του Ηλία Φραγκούλη

Ένα από τα στοιχεία που αξιοποιεί καλύτερα στο σκηνοθετικό του ντεμπούτο ο Δημήτρης Τσιλιφώνης είναι η (κινηματογραφικότατη) χρήση των sets. Το «Do It Yourself» διαδραματίζεται εξολοκλήρου σε έναν και μοναδικό κτηριακό χώρο, ο οποίος καλύπτει πλήρως τις ανάγκες του φιλμ, συνδυάζοντας λειτουργικότατα και τα visual effects που «απομάκρυναν» την πρώην Σχολή Δοξιάδη από το κέντρο της Αθήνας! Ο Τσιλιφώνης συνεργάστηκε στο κομμάτι του production design με ακόμη ένα φρέσκο όνομα στην ελληνική κινηματογραφία και τις μεγάλου μήκους παραγωγές, τη Μαρία Παπαδημητρίου (προηγούμενη δουλειά της το set design της «Ευτυχίας» του Χρήστου Πυθαρά, ένα άκρως αντίθετο παράδειγμα σκηνογραφίας, ερμητικά «κλειστό», στο εσωτερικό ενός διαμερίσματος).

Ο Δημήτρης Τσιλιφώνης περιγράφει με δικά του λόγια την αρχική του επικοινωνία με τη σκηνογράφο: «Με τη Μαρία γνωριστήκαμε στα γυρίσματα μιας μικρού μήκους ταινίας του Αλέξη Κουκιά-Παντελή και δέσαμε στιγμιαία. Ο λόγος που με ώθησε στη συνεργασία μαζί της, είναι επειδή κάθε απόφαση που παίρνει έχει από πίσω σκέψη και σημασία. Οι αποφάσεις της βασίζονται σε μια λογική και σε κανόνες που γίνονται established από τα πρώτα στάδια ενός project. Περάσαμε αρκετούς μήνες πριν καν βρούμε χρηματοδότηση, βλέποντας ταινίες και αναλύοντας τι μας αρέσει και τι λειτουργεί στην κάθε περίπτωση. Highlight εκστασιασμού ήταν όταν είδαμε για πρώτη φορά το «Tokyo Drifter» (1966) του Σεϊτζούν Σουζούκι. Προτεραιότητά μας ήταν να βρούμε τρόπους που να εντείνουν την κινηματογραφικότητα του όλου project, παρά το γεγονός ότι βρισκόμαστε σε έναν χώρο, και να εισάγουμε συνεχώς πληροφορίες οι οποίες (θα) δημιουργούν την ιδέα πως ο κόσμος της ταινίας είναι πολύ μεγαλύτερος από αυτόν που βλέπουμε».

Από εδώ και πέρα, ο λόγος ανήκει στη Μαρία Παπαδημητρίου: «Πολυπλοκότητα. Αποκάλυψη. Τεχνολογία. Αυτά είναι τα τρία στοιχεία που ξεχώρισαν στα μάτια μου, από την πρώτη στιγμή που διάβασα το σενάριο.

Ο Δημήτρης τρέφει μια ιδιαίτερη αγάπη για την τεχνολογία και το διαδίκτυο – για όποιον τον γνωρίζει είναι εντυπωσιακός ο τρόπος που κατακλύζουν τη ζωή του· τα αντιμετωπίζει ως κάτι πολύ παραπάνω από απλώς χρήσιμα εργαλεία. Στην ταινία, η σχέση αυτή αποτελεί τον βασικό κορμό ανάπτυξης ολόκληρης της ιστορίας, στην πορεία μας προς την ανακάλυψη της αλήθειας. Θα έλεγε κανείς πως γίνεται μία διακριτική παρέλαση τεχνολογικών επιτευγμάτων, από τη χρήση του ρεύματος μέχρι τις δυνατότητες των smartphones. Δημιουργούνται διαρκώς καταστάσεις που συμβάλλουν στην εξέλιξη των αποκαλύψεων, οι οποίες είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με τη χρήση του internet και των κάθε φορά κατάλληλων ιστοσελίδων. Σκηνογραφικά, λοιπόν, στο μυαλό μου, το σενάριο μιλούσε περισσότερο για τον παράλληλο, αθέατο κόσμο που υπάρχει πίσω από τις οθόνες, παρά για τις ίδιες τις οθόνες.

Το αποτύπωμα αυτού του κόσμου έγινε η βάση για την ευρύτερη προσέγγιση του χώρου της ταινίας. Ό,τι πιο κοντινό έχουμε στο να αγγίξουμε αυτόν τον κόσμο είναι μια εκτύπωση. Στον ενδιάμεσο χώρο, στις οθόνες μας, έχουμε την απόδοσή του σε εικόνα. Και από εκεί και πίσω, υπάρχουν μόνο… καλώδια και αέρας! Ένας τόπος που κανείς μας δεν έχει δει, αλλά όλοι έχουμε στη ζωή μας. Με τη μεταφορά των πληροφοριών ως κύριο σημείο ενδιαφέροντος της ταινίας, ο βασικός συμβολισμός που προέκυπτε ήταν ο ιστός. Ένα χαοτικό και αχανές πλέγμα που θα εμφανιζόταν αν μπορούσαμε να ενώσουμε τα σημεία μεταξύ των οποίων ταξιδεύουν οι πληροφορίες. Ενώ εμείς ακολουθούμε ασυναίσθητα τις πορείες που χαράσσουν, κουνώντας απλά έναν κέρσορα, κάνοντας «click» με το ποντίκι, ανοίγουμε διαφορετικές «πόρτες» που μοιάζουν να είναι η μία δίπλα στην άλλη· και παρακολουθούμε… ενίοτε μέχρι και τον γείτονα.

