του Άγγελου Μαύρου

Δυστυχώς, και παρά την εγκεφαλική και σωματική προσπάθεια απ’ όλους τους παίκτες, αυτή η πρώτη fiction (έχει προηγηθεί το 2011 το ντοκιμαντέρ «Bobby Fischer Against the World» της Λιζ Γκάρμπους, μια όχι μόνο πιο ψαγμένη αλλά περιέργως και συναρπαστικότερη, και παρέχουσα κατευθυντήριες γραμμές εδώ) απόπειρα ενός ανδριάντα με βάθρο το μυστήριο, τη σαν πυροτέχνημα επιτυχία και την τραγωδία τού «Μότσαρτ των 64 τετραγώνων». Γιατί δεν είναι κακό να μην μπορείς να δώσεις την απάντηση σ’ ένα ζων σκακιστικό πρόβλημα όπως ο Φίσερ, μάλλον το μεγαλύτερο που απασχόλησε το άθλημα. Αλλά είναι, τελικά, μοιραίο βάζοντάς τα με αυτό να κάνεις λάθος κινήσεις τη μία μετά την άλλη.

Το κατά Στίβεν Ριβέλ και Στίβεν Γουίλκινσον (μανούλες στα ηρώα, με δουλειά κατά σειρά στα «Νίξον», «Ali», «Αντιγράφοντας τον Μπετόβεν» και οσονούπω το «Miles Ahead» για τον Μάιλς Ντέιβις) στόρι στα χέρια του σεναρίστα Στίβεν Νάιτ («Σε Λάθος Χρόνο») δεν μπορεί να διαγνώσει με σιγουριά τι συνέβη μες στον χρόνο με το (μυαλό τού) Φίσερ και, παράλληλα, δεν θέλει να πάρει θέση στα μαύρα και άσπρα του, να τον κρίνει. Αποτέλεσμα: τον μαρκάρει εξαρχής ως καταστροφικά έξω φρενών σε μια, αφηγηματικά πάντως όντως δυνατή, ουβερτούρα – πρωθύστερο. Μετά βάζει τις βάσεις (και, αμφιλεγόμενα, αυτές των συμπλεγμάτων του: μπάσταρδος, γιος κι αρνητής πολυγαμικής κομμουνίστριας, παρθένος στα 23) της προσωπικότητάς του σ’ ένα εισαγωγικό ρεζουμέ με ατραξιόν την κλίση και τις επιτυχίες στο sport στα μικράτα του. Και τέλος ακολουθεί το φαντασμαγορικό αλλά more than he could handle άνοιγμά του: από χαρισματικό μα οιηματία Αμερικανό champ με έλλειμμα αυτοπεποίθησης κι επιθετικές κρίσεις μανίας σε εκόντα – άκοντα… φορτωμένο σημαιοφόρο του πληγωμένου στο Βιετνάμ γοήτρου τής εναντίον του Soviet αστερόεσσας, διεθνή φίρμα ως διεκδικητής της κορυφής, εμπρηστικό αντάρτη της etiquette και των κανονισμών της FIDE, πρόσωπο με πρόσωπο με τον κόκκινο Μπαρίς (που τον είχε νικήσει).

Είναι μια αναμενόμενη, ασφαλής, τρωτή εξανθρωπιστική τακτική, με κεκαλυμμένα σημαινόμενη επίσης την κριτική στην ανθρωποφάγα celebrity culture κατά τις απαρχές της (παράμετρος που αχνοφαίνεται στον τίτλο της ταινίας και φωτίζεται στις cv υποσημειώσεις φινάλε), που γενικά αποδίδει σε γλαφυρότητα, αλλά αφήνει ακάλυπτα πιόνια. Πρώτα τον ίππο τής πένας, σε εντυπωσιθηρίες για κουφιοκεφαλάκηδες («Είναι ο Τρίτος Παγκόσμιος σε μία σκακιέρα!») και χτυπητούς αναχρονισμούς (προσέξτε ένα «amazing» κι ένα «congrats» προ της εποχής τους). Στη συνέχεια τον αξιωματικό της οπτικής επίθεσης, όπου εφαρμόζεται κάθε δυνατό κόλπο ανάκλησης της περιόδου, με κρούσματα 8mm & rock’n’rollάκια να το τραβάνε αχρείαστα και την ένθεση τού Μαγκουάιρ σε πλάνα αρχείου από το TV show του Ντικ Κάβετ να θυμίζει ανεπιθύμητα «Φόρεστ Γκαμπ».

