του Νίκου Παλάτου

Το έχουμε εμπεδώσει για τα καλά τις τελευταίες εβδομάδες, διανύουμε την… παραδοσιακή ετήσια περίοδο στην οποία διανέμονται κινηματογραφικά τα υπολείμματα της σεζόν και δη της ευρωπαϊκής παραγωγής. Τούτο εδώ ανεβάζει πολύ ψηλά τον πήχη του ανταγωνισμού, αφού όχι μόνο έρχεται από την εξωτική για τα δεδομένα της ντόπιας διανομής Ελβετία, αλλά κουβαλάει το «προνόμιο» να έχει κάνει πρεμιέρα στις εκεί αίθουσες δύο ολόκληρα χρόνια προτού επισκεφθεί τα μέρη μας! Πρόκειται για συνδυασμό που μάλλον δύσκολα μπορεί να καταρριφθεί στο άμεσο μέλλον, από την άλλη όμως τα ρεκόρ υπάρχουν για… να σπάνε (χώρια που πλέον δεν φαίνεται να υπάρχει και κάτι που να θεωρείται «ακατάλληλο» προς διανομή στα ελληνικά σινεμά!).

Ενώ σε ολόκληρον τον πλανήτη, περί τα τέλη της δεκαετίας του ’60, συντελούνταν κοσμογονικές αλλαγές, στην Ελβετία ο χρόνος έμοιαζε να έχει σταματήσει, μας πληροφορεί εξαρχής το φιλμ μέσω μοντάζ από επίκαιρα της εποχής του Γούντστοκ, του Μάη του ’68 και άλλων ανάλογων γεγονότων. Τόσο σε ολόκληρη τη χώρα, όσο φυσικά και στο μικρό χωριό της σεμνής και ταπεινής νοικοκυράς Νόρα, οι άνδρες είχαν τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο για τα πάντα, από το δικαίωμα των γυναικών στην εργασία (μια ανούσια ασχολία που θα τις έκανε να αμελούν την ανατροφή των παιδιών τους), μέχρι (ασφαλώς) το εκλέγειν και εκλέγεσθαι που ως άκρως σοβαρό θέμα δεν χωρούσε καμιά αμφιβολία ότι έπρεπε να παραμένει μοναχά στα στιβαρά αρσενικά χέρια. Σύμφωνα, δε, με τη λογική που δίεπε όχι μόνο τα ανδρικά μυαλά αλλά και πολλά από τα γυναικεία, όλος αυτός ο διαχωρισμός ήταν ορθός, καθώς έτσι υπαγόρευε η… «Θεϊκή Εντολή» (όπως είναι και ο αυθεντικός γερμανικός τίτλος του φιλμ).

Μέσα σε αυτό το κλίμα, η αφοσιωμένη σύζυγος και μητέρα Νόρα θα ανακαλύψει το κίνημα του φεμινισμού όταν βρεθεί τυχαία στην κοντινή Ζυρίχη και θα πέσει πάνω σε σχετική διαδήλωση. Το αδιαπραγμάτευτο «όχι» που εισπράττει από τον άντρα της στην επιθυμία της να πιάσει δουλειά ημιαπασχόλησης σε ταξιδιωτικό πρακτορείο, καθώς και ο βαθύς συντηρητισμός του πεθερού της, τον οποίο φροντίζει καθημερινά ακούγοντας αντί για ευχαριστώ τα σχολιανά της, την οδηγούν στην οργάνωση τοπικού κινήματος άτυπων Σουφραζετών. Με δειλά και προσεκτικά βήματα, καθότι γνωρίζει πως η ριζωμένη επί σειρά αιώνων παράδοση δεν ευνοεί ριζοσπαστικές κινήσεις, και με την παρακίνηση ηλικιωμένης χήρας που δεν δείχνει να φοβάται τίποτα και κανέναν, ανακαλύπτει τη χαρά του γυναικείου συνδικαλισμού και του αγώνα μέχρι τελικής πτώσης.

Η Πέτρα Βόλπε υποπίπτει στο σύνηθες σκηνοθετικό ολίσθημα που απαντάται σε σχετικά εμπνευσμένα από πραγματικά γεγονότα φιλμ, καθώς θεωρεί πως το αξιοπερίεργο του θέματος (μα είναι δυνατόν το 1971, στην πολιτισμένη Ελβετία, οι γυναίκες να μην είχαν ακόμα αποκτήσει δικαίωμα ψήφου;) αρκεί σχεδόν από μόνο του για να παρουσιάσει μια ολοκληρωμένη κινηματογραφική ταινία. Παραμελεί έτσι τους χαρακτήρες της υπόθεσης, καθώς όλοι τους (εκτός – μέχρι κάποιου βαθμού – της βασικής ηρωίδας Νόρα) στέκουν ως καρικατούρες με μονοδιάστατο τρόπο σκέψης. Η επαναστατημένη ανιψιά, ο αυστηρός πλην όμως υποκριτής πεθερός, η άβουλη ένεκα φόβου συνυφάδα και η τρελοκαμπέρω γριά αποτελούν μέλη μιας τυπικής πινακοθήκης εκπροσώπων των διαμορφούμενων στο χωριό τάσεων, ακολουθώντας όλοι τούς κανόνες ενός γενικόλογου σεναρίου που προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα στο δραματικό και στο χαριτωμένο, αποτυγχάνοντας όμως σε αμφότερα τα πεδία (ειδικά στο δεύτερο).

Παρά το γεγονός πως από πλευράς γενικότερου ιστορικού πλαισίου οι «Σουφραζέτες» (2015) έρχονται στο μυαλό ως παρόμοιας θεματολογίας φιλμ, είναι το… κατά διαβολική σύμπτωση παραπλήσια βαφτισμένο από την ντόπια διανομή «Γυναίκες Έτοιμες για Όλα» (2010) που βρίσκεται πολύ πιο κοντά στο ύφος τούτου. Ο πολιτικός μετασχηματισμός της Νόρα (αλλά και των υπολοίπων θηλυκών της παρέας) συμπίπτει με την ανακάλυψη της σεξουαλικότητας και του… άγνωστου για εκείνην οργασμού, με την αριστοφανικής έμπνευσης απόφαση για απεργία των γυναικών από όλα τα καθήκοντα του νοικοκυριού, ώστε να γίνει πλήρως κατανοητή από τους συζύγους η πολυτιμότητά τους, να ενέχει τον χαρακτήρα γουστόζικων βινιετών, του εντελώς όμως σχηματικού τύπου. Σχετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει η ατολμία έκφρασης έντιμης δημόσιας γνώμης, τόσο κάποιων εκ των ανδρών (του συζύγου της Νόρα συμπεριλαμβανομένου), όσο και μερικών εκ των γυναικών για το τι πραγματικά πιστεύουν για τα θέματα που η φεμινιστική οργάνωση του χωριού θέτει επί τάπητος, καθώς της έκθεσής τους στο κοινό υπερισχύει ο συμβιβασμός και η ντροπή μπροστά στον τρόμο ενός ρηξικέλευθου (στα όρια του «επικίνδυνου») διαλόγου. Ακόμα και αυτού του είδους οι συστολές, όμως, θα τακτοποιηθούν όμορφα κι ωραία, όπως είναι προδιαγεγραμμένο πως θα συμβεί από το ξεκίνημα κιόλας, με το κακό στην προκειμένη περίπτωση να αποτελεί το γεγονός πως τα δρώμενα σε τούτο το όμορφο ελβετικό χωριό συντελούνται με τρόπο ανέμπνευστο.