Με αυτά τα δεδομένα, η κυρίαρχη εικόνα που άφηνε η σκέψη του διαδικτύου ήταν αυτή των κουτιών μέσα σε κουτιά, του «ξεφλουδίσματος», αλλά και των μεγάλων διαδρόμων με πόρτες και διαφορετικά περάσματα. Ένα δίκτυο κρυμμένων πληροφοριών που πρέπει σιγά σιγά να ξεσκεπάσεις – και για να το κάνεις αυτό θα περιηγηθείς σε πολλά διαφορετικά επίπεδα, σε πολλές διαφορετικές υφές και αποχρώσεις.

Έτσι ξεκινήσαμε γραμμικά, πιο απλοποιημένα στην αρχή, σε συνδυασμό με τη «χορογραφία» των κινήσεων που θα είχαν οι ηθοποιοί, στήθηκε και η κίνηση της κάμερας σε έναν διάδρομο των βασικών δωματίων. Χρειαζόμασταν, όμως, και την κατακόρυφη κίνηση για το σύνολο της ταινίας. Αρχίσαμε, λοιπόν, να ψάχνουμε για χώρους.

One Athens, πρώην Σχολή Δοξιάδη. Ένα κτήριο που φέρει πολύ έντονα οριζόντια γραμμικά στοιχεία στις όψεις του, με τον κατακερματισμό τους να συνάδει με την ιδέα των κουτιών. Τοποθετημένο σε ένα μεταίχμιο ως προς την ολοκλήρωσή του, πλήρως επιμελημένο εξωτερικά, αλλά υπό κατασκευή ακόμα στο εσωτερικό του, εξυπηρετούσε ταυτόχρονα διαφορετικές ανάγκες. Αφενός η πολυτελής μεταμόρφωσή του ταιριάζει στον χαρακτήρα του κινηματογραφικού ιδιοκτήτη του, Δανιήλ (Χρήστος Λούλης), αφετέρου η εσωτερική εικόνα… γιαπιού μας εξυπηρετούσε ως προς τη θεωρητική προσέγγιση του κόσμου που αναλύσαμε, αλλά και πρακτικά μας άφηνε να κινηθούμε ελεύθερα ως προς τη δημιουργία των χώρων. Είχαμε τη δυνατότητα να δημιουργήσουμε αλλεπάλληλες οπτικές παντού, μέσα και έξω. Διάδρομοι ατελείωτοι και δαιδαλώδεις χώροι που δημιουργούν έντονη ροή και κινητικότητα. Το αίθριο σε συνδυασμό με τις τζαμαρίες περιμετρικά μάς επέτρεπαν να παρακολουθούμε διαρκώς, από διαφορετικά σημεία, μέσα κι έξω από τα τζάμια, σε πολλαπλά επίπεδα.

Αυτό που έμενε να δομηθεί ήταν οι υφές, οι διαφορετικοί τόποι, σε αντιστοιχία και με τον χαρακτήρα του κτηρίου ως προς την ταινία – να στεγάζει όλες τις παράνομες δουλειές του Δανιήλ. Έτσι υπάρχουν χώροι που δεν βλέπουμε ή όπου δεν μπορούμε να πάμε, άλλοι που είναι ακόμα υπό κατασκευή, άλλοι που έχουν μείνει νεκροί και σκοτεινοί, δωμάτια που λειτουργούν ως χαρτοπαικτική λέσχη, χώροι παράνομης διακίνησης εμπορευμάτων και φυσικά… τα πορνό μας! Χώροι που θα μπορούσαν να είναι μικρές ιστοσελίδες, με τη δυνατότητα να τους αλλάξει κανείς τα πάντα, όπως θα γινόταν όμως και σε ένα κινηματογραφικό studio. Με τη λογική αυτή αντιμετωπίστηκε το σύνολο των χώρων. Τοποθετούνται διαφορετικά στοιχεία, το ένα πλάι στο άλλο, δημιουργώντας εφήμερες καταστάσεις μέσα σε ένα εξ όψεως καθαρά δομημένο σύστημα. Φυσικά, η διαδοχή των χώρων αποφασίστηκε σε συνδυασμό με τη δράση και το είδος των πορνογραφικών δωματίων βάσει σεναρίου, ώστε να εξυπηρετούνται όλες οι ανάγκες της πλοκής με τον βέλτιστο τρόπο.

Το κεντρικό δωμάτιο στο οποίο είναι εγκλωβισμένος ο πρωταγωνιστής μας, ο Άλκης (Κωνσταντίνος Ασπιώτης), φέρει μέσα του σαν έννοιες την αποκάλυψη και την παρακολούθηση, όσο ο ίδιος προσπαθεί να αποδράσει. Εδώ μας εξυπηρετούν ιδιαίτερα οι κινούμενοι τοίχοι, ανάμεσα και γύρω από τους οποίους μπορεί να κινείται η κάμερα, δημιουργώντας διαρκώς καινούργιους χώρους μέσα στον ήδη υπάρχοντα.

Η ταινία «Do It Yourself» συνεχίζει την προβολή της στους ελληνικούς κινηματογράφους σε διανομή της εταιρείας ODEON.