του Ηλία Φραγκούλη

Η πραγματικότητα είναι μια: το «Nymph()maniac» μας γάμησε από εκεί που δεν το περιμέναμε! Για ολόκληρο το 2013, το προκλητικό μυαλό τού Λαρς φον Τρίερ, μαζί με ένα θαυμαστό επιτελείο από μαρκετίστες, προφανώς, έστρεφαν την προσοχή μας προς ένα πορνογραφικό παραλήρημα το οποίο θα ξεπερνούσε οτιδήποτε είχαμε δει στον τομέα τολμηρότητας στο σινεμά μέχρι σήμερα (και εκτός arthouse κυκλώματος, με την ενίσχυση της πιο mainstream αγγλικής γλώσσας στους διαλόγους). Τελικά, το φιλμ δε θέτει νέα όρια πρόκλησης για την 7η Τέχνη. Εξακολουθεί, όμως, να γαμάει. Αυτό που ο Τρίερ γνωρίζει και… ερεθίζει καλύτερα: τον εγκέφαλο.

Αρχικά, στήνει ένα πολλαπλά ύπουλο παιχνίδι, πριν καν ξεκινήσει η ταινία! Μια εισαγωγική κάρτα σε προειδοποιεί για το θέαμα που θα ακολουθήσει, το οποίο δηλώνεται ως «λογοκριμένο» και πιθανότατα δίχως την απόλυτα σύμφωνη γνώμη τού δημιουργού! Οι γνώστες τού σινεμά αλλά και των «τρικ» τού Τρίερ θα χαμογελάσουν με κατανόηση. Επίσης, αυτό το οποίο πρόκειται να παρακολουθήσουμε είναι μονάχα το πρώτο μέρος της ταινίας. Πρόκειται για μια φιλμική εμπειρία που σχεδόν… αυτο-ευνουχίζεται, αφήνοντας τον συμμετέχοντα θεατή σύξυλο, να περιμένει περίπου ένα μήνα αργότερα για να δει τη συνέχεια. Και όχι μια βλακώδη συνέχεια, τύπου «Άρχοντας των Δαχτυλιδιών» ή «Twilight». Ακριβώς επειδή μιλάμε για μια εγκεφαλική εμπειρία, το «φινάλε» καταντά ολίγον… οδυνηρό. Ή για να το παρομοιάσουμε στο κλίμα και το περιεχόμενο του φιλμ, είναι σαν το καλό σεξ που, ξαφνικά, διακόπτεται και ο / η παρτενέρ σου λέει ότι μπορείτε να συνεχίσετε για την οργασμική κορύφωση σε κάνα μήνα! Ναι, το «Nymph()maniac» είναι τόσο καλό σεξ. Και τόσο Τρίερ.

Έτσι, λοιπόν, βρίσκομαι στην ιδιαίτερα άβολη θέση να κρίνω μια ταινία που είδα… μισή, παρά τη θέλησή μου. Δεν είναι το φιλμ που παράτησα στη μέση, αλλά κάτι τι οποίο δε θα με ενοχλούσε να δω, ακόμη και αν διαρκούσε τέσσερις ώρες (οι παραγωγοί, βέβαια, δε συμφώνησαν, οπότε ζούμε αυτό το… δράμα).

Το πρώτο μέρος του «Nymph()maniac» κλείνει δίχως κορύφωση και με πολλά ερωτηματικά. Είναι μια εξαιρετική παρτίδα ενός παιχνιδιού για δύο χαρακτήρες – πιόνια, με το θεατή να λαμβάνει τον πολλαπλό ρόλο του διαιτητή, του κριτή, του αναλυτή, του ψυχαναλυτή, του ντετέκτιβ, του αυνανιστή, του ηδονοβλεψία, αλλά σχεδόν ποτέ του συμπαίκτη. Γιατί δε γνωρίζει τους κανόνες αυτού του παιχνιδιού, μεταξύ της Τζο (Γκενσμπούργκ) και του Σέλιγκμαν (Σκάρσγκαρντ). Αντί για manual, με τον προβλέψιμα αλαζονικό τόνο τού Τρίερ, η ταινία «ανοίγει» μέσα στο σκοτάδι, αδιαφορώντας σχεδόν για την ύπαρξη θεατών στην αίθουσα! Τα μαύρα καρέ που μένουν για λίγα λεπτά στην οθόνη μοιάζουν καθαρτικά, με έναν ασαφή τρόπο. Το βλέμμα καθαρίζει από εικόνες και η βροχή που κυλάει στα επόμενα πλάνα έχει «ξεπλύνει» κάτι από την προσμονή ή τη γνώση σου για το φιλμ (;). Μένει μονάχα η βία στον ήχο του «Führe Mich» των Rammstein, μαζί με το σώμα της αιμόφυρτης Τζο, σε μια στάση που θα μπορούσε να υποψιάζει ότι πρόκειται για θύμα βιασμού, αν δεν ήταν ολότελα ντυμένο. Ο καλός Σαμαρείτης του Σέλιγκμαν θα φανεί υπερβολικά πρόθυμος, θα της προσφέρει στέγη και η ιστορία της γυναίκας θ’ αρχίσει να ξεδιπλώνεται με έναν τρόπο αφήγησης που φέρνει στο νου από τα παραμύθια τής γιαγιάς μέχρι τα φιλοσοφικά ιντερλούδια της… «Φιλοσοφίας στο Μπουντουάρ» του Μαρκησίου Ντε Σαντ! Γιατί, μην ξεχνάμε, ήρθαμε εδώ για το σεξ. Και η Τζο είναι, όπως εξομολογείται, μια νυμφομανής.

