FreeCinema

Follow us

Τι είναι μια cult ταινία; Πόσο σκουπίδι μπορεί ή πρέπει να είναι; Από ποιον πλανήτη έρχεται και γιατί χρειάζεται να τη λατρέψεις; Μια στήλη που… εγκληματεί, για να σου δώσει τις καλύτερες απαντήσεις γύρω από κινηματογραφικά αξιοπερίεργα και τίτλους που αξίζει να μάθεις πως υπάρχουν. Αρκετά συχνότερα… για τους λάθος λόγους!

ΤΟ ΕΞΠΡΕΣ ΤΟΥ ΣΙΚΑΓΟΥ (1952)

(THE NARROW MARGIN)

  • ΕΙΔΟΣ: Αστυνομικό Νουάρ Θρίλερ
  • ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ: Ρίτσαρντ Φλάισερ
  • ΚΑΣΤ: Τσαρλς ΜακΓκρο, Μαρί Γουίντσορ, Ντέιβιντ Κλαρκ, Tζάκλιν Γουάιτ, Πίτερ Βίργκο, Γκόρντον Γκέμπερτ

Ο σκληρός και αδιάλλακτος αστυνομικός ντετέκτιβ Μπράουν καταφθάνει στο Σικάγο μαζί με τον συνεργάτη του, προκειμένου οι δυο τους να συνοδεύσουν πίσω στο Λος Άντζελες τη χήρα ενός gangster, η οποία πρόκειται να δώσει ονόματα συνεργών του μακαρίτη συζύγου της. Ο συνεργάτης δεν καταφέρνει να επιβιβαστεί στην αμαξοστοιχία της επιστροφής, αφού τα «καλά παιδιά» της Μαφίας, γνωρίζοντας τι θα συμβεί, έχουν πάρει τα μέτρα τους. Ο Μπράουν τη σκαπουλάρει, αλλά έχει μείνει πια μόνος να προστατεύει την κυρία Νιλ σε ένα τρένο γεμάτο εγκληματίες πιστολάδες που θα κάνουν τα πάντα για να αποτρέψουν τη μάρτυρα να αντικρίσει τον ήλιο της Καλιφόρνιας. Το πλεονέκτημα του Μπράουν είναι πως κανένας άλλος δεν ξέρει πώς είναι το πρόσωπο της γυναίκας που είναι έτοιμη να τους «καρφώσει». Το κακό γι’ αυτόν είναι πως οι πάντες ξέρουν το δικό του. Το ακόμα χειρότερο; Σε ένα εν κινήσει τρένο, δεν υπάρχουν και τόσα μέρη για να κρυφτείς.

Τα σκοτεινά σοκάκια, οι φαρδιές λεωφόροι των αμερικάνικων μεγαλουπόλεων και τα ημιφωτισμένα, πνιγμένα στην κάπνα κακόφημα bar είναι αναπόσπαστα στοιχεία της νουάρ μυθολογίας. Ο σκηνοθέτης Ρίτσαρντ Φλάισερ σε τούτο εδώ δεν έχει απολύτως τίποτε από αυτά στη διάθεσή του. Το μόνο που κρατά μπροστά από την κάμερα (πλην της εναρκτήριας σεκάνς, η ενορχήστρωση της οποίας είναι βγαλμένη από τις χρυσές σελίδες του genre) είναι ένα τρένο, με τα βαγόνια και τους σταθμούς του, καθώς ολόκληρη η δράση του φιλμ εκτυλίσσεται σε αυτούς τους χώρους. Εκμεταλλεύεται, λοιπόν, άψογα τους στενούς διαδρόμους της αμαξοστοιχίας, εγκαθιδρύοντας μια κλειστοφοβική ατμόσφαιρα που ώρες-ώρες νομίζεις πως σε πνίγει, καταφέρνοντας δε (στα λιγότερα από 70 λεπτά διάρκειας του «The Narrow Margin») να πετύχει ένα μικρό θαύμα, παρουσιάζοντας ολοκληρωμένους χαρακτήρες, κυνικούς διαλόγους διανθισμένους με σκληρά σαρκαστικό χιούμορ, και απανωτά σεναριακά twist που οδηγούν στην απίθανη κλιμάκωση του φινάλε.

Καθώς ο Φλάισερ «στριμώχνει» τη δράση στα βαγόνια, την ίδια ώρα προσπαθεί να διευρύνει με κάθε δυνατό τρόπο τους διαθέσιμους χώρους. Για τον σκοπό αυτό χρησιμοποιεί τα τζάμια των παραθύρων, είτε σαν… πραγματικά παράθυρα είτε σαν καθρέφτες, πετυχαίνοντας να δώσει στο παιχνίδι γάτας και ποντικιού ανάμεσα στον ντετέκτιβ Μπράουν και το πρωτοπαλίκαρο των κακών (ονόματι Κεμπ), μια αίσθηση παρτίδας σκακιού, όπου ο κάθε παίκτης κοιτάζει τις κινήσεις του αντιπάλου του θαρρείς μέσα από κλειδαρότρυπα. Τόσο στο εστιατόριο του τρένου, όσο και στις διάφορες στάσεις της αμαξοστοιχίας, ο ένας ρίχνει συνεχώς το βλέμμα του στον άλλον, προσπαθώντας έτσι να τον παρασύρει στο μοιραίο λάθος. Το σασπένς εντείνεται με τη συχνή εμφάνιση (πάντα μέσα από τα παράθυρα του τρένου) μυστηριώδους αυτοκινήτου που ακολουθεί κατά πόδας τη διαδρομή του Εξπρές.

