της Βαρβάρας Κοντονή

Μετρώντας τουλάχιστον μια ακόμη μεταφορά επί της μεγάλης οθόνης (το 1970) δια χειρός Ζιλ Ντασέν και με πρωταγωνίστρια (φυσικά) τη Μελίνα Μερκούρη, «Η Υπόσχεση της Αυγής», το πυκνογραμμένο αυτοβιογραφικό δράμα του Ρομέν Γκαρί, περνά αυτή τη φορά στα χέρια του Γάλλου σκηνοθέτη Ερίκ Μπαρμπιέ, ο οποίος υπογράφει παράλληλα και το σενάριο, σε μια από κοινού προσαρμογή με τη σεναριογράφο Μαρί Ενάρ. Εν ολίγοις, ας πούμε πως δεν θα έλειπε και από κανέναν μια ακόμη κινηματογραφική προσαρμογή τούτης της πολύπαθης προσωπικής ιστορίας…

Ακολουθώντας αφηγηματικά τον ήρωα από την τρυφερή παιδική του ηλικία μέχρι και τη μεσήλικη ωριμότητά του, το φιλμ του Μπαρμπιέ επιχειρεί να ψυχογραφήσει το ευρύτερο φάσμα της πολύπλοκης και ιδιάζουσας σχέσης τού πρωταγωνιστή με τη μητέρα του, ένα ασυνείδητο οιδιπόδειο σύμπλεγμα που εμφανώς βρίσκεται πίσω από κάθε κίνητρο και πράξη του διάσημου συγγραφέα, χωρίς εντούτοις να πετυχαίνει ποτέ κάτι ουσιαστικότερο πέραν μιας αφηγηματικά κομψής συρραφής παλαιομοδίτικων βινιετών, εξαντλητικών σε διάρκεια και επαναληψιμότητα.

Η ταινία ανοίγει με τον ασθενή και γηραιό Γκαρί (ο Νινέ με ένα αμφιβόλου αισθητικής toupée μαλλιών, υποδηλωτικού της ηλικίας του), ο οποίος κατά τη διάρκεια της πολύχρωμης και φασαριόζικης γιορτής για την Ημέρα των Νεκρών ζητά από τη σύζυγό του Λέσλι (ΜακΚόρμακ) να τον μεταφέρει σε νοσοκομείο του Μεξικού εξαιτίας αφόρητων πόνων στο κεφάλι. Καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδρομής, η Λέσλι θα επιδοθεί στην ανάγνωση του τελευταίου συγγραφικού πονήματος του συζύγου της με τίτλο… «Η Υπόσχεση της Αυγής», ένα εκτενές αυτοβιογραφικό δημιούργημα και παράλληλα μια προσωπική κατάθεση ψυχής με χρονικά σημεία – ορόσημα στη ζωή του Γκαρί: από τα εβραϊκά παιδικά του χρόνια και την άνοδο του αντισημιτισμού στην Πολωνία, μέχρι τις μετέπειτα δυσκολίες αναπροσαρμογής στην κοσμοπολίτικη Γαλλία και από εκεί στην αυγή του Δευτέρου Παγκοσμίου. Αμετάβλητη σταθερά όλων αυτών, η σχέση του Γκαρί με τη σκληροτράχηλη και (κατα)πιεστική μητέρα του, Νίνα (Γκενσμπούργκ).

Ακολουθώντας την πεπατημένη, το φιλμ του Μπαρμπιέ αφηγηματικά «στέκει» ως ένα τεράστιο flashback με κομμάτια επεξηγηματικού voice-over, ουσιαστικά εμπίπτοντας στη κατηγορία των κινηματογραφικών απομνημονευμάτων που εν προκειμένω ένα ψαλίδισμα στο μοντάζ και τη διάρκεια σίγουρα τη σήκωναν. Δεν είναι ότι η ιστορία του Ρομέν Γκαρί δεν παρουσιάζει ενδιαφέρον, κάθε άλλο, απλά η διαδοχική παράθεση χρονικά μακροσκελών στιγμών της ζωής του γίνεται εδώ με τέτοιον τρόπο, ώστε τα πραγματικά ουσιώδη να μοιάζουν πως θυσιάζονται χάριν αναδείξεως της ιδιάζουσας σχέσης του πρωταγωνιστή με τη μητέρα του. Γίνεται γρήγορα κατανοητό πως ολόκληρη η μετέπειτα πορεία και οι επιλογές του κεντρικού ήρωα αποτέλεσαν απόρροια του τεράστιου αντίκτυπου που είχε επάνω του η φιγούρα της αγκιστρωμένης μητέρας του, γεγονός που αφενός δημιουργεί μια ιντριγκαδόρικη κινηματογραφική συνθήκη, αφετέρου λειτουργεί ως τροχοπέδη στην περαιτέρω σεναριακή εξέλιξη, με αποτέλεσμα να παρακολουθούμε επί 130 λεπτά το ίδιο σχεσιακό μοτίβο μητέρας / γιου, απλά σε διαφορετικές εποχικές περιόδους που ποικίλλουν ανάλογα με την εκάστοτε ηλικία του πρωταγωνιστή.

Ο δεδομένος όγκος του εν λόγω συγγραφικού έργου του Γκαρί αποτέλεσε εδώ δίκοπο μαχαίρι για τον Μπαρμπιέ, αφού φαινομενικά είχε να επιλέξει ανάμεσα σε ποσότητα και ποιότητα, εμφανώς θυσιάζοντας το δεύτερο έναντι του πρώτου, δίνοντας έτσι την αίσθηση ενός φιλμ που προσεγγίζει το κυρίως θέμα του εντελώς επιδερμικά, ένα επιφανειακό «πασάλειμμα» ίσα για να πάρουμε μια κάποια γεύση της πλούσιας (σε ποικίλες εμπειρίες) ζωής του μετέπειτα συγγραφέα. Επειδή πρόκειται για ταινία εποχής, αναμενόμενα ο σχεδιασμός της παραγωγής αποτελεί το δυνατό της στοιχείο, αν και αυτό δεν αποτελεί πάντα νόμο. Ερμηνευτικά ο Νινέ καταλαμβάνεται ανά στιγμές από υπερβάλλοντα ζήλο, ενώ η Γκενσμπούργκ, παρά το γεγονός πως καταφέρνει να ξεχωρίσει κυρίως λόγω της φύσης ενός ρόλου στον οποίο δεν την βλέπουμε συχνά, διαθέτει με τη σειρά της κάπως περιορισμένο πλαίσιο δράσης δεδομένου πως ο χαρακτήρας τής μητέρας είναι έτσι γραμμένος ώστε να καταλήγει τις περισσότερες φορές σε καρικατούρα (κι ας ήταν έτσι στην πραγματικότητα), αφού η προσωπικότητά της ακροβατεί διαρκώς μεταξύ φαιδρού και οριακά συμπλεγματικού.