Ενώ ένα animation υπολογισμών α λα «Ένας Υπέροχος Άνθρωπος» βρίσκει πιο πετυχημένα (με εξαίρεση μια σκηνή στο υποτιθέμενο πάρκο Ουάσιγκτον) στο καναδικό Μόντρεαλ τη Νέα Υόρκη των 50’s όπου εκτυλίσσεται το κομμάτι της παιδικής ηλικίας και το vintage design με τη φωτό τού κορυφαίου μαύρου dp Μπράντφορντ Γιανγκ αποδεικνύονται ο πύργος της παραγωγής, όπως ο Ζούικ μοστράρει την εποχή, έτσι και το σύνδρομο του «Ιπτάμενος Κροίσος» ρίχνει τον βασιλιά Μαγκουάιρ, που την πατάει όπως ο φίλος του ΝτιΚάπριο στο σκορσεζικό πορτρέτο τού Χάουαρντ Χιουζ, ενός παρεμφερώς ιδιοφυούς ιδεοληπτικού VIP αμερικανικού «μύθου»: δεν αλλάζει, απλώς σωματοποιεί και δείχνει τα εξαντρίκ συμπτώματά του (αν και πιάνει την μπρουκλινέζικη προφορά, και έχει τις δυνατές στιγμές του), φιλοτεχνώντας ένα ξένο προς τον πραγματικό Φίσερ πρόσωπο.

Πιο πετυχημένος στη σκιαγράφηση και στη στρατηγική παρά στο εξαγόμενο, ο κομισαριακός, ολύμπια cool Σπάσκι τού Σράιμπερ παίρνει τον υψηλότερο βαθμό ΕΛΟ εδώ καθώς ο καθολικός παπάς – προπονητής κι ο εθνικόφρων δικηγόρος – manager μένουν άλυτοι στα προφίλ τους, δραματουργικοί στρατιώτες έρμαια της καριέρας, των χουγιών και των ξεσπασμάτων του Φίσερ, και σώζονται από το κύρος των ρολιστών Σάρσγκααρντ και Στούλμπαργκ. Κάτι που δε συμβαίνει με το κρίσιμο έκτο παιχνίδι της – μυθοπλαστικής κορωνίδας, εννοείται, με τη σακούλα στο κεφάλι, τη μετάδοση μέσω CCTV, τα καταγεγραμμένα πάντα όλα του ανισόρροπου περιστατικού – αναμέτρησης στην Ισλανδία, τη θεωρούμενη σπουδαιότερη παρτίδα όλων των εποχών ενός αγωνίσματος που «μετά από 4 κινήσεις διαθέτει 40 δις συνδυασμούς». Αυτή μένει απογοητευτικά μη αναλυμένη σε μερικά πλάνα, απολύτως φλου για όσους δεν ανήκουν στη λέσχη (κι ενδεχομένως γι’ αρκετούς που ανήκουν) στο εφέ του ιστορικού χειροκροτήματος του θριαμβευτή από τον αντίπαλό του, σαχ τού πανωλεθρίαμβου του Φίσερ.

Οι κάρτες με πληροφορίες και συνοδευτικό οπτικό υλικό πριν από τους τίτλους τέλους συνεχίζουν (για όσους δεν ξέρουν τι απέγινε η ταλεντάρα) μια πολύ κακή συνήθεια των βιογραφικών ταινιών των τελευταίων χρόνων: να επιχειρούν να μας μεταδώσουν με ντοκιμαντερίστικες τεχνικές και αυθεντικό υλικό συγκίνηση. Εν προκειμένω αυτήν που δεν κατάφεραν να ξυπνήσουν μέσα μας δεόντως κατά τη διάρκεια της ταινίας. Μιας ταινίας η θεωρία (τουλάχιστον όχι συνωμοσίας, όπως εκείνες του τεράστιου Μπόμπι) της οποίας είναι το «Τρέλα του εγώ + τρέλα του Ψυχρού Πολέμου = πάει ο grand maître». Ματ δεν το λες…