Εκτός από την απαράμιλλη επίδειξη δύναμης του Φλάισερ σε ό,τι αφορά την οικονομία χώρων και χρόνου, ο σκηνοθέτης καταθέτει σαφή διαπιστευτήρια κλάσης στην καθοδήγηση των ηθοποιών του, με τον καθένα χωριστά να «γράφει» τον ρόλο του στη μνήμη μας. Ο ντετέκτιβ Μπράουν του Τσαρλς ΜακΓκρο είναι ο φαινομενικά ασυμβίβαστος και άτεγκτος υπηρέτης του Νόμου, φαίνεται όμως να το σκέφτεται λίγο όταν ένας εκ των μαφιόζων προσπαθεί να τον δωροδοκήσει. Δεν είναι διεφθαρμένος, αν και αφήνει την εντύπωση πως θα μπορούσε να γίνει. Είναι πολυμήχανος, το μυαλό του παίρνει χίλιες στροφές το λεπτό, ξέρει όμως καλά τόσο από πιστόλια όσο και από μπουνιές. Η σκηνή πάλης στο coupé, ανάμεσα σε αυτόν και τον Κεμπ, είναι υπόδειγμα μοντάζ, με την ασυνήθιστη για την εποχή κάμερα στο χέρι να καταγράφει περίεργες γωνίες λήψης, καθώς οι γροθιές μοιάζουν να ασφυκτιούν στον στενό χώρο. Αποτελεί, δε, σαφή πηγή έμπνευσης για την αντίστοιχη σεκάνς του «Τζέιμς Μποντ Πράκτωρ 007 Σε Παγίδα» (πρόκειται για τον αυθεντικό ελληνικό τίτλο της δεύτερης ταινίας της σειράς, γυρισμένης το 1963, ευρύτερα γνωστής ως «Από τη Ρωσία με Αγάπη»).

Από την παρέα των κακών, που προσπαθούν να ξετρυπώσουν και να περιποιηθούν καταλλήλως την άγνωστη πλην όμως μοιραία γι’ αυτούς γυναίκα, εκείνος που κλέβει την παράσταση (σε αρκετά ολιγόλεπτη εμφάνιση, προφανώς) είναι ο Γιοστ του Πίτερ Μπρόκο. Πρόκειται περί υποχθόνιας και ολίγον μακάβριας φιγούρας, που παρουσιάζεται σαν επιχειρηματίας και υπόσχεται να προσφέρει μια λύση που θα αφήσει άπαντες ικανοποιημένους (πλην της κυρίας Νιλ, ασφαλώς). Ο δήθεν φιλικός Γιοστ έρχεται σε αντίθεση με τον τυποποιημένα κακό Κεμπ και είναι κρίμα που ο χαρακτήρας του χάνεται σε μια από τις στάσεις του τρένου. Όπως είναι κρίμα που η Μαρί Γουίντσορ είναι αναγκασμένη να παραμένει καθ’ όλη σχεδόν τη διάρκεια του ταξιδιού του Εξπρές καθηλωμένη στο coupé της, μένοντας πιστή στις εντολές του προστάτη της ντετέκτιβ Μπράουν. Ακόμη κι έτσι, όμως, η γοητεία της είναι ασυναγώνιστη, καθώς υπηρετεί πιστά τον ρόλο τής femme fatale, φορώντας συνήθως εσώρουχα, ενίοτε λικνιζόμενη υπό τους ήχους του πικάπ της, αν και είναι σαφές πως αυτό που ενδιαφέρει περισσότερο τον Φλάισερ είναι ό,τι συμβαίνει έξω από αυτό, με τους πληρωμένους δολοφόνους που προσπαθούν να ανακαλύψουν πού διάολο κρύβεται και τον Μπράουν να πασχίζει να την κρατήσει σώα και αβλαβή (η περίφημη σεκάνς του τρένου «Στη Σκιά Των Τεσσάρων Γιγάντων» του Άλφρεντ Χίτσκοκ θυμίζει έντονα αρκετά από τα όσα γίνονται σε τούτο εδώ, χωρίς να μπαίνουμε σε περαιτέρω συγκρίσεις).

