του Δημήτρη Δημητρακόπουλου

Δεν υπάρχει τίποτα το υπόγειο στη «Μυστική Λέσχη» του Πάμπλο Λαραΐν. Δεν υπάρχει υπαινικτικότητα, δεν υπάρχουν ασαφή υπονοούμενα, δεν υπάρχει καν προσπάθεια να παρουσιαστεί χαμηλότονα μια – χωρίς αμφιβολία – σκανδαλώδης ιστορία. Αντιθέτως, υπάρχει μια ανατριχιαστική δόση αμεσότητας, μια γλώσσα που δεν συγκρατείται πίσω από σεμνοτυφίες και μια αφήγηση που όσο και αν επιχειρεί να σαρκάσει, δε διστάζει να «σταυρώσει» τους παραστρατημένους πρωταγωνιστές της. Και δεν είναι ότι ο Λαραΐν έχει χάσει την ικανότητα να αφηγείται ψύχραιμα τις αιχμηρές ιστορίες του. Απλά, αυτή είναι ακριβώς η προσέγγιση που αξίζει ένα θέμα το οποίο αποδεδειγμένα σέρνεται κάτω από την επιφάνεια, μέσα στις σκιές της καθολικής εκκλησίας.

Αφήνοντας πίσω την περίοδο της δικτατορίας του Πινοτσέ, η οποία μονοπώλησε τις τρεις προηγούμενες ταινίες του (η πιο πρόσφατη από αυτές, το «ΝΟ» ήταν και το φιλμ που προσέφερε τη μεγαλύτερη έως τότε προβολή στην καριέρα του) αλλά εξακολουθώντας να ενδιαφέρεται για τη συμπεριφορά των ανθρώπων σε ηθικά γκρίζα status quo, o Λαραΐν στρέφει την κάμερα σε ένα απομονωμένο χωριό της Χιλής για να αποκαλύψει ένα Καθαρτήριο, του οποίου οι – όποιες καλοπροαίρετες – αρχικές προθέσεις έχουν πια ανεπανόρθωτα διαστρεβλωθεί. Η καθημερινότητα που αποτελείται από την παρακολούθηση της τηλεόρασης, τις βόλτες στην παραλία, τον περιοδικό περίπατο στα περισσότερο έρημα δρομάκια του χωριού και την εκπαίδευση του σκύλου για τις τοπικές, τζογαδόρικες κυνοδρομίες έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την… τιμωρία που θα ανέμενε κανείς για τις πρώην δραστηριότητες των ιερέων, οι οποίες κυμαίνονται από την παιδοφιλία και τη συμμετοχή σε πολιτικά σκάνδαλα μέχρι την παράνομη διακίνηση βρεφών και, ας πούμε, έρχονται σε αντίθεση με τις θρησκευτικές τους δεσμεύσεις και τα ιερατικά τους καθήκοντα.

Ο… ελεγκτικός μηχανισμός που έρχεται στο πρόσωπο του πατέρα Γκαρσία (η φράση «Ο πατήρ Γκαρσία είναι πολύ καλός στα καθήκοντά του και πολύ όμορφος, επίσης» που τον εισάγει στην… παρέα, αποκαλύπτει αυτόματα τον σαρκαστικό σχολιασμό του σκηνοθέτη) δίνει την ευκαιρία στον Λαραΐν να περιγράψει επανειλημμένα, με επιμονή και με γραφικές λεπτομέρειες τις σκοτεινές δραστηριότητες των ιερέων. Ο σκοπός του, όμως, δεν είναι μια κατάφωρη επίθεση στην καθολική εκκλησία αλλά η αφήγηση μιας μαύρης κωμωδίας (γιατί, ναι, όσο σκληρό και αν είναι το φιλμ, υπάρχουν εκλάμψεις σκοτεινού αλλά αποτελεσματικού, καυστικού χιούμορ), η οποία περισσότερο προσπαθεί να αποδομήσει τις ικανότητες και τον χαρακτήρα όσων εφαρμόζουν τις οδηγίες της οποιασδήποτε πίστης παρά την ίδια τη θρησκεία. Κατά κάποιον τρόπο, θα μπορούσε να πει κανείς ότι η «Μυστική Λέσχη» είναι το εγχειρίδιο του «Τι να μην κάνεις όντας ιερέας στην καθολική εκκλησία (και φυσικά, θα κάνεις)» και, ακόμα πιο συγκεκριμένα, ένα προσεκτικά γραμμένο και σφικτά σκηνοθετημένο εγχειρίδιο.

Η πραγματική δύναμη της ταινίας αποδεικνύεται, ωστόσο, στο φινάλε, το οποίο καταφέρνει να εκτονώσει τις παράλληλες αφηγηματικές γραμμές (κάθε ένας χαρακτήρας αποκτά τη δική του διαδρομή στα πλαίσια της ανάπτυξης του φιλμ) σε ένα τέλος που κλείνει το μάτι στην αυστηρότητα της καθολικής εκκλησίας και, ακόμη περισσότερο, στην ικανότητά της να διαχειρίζεται αποτελεσματικά κάθε κρίση. Το τι σημαίνει αυτό θα το ανακαλύψει ο καθένας στην αίθουσα, όμως είναι ιδιαίτερα ανακουφιστικό το γεγονός ότι μια τέτοια ιστορία, η οποία υποστηρίζεται από ένα συνεχές χτίσιμο σταδιακής έντασης (υπάρχει μια εκπληκτικά σκηνοθετημένη σκηνή… μαζικής υστερίας προς το τέλος της ταινίας, η οποία με τις επιλογές της, αν και αφηγηματικά βάσιμες, μπορεί να προκαλέσει αποχωρήσεις από την αίθουσα – και όχι για θρησκευτικούς λόγους), οδηγείται σε μια απόλυτα συνειδητοποιημένη κορύφωση, που δεν λειτουργεί ακριβώς σαν ηθικό δίδαγμα αλλά οδηγεί απόλυτα σε ξεκάθαρα συμπεράσματα και ειρωνικά μειδιάματα.

Με την πειραγμένη φωτογραφία να θολώνει τις άκρες του κάδρου και την οπτική τού θεατή, «Η Μυστική Λέσχη» θα μπορούσε να ήταν η σβησμένη παραβολή από το παράρτημα μιας Βίβλου ή απλά η κριτική εξέταση μερικών διδαχών που χάθηκαν στη μετάφραση. Πάνω από όλα, όμως, παραμένει μια ακόμα δηκτική ματιά στο περιθώριο της χιλιανής κοινωνίας, εκεί όπου η πολιτική, η κοινωνική και η θρησκευτική εξουσία αποδεικνύει πόσο ευέλικτα χειρίζεται τους όποιους κανόνες. Αυτό τοποθετεί την ταινία στην ίδια σφαίρα με τις προηγούμενες της φιλμογραφίας του Λαραΐν, αν και η «… Λέσχη» λόγω του παράδοξου χιούμορ της διατηρεί τη δική της, διακριτή προσωπικότητα. Αρκετοί ίσως ξαφνιαστούν (ή και προσβληθούν) με την τραχιά γλώσσα του φιλμ, όμως, για αρκετόν καιρό δεν κρύφτηκαν πολλά πίσω από την «ευγένεια» των λέξεων;