της Σοφίας Σταυριανίδου

Ζει και εργάζεται εδώ και πολλά χρόνια στη Γερμανία. Ο Αθανάσιος Καρανικόλας με τη νέα του ταινία «Στο Σπίτι» δίνει για δεύτερη συνεχή χρονιά το παρών στο Forum του Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου, που ξεκίνησε αυτές τις μέρες.

Η συνομιλία μου μαζί του μου δημιούργησε μια αίσθηση σεβασμού χάρη στη σοβαρότητα και τη συγκρότηση της σκέψης του. Και ταυτόχρονα, ένιωσα άνετα σα να συνομιλώ με έναν καλό φίλο που καταλαβαινόμαστε. Δεν τον ενδιέφερε καθόλου να μιλήσει για τον εαυτό του – μου το τόνισε εξαρχής – αλλά για την ταινία, στην οποία διαφαίνεται μια ιδιαίτερη αγάπη για την ηρωίδα και τη στάση της απέναντι στις καταστάσεις, το μίσχο όλου του φιλμ. Aλλά και για τους υπέροχους Έλληνες συνεργάτες, το πρώτο πράγμα που τονίζει σαν καλός παίκτης μιας συμπαγούς ομάδας.

Ζείτε κι εργάζεστε στη Γερμανία και κάνετε για πρώτη φορά ταινία μυθοπλασίας στην Ελλάδα. Πώς ήταν η εμπειρία σας με τους Έλληνες συντελεστές;

Ήταν μια πολύ καλή εμπειρία, γιατί δούλεψα με ικανούς και ταλαντούχους ανθρώπους. Με τη Μαρία Καλλιμάνη στον πρωταγωνιστικό ρόλο τής Νάντιας, αισθανόμουν να πατάω σε στέρεο έδαφος απ’ την αρχή. Ο Αλέξανδρος Λογοθέτης, η Μαρίσσα Τριανταφυλλίδου, ο Γιάννης Τσορτέκης, ο Ιερώνυμος Καλετσάνος, η Αλεξία Καλτσίκη, ο Νίκος Γεωργάκης, η Νεφέλη Κουρή είναι πολύ γνωστοί, εξαιρετικοί ηθοποιοί, η Ρομμάνα Λόμπατς και η Ζωή Ασημάκη μια ανακάλυψη, όλοι τους επαγγελματίες που πίστεψαν στην ταινία και δούλεψαν σκληρά. Ο Έλληνας συμπαραγωγός και φίλος, Αργύρης Παπαδημητρόπουλος, και η ομάδα του έκαναν τα πάντα προκειμένου να γίνουν τα γυρίσματα όσο το δυνατόν πιο εύκολα. Είμαι σε όλους πραγματικά ευγνώμων. Έγιναν όλα ακριβώς όπως έπρεπε.

Ήταν επιθυμία σας να κάνετε μια ταινία φιξιόν στη χώρα μας; Έχει προηγηθεί ένα ντοκιμαντέρ στο παρελθόν…

Αν και δε ζώ στην Ελλάδα από το 1987, με αφορά πολύ η ελληνική κοινωνία. Έχω κάνει ένα ντοκιμαντέρ μεγάλου μήκους το 2010 στη Πάτρα, το «Χάιμα», με θέμα τον καταυλισμό των Αφγανών προσφύγων που κατέστρεψε η τότε Κυβέρνηση, χωρίς να λάβει κανένα μέτρο για τους 400 ανθρώπους που ζούσαν εκεί.

Πώς βρήκατε αυτή την όμορφη βίλα; Είναι σαν ένα πρόσωπο της ιστορίας.

Με τη σκηνογράφο και ενδυματολόγο της ταινίας, την εξαιρετική Αλίκη Κούβακα, ψάχναμε να βρούμε μια μοντέρνα κατασκευή, ένα χώρο που να είναι τόσο στέρεος όσο και διάτρητος. Η φύση γύρω από το σπίτι, η θέα προς τη θάλασσα είναι εξίσου σημαντική όσο και το ίδιο το κτίσμα. Για την ηρωίδα ίσως να είναι και ακόμη σημαντικότερη από τους τοίχους και τα αντικείμενα.

Εισέπραξα την ταινία, προσωπικά, ως μια αλληγορία πάνω στο πώς αποπέμπει η σημερινή κοινωνία τα «μη υγιή» στοιχεία, καταργώντας τον ανθρώπινο παράγοντα. Θεωρείτε ότι είναι τόσο σκληρή σήμερα;

Ζούμε μια αμείλικτη φάση τού καπιταλισμού. Η αδικία και η σκληρότητα δε με εκπλήσσουν καθόλου. Για μένα σημαντικός είναι μόνο ο τρόπος με τον οποίο η Νάντια τις αντιμετωπίζει. Αυτό, εξάλλου, είναι και που έχει να προτείνει η ταινία. Η Νάντια είναι για μένα μια πραγματική ηρωίδα γιατί πιστεύει στην αγάπη χωρίς αντάλλαγμα.

