του Νίκου Παλάτου

Ό,τι ήταν για το genre των ταινιών τρόμου με ζωντανούς νεκρούς «Το Βράδυ που Έφαγε τον Κόσμο» (2018) του Ντομινίκ Ροσέ, αποτελεί για την κατηγορία του αποκαλυπτικού δράματος (με μια νότα από θρίλερ μυστηρίου) τούτο το δεύτερο φιλμ στην καριέρα του επίσης Γάλλου σκηνοθέτη Σεμπαστιάν Μαρνιέ. Με τον ίδιο τρόπο που εκείνο σε έκανε να αναρωτιέσαι εάν πιο πεθαμένα είναι τα ζόμπι ή αυτή καθαυτή η ταινία που υποτίθεται εντρυφούσε στη μυθολογία τους, το προκείμενο «Τελευταίο Μάθημα» σε κάνει (κάπως ενδόμυχα) να πιστεύεις πως η άμεση καταστροφή του πλανήτη (με την προϋπόθεση ότι θα γλυτώσουμε από κάτι δράματα σαν και δαύτο) δεν είναι δα και κάτι το τόσο απευκταίο.

Ενδεδυμένος ένα στιβαρό α λα Τζορτζ Σάντερς ύφος από την «Πόλη των Καταραμένων» του 1960 (ένα φιλμ από το οποίο, στα χαρτιά τουλάχιστον, τα μάλα έχει επηρεαστεί τούτο), ο Λοράν Λαφίτ υποδύεται τον σαραντάρη καθηγητή Πιερ Οφμάν. Πληροφορείται από τον διευθυντή του σχολείου πως οι μαθητές που πρόκειται να διδάξει είναι ευφυείς αριστούχοι, κάτι σαν παιδιά θαύματα της περιοχής. Σύντομα αντιλαμβάνεται πως τουλάχιστον έξι από αυτά συμπεριφέρονται με έναν κατά τι παράξενο τρόπο και αρχίζει να υποπτεύεται πως δεν αποκλείεται η βίαιη συμπεριφορά που απροκάλυπτα επιδεικνύουν να εξώθησε στην αυτοκτονία τον προηγούμενο καθηγητή τους. Μην θέλοντας να υποστεί τα ίδια αρχίζει να τους παρακολουθεί, ανακαλύπτοντας κρησφύγετο με συλλογή από DVD αποκαλυπτικού ενδιαφέροντος, που περιέχουν εικόνες από βασανιστήρια ζώων, πάσης φύσεως φυσικές καταστροφές και μια εν γένει δυστοπία σχετικά με το μέλλον του ανθρώπου στον πλανήτη Γη. Με τη βεβαιότητα πως η παρέα των συμμαθητών δεν έχει στο μυαλό της κάτι το προστατευτικά λυτρωτικό, όπως λόγου χάρη συνιστούσε το «Καταφύγιο» (2011), αλλά μάλλον επιθυμεί να οδηγήσει την πορεία των πραγμάτων σε νεανικού τύπου «Ακρότητες» (2018), ο μεσιέ Οφμάν θα μπλέξει σε μια αφόρητη για εκείνον ψυχολογική δοκιμασία, με την οποία πάντως ουδείς εκ των φίλων και συναδέλφων του δείχνει να συμπάσχει ή να κατανοεί.

Εάν υπάρχει ένα επάγγελμα που μπορεί με πειθώ και ασφάλεια να γίνει κοινωνός των ανησυχιών της νεολαίας, αυτό είναι εκείνο του καθηγητή. Το πρόβλημα είναι πως ο τρόπος με τον οποίο η σχέση δασκάλου – μαθητών παρουσιάζεται εδώ μένει εξαρχής και σταθερά ανεξήγητη, καθώς ο συνδυασμός θρίλερ και σχολικού δράματος που ο σκηνοθέτης και σεναριογράφος (ως διασκευαστής του φερώνυμου μυθιστορήματος του Γάλλου συγγραφέα Κριστόφ Ντιφοσέ) Σεμπαστιάν Μαρνιέ προτάσσει, πάσχει σημαντικά και στους δύο τομείς, επενδύοντας στον φτηνό εντυπωσιασμό και καθόλου στην ουσία του πράγματος.

