της Κατερίνας Ανδρεάκου

Για τους θαυμαστές τού μελαγχολικού τραγουδοποιού και ποιητή, αλλά και τους αμετανόητα ρομαντικούς, η είδηση του αποχαιρετιστήριου γράμματος που έστειλε στην ετοιμοθάνατη πρώην σύντροφό του, Μαριάν, λίγους μήνες πριν αποχαιρετήσει και ο ίδιος τα εγκόσμια, το 2016, ράγισε καρδιές. Σε αυτό το ντοκιμαντέρ του βετεράνου στο είδος Νικ Μπρούμφιλντ μας δίνεται η ευκαιρία να «γνωρίσουμε» λίγο καλύτερα το πρώην ζευγάρι, την καταδικασμένα παθιασμένη σχέση τους, την αναπάντεχη και ραγδαία εξέλιξη του Κοέν σε παγκόσμιο μουσικό είδωλο και την (τι άλλο;) μελαγχολική κατάληξη.

Πέραν του Λέοναρντ και της Μαριάν, υπάρχει και μια τρίτη πρωταγωνίστρια σε αυτή την κλασική ιστορία αγάπης: η Ύδρα. Το νησί όπου ερωτεύτηκαν, έζησαν μαζί και αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για την καριέρα του Κοέν, σε ιδανικό συνταίριασμα με την όμορφη, αιθέρια μούσα του, τη Μαριάν. Δύο άνθρωποι από ψυχρά κλίματα (εκείνος από το Μόντρεαλ, εκείνη από τη Νορβηγία) και με φαινομενικά αταίριαστους χαρακτήρες, βρήκαν την ονειρική τους «κατοικία» στο πανέμορφο ελληνικό νησί, όπου έζησαν τα πρώτα χρόνια της σχέσης τους, στις αρχές των ‘60s, όταν ο Λέοναρντ ήταν ένας φιλόδοξος ποιητής και, λίγο αργότερα, αποτυχημένος συγγραφέας. Ο Μπρούμφιλντ χρησιμοποιεί ιδανικά το πλούσιο αρχειακό υλικό των προσωπικών καταγραφών μέσω ερασιτεχνικής κάμερας και φωτογραφικών μηχανών, της ειδυλλιακής πρώτης περιόδου αυτού του μεγάλου έρωτα, όταν οι λήψεις του Κοέν «χαϊδεύουν» αγαπημένα τα ντελικάτα χαρακτηριστικά της Μαριάν, την ώρα που ρεμβάζει στην ταράτσα τους, αγναντεύει τη θάλασσα και παίζει με τον μικρό της γιο από προηγούμενο δεσμό. Ταυτόχρονα, η φωτογραφική ματιά της Μαριάν καταγράφει τον σύντροφό της σε στιγμές καλλιτεχνικής έμπνευσης πάνω από τη γραφομηχανή του αλλά και σε πιο ιδιαίτερες, στις οποίες κοιτά τον φακό της με σπάνια τρυφερότητα.

Σχεδόν όλα τα μεγάλα ρομάντζα που άλλαξαν τον κόσμο, όμως, κάποτε τελειώνουν και, συνήθως τουλάχιστον, ο ένας από τους δύο υποφέρει περισσότερο από την απώλεια. Με έμπνευση τη Μαριάν, τόσο ως μούσα όσο και ως τη δυναμική σύντροφο που τον ωθεί να ανακαλύψει ολόκληρο το δυνητικό του ταλέντο, ο Κοέν γίνεται σχεδόν ξαφνικά λατρεμένο μουσικό είδωλο ανά τον κόσμο προς τα τέλη της δεκαετίας του ’60, οι καλλιτεχνικές του υποχρεώσεις αυξάνονται και τον κρατούν όλο και περισσότερο μακριά από την Ύδρα και τη Μαριάν, οι πειρασμοί είναι πολλοί και ο σκυθρωπός καλλιτέχνης επιλέγει να υποκύψει θαρρείς σε όλους. Την ίδια στιγμή η Μαριάν, η «Πηνελόπη» του, παραμένει αποξενωμένη και παραγκωνισμένη, παρακολουθώντας από μακριά τη μεταλλαγή τού συντρόφου της σε παγκόσμιο ίνδαλμα αλλά και εναλλακτικό sex symbol, και το αναπόφευκτο τέλος της σχέσης δεν αργεί να επέλθει, με τη Μαριάν ουσιαστικά να «εξορίζεται» από το νησί από το νέο ταίρι τού διάσημου πλέον Λέοναρντ.