Ένα αυθεντικό B-movie είναι «Το Εξπρές του Σικάγου». Μικρή διάρκεια, σφιχτό budget και όχι μεγάλα ονόματα ηθοποιών στους πρωταγωνιστικούς ρόλους. Αποτελεί, όμως, ένα cult κόσμημα όχι μόνο για το είδος του νουάρ, μιας και πρωτοπορεί τόσο, ώστε η επιρροή του να είναι διαχρονική, ειδικά σε ό,τι αφορά τη δράση εντός κινούμενου τρένου. Η φρεσκάδα του έχει μείνει αναλλοίωτη παρά τα πολλά χρόνια που έχουν περάσει από το έτος κυκλοφορίας του. Κόψτε εισιτήριο και επιβιβαστείτε άφοβα!

TRIVIA

  • Ο πατέρας του σκηνοθέτη Ρίτσαρντ Φλάισερ ήταν ο Μαξ Φλάισερ, εκ των πρωτοπόρων των animated cartoons, δημιουργός της Μπέτι Μπου μεταξύ άλλων, και εφευρέτης της τεχνικής του rotoscope.
  • Η σύντομη αλλά σημαντική για την πλοκή εμφάνιση του ηθοποιού Πίτερ Μπρόκο δεν αναφέρεται στα credits της ταινίας. Ο Μπρόκο κλήθηκε να γυρίσει τις σκηνές του σχεδόν έναν χρόνο μετά την ολοκλήρωση του φιλμ, έπειτα από σχετική εντολή του ιδιοκτήτη της RKO Χάουαρντ Χιουζ, με αποτέλεσμα το όνομά του να μείνει εκτός τίτλων. Το φιλμ βγήκε στις αίθουσες με περίπου δύο χρόνια καθυστέρηση από το πέρας των αρχικών γυρισμάτων.
  • Ένας λόγος για την καθυστέρηση αυτή ήταν πως ο Φλάισερ και ο σεναριογράφος Ερλ Φέλτον είχαν κληθεί από τον Χιουζ να ετοιμάσουν σκηνές για τα γυρίσματα της ταινίας «His Kind of Woman» (1951) με πρωταγωνιστή τον Ρόμπερτ Μίτσαμ. Τελικά, οι δυο τους την έγραψαν σχεδόν ολόκληρη, οπότε το «Εξπρές» πήγε αρκετά πίσω.
  • Η Μαρί Γουίντσορ, λόγω της σχεδόν αποκλειστικής εμφάνισής της σε ανάλογες ταινίες, είχε αποκτήσει το παρατσούκλι «Βασίλισσα των B-movies».
  • Μουσικό score δεν υπάρχει στο φιλμ. Αντικαθίσταται (κατά κάποιον τρόπο) από τον θόρυβο της αμαξοστοιχίας καθώς κινείται στις ράγες.
  • Ο Τσαρλς ΜακΓκρο ήταν γνωστός καρατερίστας του Χόλιγουντ, με ίσως πιο χαρακτηριστική την εμφάνισή του στην απίθανη εναρκτήρια σεκάνς του νουάρ «Οι Δολοφόνοι» (1946). Εδώ κρατούσε έναν από τους ελάχιστους πρωταγωνιστικούς του ρόλους.
  • Η ταινία ήταν υποψήφια για Όσκαρ καλύτερου σεναρίου (κατά διαβολική σύμπτωση στην ίδια πεντάδα με «Το Σταυροδρόμι του Θανάτου», το οποίο έχουμε παρουσιάσει στο παρελθόν από τούτη τη στήλη). Αμφότερα έχασαν από το «The Greatest Show on Earth».
  • Η «Φρενήρης Απόδραση» του 1990 (με πρωτότυπο τίτλο το «Narrow Margin») του σκηνοθέτη Πίτερ Χάιμς, με τους Τζιν Χάκμαν και Αν Άρτσερ στους κεντρικούς ρόλους, ήταν remake τούτου εδώ. Οι δύο βασικές διαφορές της νεότερης εκδοχής είναι πως ο Χάκμαν υποδύεται εισαγγελέα αντί για αστυνομικό ντετέκτιβ, ενώ το τρένο κατευθύνεται προς Λος Άντζελες, έχοντας όμως ξεκινήσει το ταξίδι του από τον Καναδά και όχι από το Σικάγο.

MORE CULT

Ο ΚΙΤΡΙΝΟΣ ΠΡΑΚΤΩΡ ΤΟΥ ΧΟΝΓΚ ΚΟΝΓΚ

«Their deadly mission: to crack the forbidden island of Han!»

Ο ΚΟΛΟΣΣΟΣ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

«A monster statue of bronze and stone twenty stories tall guarded their secret!»

Ο ΑΡΧΙΚΑΤΑΣΚΟΠΟΣ

«NOT A WORD IS SPOKEN! Excitement beyond words!»

ΣΤΗΝ ΑΚΡΗ ΤΟΥ ΠΙΣΤΟΛΙΟΥ

«She'd do anything for a thrill... Including kill!»