του Νίκου Παλάτου

Επιστροφή στο συνομωσιολογικό πολιτικό θρίλερ της δεκαετίας του ’70 επιχειρεί στο σκηνοθετικό του ντεμπούτο ο Τομά Κρουιτόφ. Έχοντας στο μυαλό του ένδοξες ταινίες της εποχής εκείνης όπως «Η Συνομιλία» (1974) και «Οι Τρεις Μέρες του Κόνδορα» (1975), συνεργάζεται στο σενάριο με τον Γιαν Γκοζλάν, του επίσης παλιομοδίτικου (προς άλλη θριλερική κατεύθυνση, όμως) περσινού «Συγγραφέα». Το αποτέλεσμα που παρουσιάζουν οι δυο τους δεν μπορεί να συγκριθεί με το παρελθόν, χωλαίνει στο τελευταίο του μέρος, αφήνει όμως συμπαθητικές εντυπώσεις.

Από το ξεκίνημα κιόλας γίνεται κατανοητό, χάρη στη γρήγορη αλλά εύστοχη εισαγωγή του κεντρικού χαρακτήρα, πως ο περί ου ο λόγος Ντιβάλ είναι ένας μεθοδικός υπάλληλος, ευρισκόμενος στα πρόθυρα νευρικού κλονισμού, εξαιτίας τόσο των προβλημάτων του με το αλκοόλ όσο και του απαιτητικού προϊσταμένου του. Τον ξανασυναντάμε δύο χρόνια μετά τα γεγονότα που αφήνουν να εννοηθεί πως οδήγησαν στην απόλυσή του, σε μάζωξη ανώνυμων αλκοολικών, να διάγει μοναχικό βίο, ψάχνοντας για μια δουλειά που θα δώσει νόημα στην πληκτική καθημερινότητά του. Όταν δέχεται πρόταση από λιγομίλητο και υπό πέπλου μυστηρίου καλυπτόμενο σχετικά με το ποιόν του κύριο, να αναλάβει την απομαγνητοφώνηση συνδιαλέξεων, καθώς και τη δακτυλογράφησή τους, λέει το ναι, αφού η φύση της νέας του ασχολίας δείχνει να ταιριάζει με την ψυχολογική του κατάσταση. Δεν δίνει ιδιαίτερη βάση στα λόγια του νέου του αφεντικού, ως προς το εθνικό συμφέρον που κρύβεται κάτω από αυτό που πρόκειται να κάνει, ούτε αναρωτιέται για ποιον λόγο ενδιαφέρουν τα πολιτικά του φρονήματα. Το δέλεαρ της καθημερινής καλοπληρωμένης εργασίας, σε ένα εντελώς μοναχικό περιβάλλον, με μοναδική του υποχρέωση την τήρηση μερικών πολύ απλών, πλην όμως απαράβατων κανόνων, φαίνεται πως είναι αρκούντως δελεαστικό γι’ αυτόν. Από τη στιγμή, όμως, που θα ακούσει σε μια από τις κασέτες κάτι που μπορεί να σχετίζεται με δολοφονία, ενώ ταυτόχρονα ένας συνεργάτης τού εργοδότη του αρχίζει να τον επισκέπτεται καθημερινά στο διαμέρισμα όπου εργάζεται, ταράζοντας τη ρουτινιάρικη φύση της δουλειάς του, θα καταλάβει πως έχει μπλέξει σε κάτι πολύ μεγαλύτερο, το οποίο σχετίζεται με τις επικείμενες εκλογές, αλλά και μια υπόθεση απαγωγής και ομηρίας Γάλλων πολιτών.

Τονίζοντας το παλιομοδίτικο στοιχείο που χαρακτηρίζει την ταινία του, ο Κρουιτόφ αφαιρεί οτιδήποτε έχει να κάνει μη την τεχνολογία του σήμερα. Δεν υπάρχουν ηλεκτρονικοί υπολογιστές και hi-tech gadgets παρακολούθησης. Ο Ντιβάλ, καθισμένος στο γραφείο ενός άχρωμου και άδειου διαμερίσματος, φοράει τα ακουστικά του, ακούει τις μαγνητοταινίες και δακτυλογραφεί μηχανικά το περιεχόμενό τους σε γραφομηχανή, μη δίνοντας και τόση βάση σε όσα ακούει. Γυρισμένη σε κλειστοφοβική ατμόσφαιρα, που προσδίδει μια καφκική αύρα, ο σκηνοθέτης καταφέρνει να χτίσει μυστήριο, παραμένοντας προσηλωμένος στη βασική σεναριακή του ιδέα. Δεν χάνει τον χρόνο του με υποπλοκές, αφού η γνωριμία του Ντιβάλ με νεαρή γυναίκα από τις συναντήσεις των ανώνυμων αλκοολικών (η οποία μπορεί και να τον βλέπει ερωτικά), δεν μπαίνει ουσιαστικά στην υπόθεση, παρά μόνο ξώφαλτσα. Βάζοντας στο παιχνίδι τις μυστικές υπηρεσίες και τα πολιτικά παιχνίδια ενόψει εκλογών, συναρτήσει της απαγωγής Γάλλων πολιτών από τρομοκράτες (σε κάτι που θυμίζει την προεκλογική μονομαχία Ρέιγκαν – Κάρτερ στις ΗΠΑ, με φόντο την ιρανική κρίση ομηρίας του 1979), κάνει κι ένα σχόλιο σχετικά με την άνοδο της ακροδεξιάς στην Ευρώπη γενικά και στη Γαλλία ειδικότερα, μιας και σε λίγους μήνες από τώρα θα λάβουν χώρα οι… πραγματικές προεδρικές εκλογές της χώρας.

Κερδίζει πόντους από την ερμηνεία που παίρνει από τον Κλουζέ, σε έναν ρόλο κομμένο και ραμμένο στα μέτρα του, αφού ο άχρωμος άνδρας που υποδύεται, με την ανύπαρκτη προσωπική ζωή, ο οποίος βρίσκεται ξαφνικά μπλεγμένος σε κάτι που δεν μπορεί να καταλάβει, γίνεται ακόμα πιο εύκολα πιστευτός χάρη στο ώριμο της ηλικίας του. Εκεί που τα χαλάει ο Κρουιτόφ είναι στην τελευταία πράξη του δράματος, όπου δείχνει ανήμπορος να κλιμακώσει το σασπένς που έντεχνα έχει φτιάξει (ενός twist συμπεριλαμβανομένου), καθώς καταφεύγει σε ένα εντελώς βεβιασμένο και άτσαλο φινάλε, που μετριάζει τις καλές εντυπώσεις, αφήνοντας μια αμήχανη τελική αίσθηση.