Ο Μπρούμφιλντ έχει δημιουργήσει μερικά από τα διασημότερα και πιο επιτυχημένα ντοκιμαντέρ των τελευταίων δεκαετιών, από το συγκλονιστικό «Aileen: Life and Death of a Serial Killer» (2003) έως το προπέρσινο ασυμβίβαστο πορτρέτο της Γουίτνεϊ Χιούστον «Whitney: Can I Be Me». Εδώ, χωρίς να κάνει κάτι το διαφορετικό ή να ξεφεύγει από τις πεπατημένες του, χρησιμοποιεί (ξανά) επιτυχημένα τα περισσότερα γνώριμα χαρακτηριστικά του: τη δική του αφηγηματική φωνή και τη φυσική του συμμετοχή στην ιστορία (γνώρισε τη Μαριάν όταν ήταν νέος και ταξίδεψε στην Ύδρα για να μιλήσει με γνωστούς και φίλους του ζευγαριού για τις ανάγκες το ντοκιμαντέρ), την πυκνή χρήση προσωπικού αρχειακού υλικού, τα talking heads (συνεντεύξεις / μαρτυρίες στην κάμερα ατόμων που έχουν σχέση με την ιστορία) και την αίσθηση πως δεν επιθυμεί απλά να σκηνοθετήσει το ντοκιμαντέρ, αλλά και να εμβαθύνει στον προσωπικό ανθρώπινο παράγοντα και ν’ αντιμετωπίσει τα αντικείμενά του όχι τόσο για τα στοιχεία στα οποία οφείλουν τη φήμη τους αλλά για τα χαρακτηριστικά που έπλασαν την προσωπικότητά τους και καθόρισαν τις κινήσεις τους, καταλήγοντας είτε σε θρίαμβο είτε σε καταστροφή (στην προκειμένη περίπτωση και στα δύο). Γιατί ο Κοέν, στη μετά Μαριάν εποχή, έζησε και πέθανε ως ένα λατρεμένο είδωλο, παρά τις προσωπικές δυσκολίες και τα αναπόφευκτα δράματα. Αλλά και η Μαριάν δεν «χάθηκε» απλώς και μόνο επειδή έφυγε από τα φώτα των προβολέων. Έκανε κι εκείνη τη ζωή της, μέχρι τη σχεδόν ταυτόχρονη κατάληξή τους την ίδια χρονιά, δεκαετίες μετά τον έρωτά τους που άλλαξε τη ροή της σύγχρονης μουσικής σκηνής. Η «ηθική» πλάστιγγα του Μπρούμφιλντ κλίνει προς τη Μαριάν, όχι τόσο ώστε να υπάρχει θέμα αγιοποίησής της, αλλά σίγουρα αποτελεί το ευαίσθητο και κατά καιρούς τραγικό «θύμα» του μύθου και του άστατου, καταθλιπτικού χαρακτήρα του συντρόφου της. Αντίθετα, η αφηγηματική δομή που επιλέγει ο σκηνοθέτης αφήνει τον Κοέν να «ενοχοποιήσει» τον εαυτό του, και πάλι με την έξυπνη χρήση αρχειακού υλικού, όπου ο τραγουδοποιός ενδίδει δημόσια (ή τουλάχιστον μπροστά σε κάμερα) σε προαναφερθέντες πειρασμούς, την ίδια περίοδο που η Μαριάν διήνυε τη μοναχική της ζωή στην Ύδρα.

Το τελευταίο μέρος του ντοκιμαντέρ, με τη Μαριάν εξαφανισμένη στη νέα της προσωπική ζωή, ακολουθεί τη δύσβατη και πια λίγο-πολύ γνώριμη πορεία του Κοέν, μπροστά και πίσω από τη σκηνή. Και αν νομίζαμε πως γνωρίζαμε την ιστορία του τελικού γράμματος, ο Μπρούμφιλντ επιφυλάσσει μία έκπληξη, ένα τελικό αρχειακό ντοκουμέντο που αναμένεται να «διαλύσει» συναισθηματικά τους θεατές οι οποίοι, για λίγο παραπάνω από μιάμιση ώρα ήδη, έχουν γίνει αυτόπτες και αυτήκοοι μάρτυρες μιας πολυεπίπεδης, βαθιάς και έντονης ιστορίας αγάπης που (χάρη στην έμπνευση που απέπνευσε η Μαριάν ή και στο καλλιτεχνικό χάρισμα του Λέοναρντ) θα μείνει για πάντα στο πάνθεον των σχέσεων που πρόσθεσαν λίγη μαγεία παραπάνω στην ιστορία της τέχνης. They will always have Hydra…