Για να επεκτείνω λίγο την ερώτηση. Τούτη η σκληρότητα έχει ταξικές καταβολές; Η οικογένεια όπου δουλεύει η Γεωργιανή οικονόμος Νάντια, η ηρωίδα, είναι μια αστική οικογένεια.

Η ταινία δείχνει καθαρά τις ταξικές διαφορές, όμως, δε θα το τοποθετούσα έτσι. Για μένα είναι θέμα ανθρώπων, αξιών και προτεραιοτήτων. Τέτοιου είδους συμπεριφορά μπορεί κανείς να τη βρει σε οποιαδήποτε κοινωνική τάξη. Υπάρχουν περιπτώσεις μικροαστικών οικογενειών που έχουν φερθεί με ακόμη μεγαλύτερη σκληρότητα στους εργαζομένους τους.

Αυτό το «δεν είναι οικογένειά μας η Νάντια» ενέχει τόσο εγωισμό. Θέλετε να το σχολιάσετε;

Η έννοια της οικογένειας μπορεί να ερμηνευτεί με πολλούς τρόπους. Θα ήθελα να αποφασίσει ο θεατής τι μπορεί να σημαίνει αυτό για τον ίδιο.

Ο τρόπος με τον οποίο συμπεριφέρονται στη Νάντια τα αφεντικά της έχει να κάνει με την ξενοφοβία; Ήταν μέσα στις προθέσεις σας;

Η αδικία και η απανθρωπιά που εισπράττει η Νάντια δεν έχουν να κάνουν με την καταγωγή της. Είναι μόνο οι μετανάστες που εδώ και χρόνια κάνουν αυτές τις δουλειές στην Ελλάδα και που εμείς οι Έλληνες τους χρησιμοποιούμε όπως μας ταιριάζει κάθε φορά. Η Νάντια έπρεπε να μην είναι Ελληνίδα στην καταγωγή, γιατί αυτή είναι η πραγματικότητα.

Παρακολουθείτε, υποθέτω, στενά τα πράγματα στην Ελλάδα. Τι αισθάνεσθε, συγκεκριμένα, για την αναδυόμενη ξενοφοβία της χώρας μας;

Η κατάσταση στην Ελλάδα είναι φρικτή όσον αφορά τους μετανάστες και τους πρόσφυγες. Το μίσος κάποιων περιθωριακών ομάδων αμαυρώνει τη σύγχρονη ελληνική κοινωνία. Παράλληλα, η πολιτεία δε λαμβάνει μέτρα. Δεν έχω, δυστυχώς, λόγια να σας πω τι αισθάνομαι.

Η κάμερά σας κρατάει μια απόσταση ακόμη κι από πολύ σημαντικές δραματικές στιγμές που βιώνουν τα πρόσωπα, όπως ας πούμε η απόλυση της Νάντιας. Γιατί αυτή η επιλογή;

Είναι η γλώσσα μου αυτή, εγγύτητα και απόσταση, ταυτόχρονα. Ίσως επειδή σέβομαι τη συναισθηματική ευφυία του σύγχρονου θεατή, δεν επιδιώκω να τον εντυπωσιάσω με μεγάλες χειρονομίες και καταλήγω να διατηρώ μια διακριτική απόσταση. Μου φτάνει η διαύγεια της αφήγησης, η ακρίβεια της αισθητικής και η αληθοφάνεια των ερμηνειών.

Πώς νιώθετε για την επιτυχία τού να είστε για δεύτερη συνεχή χρονιά σε ένα σημαντικό τμήμα του Φεστιβάλ Βερολίνου; Το περιμένατε;

Είναι η τέταρτη φορά που συμμετέχω στην Berlinale. Είχα μια ταινία στο διαγωνιστικό μικρού μήκους, αργότερα ένα installation με τρείς οθόνες, ένα Berlinale Special και πέρυσι, πάλι στο Forum, την ταινία μου «Echolot». Είναι μια επιτυχία να είναι κανείς, όχι μόνο στη Βerlinale, αλλά ιδίως στο Forum που είναι το πιο τολμηρό και, για μένα, το πιο σύγχρονο κομμάτι τού Φεστιβάλ. To επιδιώξαμε με τους συνεργάτες μου. Χαίρομαι πολύ που το πετύχαμε.

Τι ονειρεύεστε για το «Στο Σπίτι»;

Να αγαπηθεί.

Σ.Σ. Για όσους έχουν την τύχη να βρίσκονται στο Βερολίνο, οι μέρες και ώρες προβολών τού «Στο Σπίτι» έχουν ως εξής:

Δευτέρα 10/2, 19:15 – Cinestar 8
Tετάρτη 12/2, 22:00 – Cubix 9
Πέμπτη 13/2, 17:30 – Kino Arsenal 1
Kυριακή 16/2, 18:45 – Delphi Filmpalast