Θα είναι μια μακρά και… ηθική αφήγηση, όπως φοβάται και η ίδια. Αντιφατική, χιουμοριστική, σχεδόν δίχως συναίσθημα. Η Τζο ανακαλύπτει το αιδοίο της σε ηλικία 2 ετών και αυτό καθορίζει τη ζωή της. Η ερωτική πράξη δεν ταυτίζεται ποτέ με την αγάπη. Οι ιστορίες που μοιράζεται με τον agnostic παντογνώστη Σέλιγκμαν πολλές φορές δεν τηρούν τη γραμμικότητα, σα μεγάλες παρενθέσεις που συναντούν άλλους συνειρμούς τού νου. Πολλοί από αυτούς προέρχονται από λεπτομέρειες του δωματίου στο οποίο φιλοξενείται η Τζο. Αυτό είναι και ένα από τα μεγαλύτερα αινίγματα του φιλμ (προσωπικά με έβαλε σε μια θέση αμφισβήτησης και έλλειψης εμπιστοσύνης προς το χαρακτήρα της), που ίσως «εξηγηθεί» στο δεύτερο μέρος. Μην ξεχνάμε ότι δε γνωρίζουμε το παιχνίδι, ούτε και το background των δύο βασικών ηρώων τού «Nymph()maniac». Είναι αληθή όλα όσα μας διηγείται η Τζο ή βρισκόμαστε μπροστά σε μια μελλοντική ανατροπή τύπου… «Συνήθεις Ύποπτοι»; Και ο Σέλιγκμαν, από την πλευρά του, είναι αυτός ο αγνός εξομολογητής, ένας φιλήσυχος ερημίτης που έχει ανακαλύψει και ακολουθεί μια δική του «θρησκεία» του καθαρού νου ή κάτι το σατανικό το οποίο παραμένει καλά κρυμμένο στο πρώτο μέρος της ταινίας; Ελπίζω σε απαντήσεις και σε ένα ευχάριστο δραματουργικά ξάφνιασμα τον επόμενο μήνα.

Η Σαρλότ Γκενσμπούργκ ξεστομίζει με απολαυστική άνεση λογοτεχνικής υφής τσιτάτα, ύπουλους αφορισμούς που σίγουρα βασάνισαν τον Τρίερ στον μέχρι τώρα βίο του, μέσα σε κάθε ξεχωριστό πλαίσιο ανθρωπολογικών, πολιτισμικών, ιστορικών, θρησκευτικών και επιστημονικών αναφορών, με το Στέλαν Σκάρσγκαρντ να προσθέτει με τη σειρά του τα αποφθέγματα μιας γνώσης σχεδόν εγκυκλοπαιδικής, με τη σοβαρότητα ενός διδάκτορα που παρακολουθεί (διόλου επικριτικά) το μαθητή του. Οι συμβολισμοί και τα θέματα σε βομβαρδίζουν, όμως, από κάτω υπάρχει μια σχεδόν κωμική διάσταση, που σίγουρα θέλει να ειρωνευτεί τα πάντα. Η αριθμητική ακολουθία του Fibonacci δηλώνεται με αφορμή τις… διεισδύσεις στον πρωκτό και τον κόλπο της Τζο κατά τη διάρκεια του ξεπαρθενέματός της, το πιρούνι του γλυκού μάς κλείνει το μάτι για τη «θηλυπρέπεια» ενός ανθρώπου (και συνδέεται εξωφρενικά έως και με την Οκτωβριανή Επανάσταση!), οι πολυφωνικές συνθέσεις τού Μπαχ «αποκωδικοποιούν» το ανολοκλήρωτο στη σεξουαλική έκφραση, το ιψενικό δράμα αποδομείται ως κλαυσίγελως ξεκατινιάσματος στο «πορνικό κρεβάτι» και όλα τα υπόλοιπα παραδείγματα δίνουν το τέλειο ερέθισμα για πλούσιους διαλόγους μετά το τέλος (έστω του πρώτου μέρους) της ταινίας. Με λίγα λόγια, το «Nymph()maniac» απαιτεί έξυπνους θεατές και όχι ηδονοβλεψίες. Το σεξ δεν είναι το «κυρίως πιάτο» εδώ. Αυτό αντιλαμβάνεται και η Τζο σε νεαρή ηλικία (πραγματική έκπληξη η έκφυλα υποτακτική Στέισι Μάρτιν), όταν ομολογεί πως, πια, δεν αισθάνεται τίποτα!

Πιο mainstream από ποτέ, ευρηματικά «in your face», προβοκάτορας των εγκεφαλικών κυττάρων σχετικά με την ιστορική παρουσία τού ανθρώπινου είδους γύρω μας, χλευαστικά αστείος και ηγετικός πίσω από την κάμερα αλλά και τη «φωνή» τού έργου του, ο Λαρς φον Τρίερ επέστρεψε με μια τρομακτική καθαρότητα που σε τρομάζει για τη συνέχεια. Αν είναι να σου γαμάνε έτσι το κεφάλι και να βλέπεις και τόσο ωραίο σινεμά, σίγουρα θα καθόμουν και τέσσερις ώρες εντός αιθούσης για να φτάσω ως την… κορύφωση του «Nymph()omaniac». Προσωρινά, θα υποκριθώ (περιμένοντας να υποκλιθώ σ)τον οργασμό ενός… πιθανού αριστουργήματος. Ραντεβού στις 20 Φεβρουαρίου.