του Ηλία Φραγκούλη

Το ελληνικό κοινό έχει αρκετούς λόγους για να αγκαλιάσει το «Dolphin Man». Και δεν εννοώ απαραίτητα το γεγονός ότι πρόκειται για το – international – κινηματογραφικό ντεμπούτο του Λευτέρη Χαρίτου. Το «Απέραντο Γαλάζιο» (1988) υπήρξε μια πολύ μεγάλη εισπρακτική επιτυχία στη χώρα μας (μέρος του φιλμ γυρίστηκε εδώ, άλλωστε), με πληθώρα επανεκδόσεων στα σινεμά (ίσως οι περισσότερες από κάθε άλλη ταινία, εδώ και δεκαετίες!), μέχρι και το περσινό καλοκαίρι. Χωρίς να είναι κάτι το πραγματικά σπουδαίο, το φιλμ του Λικ Μπεσόν άγγιξε μια ευαίσθητη χορδή του ντόπιου θεατή, ο οποίος έμαθε το όνομα του Ζακ Μαγιόλ με τον… λάθος τρόπο!

Ο Μαγιόλ εκείνης της ταινίας ήταν μια σκέτη «παραμύθα», ένας «χάρτινος» ήρωας χωρίς ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, πέραν της αγάπης του για τη θάλασσα και τις καταδύσεις. Γαλλικής καταγωγής, ο πραγματικός δύτης γεννήθηκε στη Σαγκάη το 1927 και από παιδική ηλικία ξεκίνησε τις αναζητήσεις του μέσα στον βυθό, κάνοντας τους πάντες στην οικογένειά του να καταλάβουν ότι είχε βρει τη θέση στην οποία ανήκε σε τούτον τον κόσμο. Εξελίχθηκε σε θρύλο του free diving, έγινε ο πρώτος άνθρωπος που πέτυχε το ρεκόρ κατάδυσης στα 100 μέτρα (το 1976, σε ηλικία 49 ετών) και εξακολούθησε να προκαλεί τις σωματικές του αντοχές για αρκετά χρόνια ακόμη, επιχειρώντας να φτάσει και μέχρι τα 105 μέτρα (το 1983). Ένας τραυματισμός τον έβγαλε έξω από τα… νερά του και στα χρόνια που ακολούθησαν, όλο και πιο γερασμένος πια, κατανικήθηκε από την κατάθλιψη. Αυτοκτόνησε το 2001, σε ηλικία 74 ετών.

Το «Dolphin Man» έρχεται να «διορθώσει» την εικόνα που είχε γι’ αυτόν το mainstream, λόγω της ταινίας του Μπεσόν, παρουσιάζοντας ένα λαϊκό ίνδαλμα που αγάπησε βαθύτατα αυτό που έκανε, έψαξε τεχνικές βελτίωσης μέσα από κουλτούρες διαφορετικών πολιτισμών και επέλεξε την αυτοχειρία όταν ένιωσε ότι δεν μπορούσε να δώσει κάτι παραπάνω (ή να ξεπεράσει τις δυνατότητες του εαυτού του, σωματικά και ψυχικά). Χωρίς να κατέχει σπουδαίες γνώσεις «γραμματιζούμενου» (όπως λέμε), ο Μαγιόλ υπήρξε μάλλον κακότυχος πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας και δεν ευτύχησε στη ζωή του. Χωρισμένος, με παιδιά που δεν μεγάλωσαν κοντά του, βρήκε τον μεγάλο έρωτα στο πρόσωπο μιας γυναίκας που έχασε τραγικά και αναπάντεχα και αφιέρωσε τα πάντα στο υγρό στοιχείο, όντας ένα φυσικό φαινόμενο από μόνος του (tests στα οποία υποβλήθηκε στο διάστημα της κατάδυσης που έκανε στα 100 μέτρα, έδειξαν ότι είχε την ικανότητα να κατεβάζει το νούμερο των χτύπων της καρδιάς από 60 σε 27 το λεπτό, χαρακτηριστικό που συναντάται σε φάλαινες, φώκιες και δελφίνια!).

Το ντοκιμαντέρ του Χαρίτου δεν επιχειρεί να ωραιοποιήσει ή να αγιοποιήσει τον άνθρωπο, αλλά βάζει πάνω απ’ όλα το… μυστήριο της φύσης που ξεπερνούσε τις ανθρώπινες δυνατότητας, έναν κοινό θνητό που ήταν πλασμένος να μας πείσει ότι η καταγωγή μας έρχεται από τα βάθη της θάλασσας. Άνθρωποι που τον γνώρισαν, τον συντρόφευσαν στις περιπέτειές του ή τον ανταγωνίστηκαν στον βυθό, άνθρωποι που τον αντιμετωπίζουν ως πρότυπο, προσωπικοί φίλοι και μέλη της οικογένειάς του συμπληρώνουν το πορτρέτο αυτού του «ελαφρόμυαλου» και ενίοτε επιδειξιομανούς ή «vulgar» στη συμπεριφορά τύπου, ο οποίος έφερε την επανάσταση στο free diving και έχει ενδιαφέρον να θυμόμαστε από τούτο το ντοκιμαντέρ και όχι από το φιλμ του Μπεσόν.

Ως κατασκευή ταινίας τεκμηρίωσης, το «Dolphin Man» μπορεί να μην έχει να προτείνει κάτι το καινούργιο ή το πρωτότυπο, όμως το αποτέλεσμα δείχνει γνώση, έρευνα και υπευθυνότητα, με πληθώρα αρχειακού footage και πληρότητα αφήγησης. Με άλλα λόγια, ο Χαρίτος έχει υπογράψει μια ευπρόσωπη δουλειά που ξεπερνά τον (σχεδόν υποτιμητικό) χαρακτηρισμό ενός «ελληνικού ντοκιμαντέρ». Τούτη η ταινία ανήκει στον κόσμο εκεί έξω. Ολόκληρο τον κόσμο. Και αξίζει να γίνει αποδεκτή από το mainstream κοινό, που είναι χρήσιμο να πάρει και κάποια μαθήματα ζωής από τον Ζακ Μαγιόλ. Ήταν ένας άνθρωπος που βρήκε το νόημά της – και αποσύρθηκε από αυτήν ταπεινά και διακριτικά, προτού νιώσει την ακόμη βαθύτερη θλίψη ενός ανήμπορου κορμιού που αργοπεθαίνει στον χρόνο. Γενναία στάση, όσες αντιρρήσεις και να έχει κανείς.