Από θριλερικής σκοπιάς, το εγχείρημα αναδίδει μια έντονη αίσθηση υπναλέας κατατονίας. Η υποσχόμενη σε ύφος από «Το Συμβάν» (2008) έναρξη, που καλύπτει με έναν μανδύα μυστηρίου τις προθέσεις και τις συμπεριφορές, σύντομα δίνει τη θέση της σε μία «σχολικής» αντίληψης σημειολογία. Ο καθηγητής Οφμάν, που δηλώνει με στόμφο πως συγγράφει μελέτη για έναν κάποιο Τσέχο συγγραφέα ονόματι… Κάφκα, σύντομα βασανίζεται από εφιάλτες με κατσαρίδες ως άλλος ήρωας της αλληγορικής νουβέλας του «Η Μεταμόρφωση». Οι ευφυείς γόνοι των πλούσιων οικογενειών με την άκρως σαδιστική συμπεριφορά (σε ένα κακέκτυπο της πινακοθήκης χαρακτήρων του παλιού σπουδαίου σινεμά του Μίχαελ Χάνεκε) κρύβουν τους οικολογικούς προβληματισμούς τους πίσω από μια άκρατη επιθετικότητα, ο σκοπός της οποίας στέκει έρμαιος, απέχοντας χαρακτηριστικά από οποιαδήποτε έννοια σεναριακής βάσης και εξέλιξης. Το μόνο που μοιάζει να ενδιαφέρει είναι μια αλληλουχία προκλητικών σκηνών οικειοθελών βασανιστηρίων, μέσω των οποίων ετοιμάζονται (υποτίθεται) τα παιδιά για τον μελλοντικό δύσκολο κόσμο, που για κάποιον δυσνόητο λόγο διακόπτονται (ως δείγμα αθωότητας;) τακτικά από μουσικά χορωδιακά ιντερλούδια (το «Free Money» της Πάτι Σμιθ έχει την τιμητική του, επιτυγχάνοντας μια άνευ προηγουμένου σημειολογική γραφικότητα ανάμεσα σε πλούτο και φτώχεια).

Από δραματικής πλευράς, ωσάν φιλμ που εξετάζει στα δήθεν σοβαρά τις σχέσεις δασκάλου και μαθητών, καταλήγει ελάχιστα να απέχει από το «Σκεφτήκατε Ποτέ να Σκοτώσετε τον Καθηγητή σας;» (1999), πλησιάζοντας επικίνδυνα τα όρια της παρωδίας (εάν δεν τα ξεπερνά κιόλας). Ξεκινάει από την ίδια γραμμή αφετηρίας με τον «Εξαιρετικό Κύριο Lazhar» (2011), άνευ όμως της όποιας μελέτης χαρακτήρων που θα έριχνε ένα κάποιο φως στα πώς και τα γιατί. Το μοναδικό κάπως ουσιαστικό που μαθαίνουμε για τους ήρωες του φιλμ είναι η ομοφυλοφιλία του κυρίου Οφμάν, που σε καμία περίπτωση δεν παίζει κάποιον ρόλο στην πορεία της υπόθεσης, αλλά απλά… υπάρχει για να υπάρχει. Η αλαζονεία των μαθητών αντιπαρατίθεται αρχικά με τη σύνεση του καθηγητή τους, για να δώσει γρήγορα τη θέση της σε μια εμμονική σύγκρουση διαφορετικών αντιλήψεων, που αφενός ουδέποτε επαρκώς δικαιολογείται, αφετέρου ακυρώνεται ολοκληρωτικά από το απαράδεκτο φινάλε. Στη θεωρία, αυτό που προσπαθεί να επιτευχθεί με το συγκεκριμένο τέλος της ιστορίας είναι μια «γροθιά στο στομάχι» του θεατή. Αυτό που όμως στ’ αλήθεια καταφέρνει ο Μαρνιέ, είναι να δώσει μια γροθιά στη λογική, καταφεύγοντας στον αφόρητο, χειρίστου είδους διδακτισμό.