφου στο Εδιμβούργο, την Ιρούνε Γουρτουμπάι, τη γυναίκα που έμελλε να γίνει κι η παραγωγός αυτού του πονήματος;

Καλωσορίζουμε τον καρπό που γεννιέται, κάτι σαν μιάμιση ώρα υπόρρητα ιλαρής εναλλακτικής σαπουνόπερας για τις ματαιώσεις του enfant gâté των PIIGS στον καιρό της ύφεσης όπως θα τη ζωγράφιζε για το πανί της σκοτεινής αίθουσας ο… Έντουαρντ Χόπερ: το «Πικαδέρο», ελληνιστί τη δωρεάν σεξοκαβάτζα, τον γαμιστρώνα στο ύπαιθρο που γυρεύει και αδυνατεί να βρει μαζί με τον κοινό δρόμο του, εν πρώτοις λόγω αγεφύρωτων διαφορών στον βαθμό των ορμών του για ένα καλύτερο αύριο, το πλατωνικό παρά τις επιθυμίες του ζεύγος της Άνε και του Γκόρκα. Και μαζί τους η εθνοτική περιφέρεια των Εουσκάντι. Και μαζί τους η Ισπανία. Και μαζί της ολάκερη η ευρωπαϊκή μεσογειακή επικράτεια και παράδοση στο μεγαλύτερο αξιακό, εξόν δημοσιονομικό κι εργασιακό, «λούκι» της πρόσφατης Ιστορίας της. Μια γωνιά, αυτής της γωνιάς της χώρας, αυτής της γωνιάς του πλανήτη, προικισμένη από τη φύση αλλά όχι από τη φύση τής νέας τάξης πραγμάτων, που υφίσταται τον δυισμό, την αμφιρρέπεια και την επαπειλούμενη διχοτόμηση, όχι πλέον την ξακουστή πολιτική αλλά αυτή των ενδογενών της νοοτροπιών και συμπεριφορών, αδυνατεί να στεγάσει αυθύπαρκτη την ένωση δύο… παιδιών της που αλληλογουστάρονται κι έχουν έρθει κοντά συναισθηματικά αλλά ακόμη όχι απελευθερωτικά σαρκικά. Και πώς να γίνει αυτό, είναι σαν να λέει ο Σάροκ, όταν χωρίζονται ιδεολογικά;

Ο ημιάβουλος και συχνά απαθής Γκόρκα ορμηνεύεται από τον συγκάτοικο παππού του, του πλένει και του μαγειρεύει η μαμά, ελπίζει (στα βήματα του μπαμπά) σε πόστο στο εργοστάσιο, ειδικά εάν ένας απ’ τους συνενδιαφερόμενους και κολλητός του εκεί μεταναστεύσει, όπως σχεδιάζει, στη Γερμανία. Η πιο έτοιμη για όλα Άνε σπούδασε κάτι θεωρητικά σοφιστικέ αν και δεν έχει ταλέντο καλλιτέχνη, δεν μπορεί τη μάνα της, τον προ(σ)καλεί αυτή στην τουαλέτα του καφέ όπου πρωτοβγαίνουν ραντεβού, μαθαίνει αγγλικά γιατί βλέπει μια πιθανή άκρη αν την κάνει για Μεγάλη Βρετανία. «Καταλαβαίνω», θα της πει όταν στο μη παρέκει τής κοπεί κι αυτής η διάθεση επάνω στο κοκό. «Πρέπει να κάνω κάτι με τη ζωή μου», θα του αντιτάξει αυτή. Brain drain εναντίον μικροαστικού «θα το παλέψω στην πατρίδα» (σου θυμίζει κάτι;) τέλματος. Μπορεί να δουν μαζί χαρά στα σκέλια τους, να σχεδιάσουν ένα κοινό μέλλον, να συναντήσουν κάτι σαν ευτυχία;

(Εκτός του ότι φλερτάρει συλλήβδην με τους παλιούς στην 35mm πιάτσα λεγάμενους) αντιστρέφοντας έμφυλα τα πυροδοτικά γενετήσια ένστικτα του «Πυρετός στο Αίμα» (1961) του Ελία Καζάν και σμίγοντας στο τέρμα με το – ιδανικό ταίρι του για ένα double feature – ντοκιμαντέρ «En Tierra Εxtraña» (2014) της Ιθίαρ «Η Ελιά» Μπογιαΐν για τους Σπανιόλους οικονομικούς νεοπρόσφυγες στο Εδιμβούργο, ο Σάροκ καταφέρνει, πλάι στη δυνάμει διασπαστική αμφιθυμία στο μυαλό εκτός του καβάλου των δύο ερωτευμενακίων και των αναγομένων τους, να θίξει με συνοπτικές διαδικασίες, σε μία σκηνή καθένα, τη μετάλλαξη του μακισμού (η απροσδόκητη οικειοποίηση μιας γυναικείας μπλούζας σε στιλ Άλεξ φαν Φάρμερνταμ) στην εποχή του bromance (μια συζήτηση καθόλου του κώλου αλλά με φάτσα φόρα έναν τέτοιο σε αποδυτήρια) με θύμα το μητριαρχικά καταπιεσμένο αρσενικό (με φροϋδικό ζωντανό εφιάλτη ένα μανταρίνι όταν ξεφλουδίζεται ομοίως από δύο διαφορετικά θηλυκά). Το εκπλήσσον είναι ότι το κάνει εξόν ψυχαναλυτικά υπόγεια και με γκάμα χιούμορ, με συνισταμένη των εκδηλώσεων αυτού την ευφυία και το στιλιζάρισμα στη μορφή.

Η Άνε κι ο Γκόρκα δεν μπορούν να «το κάνουν»; Η επιβεβλημένη ή εθελούσια αδράνειά τους παίρνεται μάτι από την απέναντί τους κάμερα – μπάστακα, με ευρυγώνιο σε επιλεκτικά κοντινά, που τους εγκλείει ακόμη περισσότερο στη ματαίωση, οσάκις η δράση σπιτώνεται στο «Σπιρτόκουτο» του παλικαριού (προσέξτε το σεμεδάκι στο μπράτσο του καναπέ), και τους σμικραίνει, στο χωροταξικό leitmotiv της αποβάθρας του τρένου όπου συναντιούνται. Την ίδια ώρα η έξω καρδιά παλέτα (γαλάζιο, ροζ, κίτρινο), που το design και η mise-en-scène εξιτάρουν με σκόπιμα οφθαλμοφανέστατες μακενιστικές πινελιές, κάνει (και φτιάχνει) το κέφι της ιδιόρρυθμης ατμόσφαιρας και των γκαγκ, με καρτουνίστικο αποκορύφωμα το επίδοξο κονέ των πιτσουνακίων στη δίκην γουαϊλντερικής «Γκαρσονιέρας» ψωροτροχοβίλα ενός Αργεντινού (που έφυγε από ένα μνημόνιο και προσπαθεί να κάνει την τύχη του σ’ ένα άλλο) με υπόκρουση Αταουάλπα Γιουπάνκι κι al fresco. Κάποτε, βέβαια, το πνεύμα των αστεϊσμών είναι τόσο προχώ ώστε πρέπει να πας μιλημένος για να πιάσεις τι παίζει, όπως φερ’ ειπείν στην… ανάποδη σκηνή του ragby, που μοιάζει να φοράει το kilt τού local hero τού σινεμά των Highlands (στο δικό του classic η γκόμενα ήταν μπαλαδόρισσα του soccer) για να εξασκηθεί στο αγαπημένο sport των Βάσκων αυτή τη φορά.

Ο Έραν Κόλιριν του «Η Επίσκεψη της Μπάντας» (2007), ομολογημένης πηγής επιρροής του φορμαλισμού του Σάροκ, θα εξέφραζε δίκαια παραπονάκια. Για το ότι το μπίρι μπίρι δεν αίρεται στο ύψος τού ύφους. Για το ότι η μυθοπλασία μοιάζει ακόμη και κενή νοήματος καθώς η ίντριγκα του απωθημένου συνεύρεσης ψάχνει το Κάμα Σούτρα της. Για το ότι η Άνε μοιάζει ριγμένη στο υπόβαθρό της. Για το ότι κινηματογραφοφιλικές αποστροφές, από τη διασημότερη ατάκα του «Νονού» (1972) του Φράνσις Φορντ Κόπολα μέχρι ένα καπελάκι της Kodak στο κεφάλι του πιο αειθαλούς χαρακτήρα, ούτε κάνουν γκελ ούτε εισφέρουν στην αφήγηση. Για τον ανά σημεία μπουκωμένο φυσικό ήχο σε pas de deux, που μοιάζει να γράφτηκε σύγχρονα προβληματικά και να μην επιδιορθώθηκε για ανεξήγητους λόγους (νεφελώδης σημειολογία κατόπιν εορτής;). Ο αντικομφορμισμός αυτού του σελιλοζικού ξεπαρθενιάσματος και το… τελείωμά του, δια στόματος Άνε, κάμπτουν τις αντιστάσεις. «Μωρό μου» θα αποκαλέσει τον Γκόρκα, παίρνοντάς τον στην αγκαλιά της πριν κάνει το αποφασιστικό και για τους δύο επόμενο βήμα. Θα ξεκολλήσει θέλοντας και μη απ’ το φουστάνι της – αλλά σ’ εκείνο της μάνας του, στην πατρική κληρονομιά των αλυσίδων του προλετάριου μεροκαματιάρη, στην πάππου προς πάππον στάση (#diplhs) ζωής του τι έχει ν’ αντιτάξει; Μέχρι μουστάκι (του χίψτερ) θα τον βάλουν να… αφήσει. Τι έχει να πει επ’ αυτού η προκήρυξη της ΕΤΑ;