του Νίκου Παλάτου

Έχει αφήσει για τα καλά πια πίσω του τις αρχές του Dogme 95 o εκ των πρωτεργατών του Τόμας Βίντερμπεργκ. Όχι μονομιάς, αφού σε σχέση με την περίφημη art-house «Οικογενειακή Γιορτή» (1998), οι πιο mainstream δρόμοι του αριστοτεχνικού «Κυνηγιού» (2012) μοιάζουν περίπου παράλληλοι, εκείνοι όμως του κλασικού δράματος κοστουμιών εποχής του «Μακριά από το Πλήθος» (2015), όσο και τούτου του νέου του πονήματος (που από πλευράς σύλληψης φλερτάρει με χολιγουντιανού τύπου υποβρύχιο θρίλερ), απέχουν παρασάγγας από τις δανέζικες DIY ρίζες.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα που έχει να αντιμετωπίσει εδώ ο Βίντερμπεργκ είναι πως η αληθινή ιστορία στην οποία πατάει είναι τόσο πρόσφατη όσο και πασίγνωστη, κάτι που εκ των προτέρων κάνει το τέλος της να είναι δεδομένο σε μια συντριπτική πλειονότητα του κοινού. Αυτό παραμένει σταθερά άλυτο σε όλη σχεδόν τη διάρκεια της ταινίας, καθώς ο Δανός σκηνοθέτης αδυνατεί να συγκεράσει τον εκ των πραγμάτων απαραίτητο σεβασμό προς τα θύματα με κάποια απόλυτα συναρπαστική πλοκή. Επιπλέον, δεν καταφέρνει να μπήξει βαθιά το μαχαίρι στη στρατιωτικο-πολιτική σκοπιά του θέματος, μην μπορώντας να πετύχει κάποιο καίριο περί ματαιόδοξης εξουσίας σχόλιο.

Η αφήγηση ξεκινά μέσω ενός παράξενου τετράγωνου aspect ratio (που δεν ανοίγει σε widescreen παρά μόνο μόλις το Kursk σαλπάρει για αυτό που θα αποδειχθεί το τελευταίο του ταξίδι) με μια α λα «Ο Ελαφοκυνηγός» (1978) σεκάνς γάμου. Οι δεσμοί φιλίας των ναυτών του υποβρυχίου είναι τόσο δυνατοί, που οι καλύτεροι φίλοι ενός εξ αυτών δεν διστάζουν να βάλουν ενέχυρο τα ρολόγια τους, προκειμένου να του κάνουν το καλύτερο δυνατό δώρο. Διασκεδάζουν με την καρδιά τους στη γαμήλια τελετή και στο ακόλουθο τραπέζι, γνωρίζοντας πως την επομένη θα αποχαιρετήσουν τις οικογένειές τους, έχοντας να επιτελέσουν το στρατιωτικό τους καθήκον σε ναυτική άσκηση, την τραγική κατάληξη της οποίας ουδείς φυσικά μπορεί να φανταστεί. Δεν θα γινόταν διαφορετικά, βέβαια, μιας και το «αβύθιστο» πυρηνικό υποβρύχιο Kursk αποτελούσε το διαμάντι του ρωσικού στόλου, φέροντας έναν υπερσύγχρονο και απόρρητο πολεμικό εξοπλισμό που το καθιστούσε αυτόματα απαγορευμένο καρπό για τα μη ρωσικά μάτια.

Είναι, όμως, η πενία της μετακομμουνιστικής ρωσικής οικονομίας που έχει μετατρέψει το ατόφιο τούτο διαμάντι σε σκουριασμένο παλιοσίδερο, καθώς η συντήρησή του κάθε άλλο παρά η ενδεδειγμένη ήταν. Ως αποτέλεσμα, σχεδόν ταυτόχρονα με τον απόπλουν του, σημειώνεται έκρηξη λόγω διαρροής υδρογόνου καυσίμου σε μία εκ των τορπιλών του, γεγονός που επιφέρει τον ακαριαίο θάνατο όλων των μελών του πληρώματος, πλην είκοσι τριών ανδρών που βρίσκονταν στο εμπρόσθιο μέρος. Αυτοί προσπαθούν κάτω από δραματικές και αντίξοες συνθήκες να παραμείνουν ζωντανοί, έχοντας να υπερνικήσουν την έλλειψη οξυγόνου και το δριμύ ψύχος, αναμένοντας παράλληλα με αγωνία τη σωτήρια διάσωσή τους, μιας και έχουν έγκαιρα στείλει στην επιφάνεια σημεία ζωής, ακολουθώντας πιστά τους σχετικούς κανόνες περί καταστάσεων κινδύνου.

Καθώς το ατύχημα και η επακόλουθη βύθιση του υποβρυχίου στη Θάλασσα του Μπάρεντς συμβαίνουν νωρίς στο φιλμ, το στόρι γρήγορα περιστρέφεται γύρω από ένα ισοσκελές από άποψης κατανομής χρόνου τρίγωνο, που σχηματίζουν οι άτυχοι εγκλωβισμένοι ναύτες, οι φαμίλιες τους που αγωνιούν προσπαθώντας να εκμαιεύσουν από τους αρμόδιους την οποιαδήποτε πληροφορία σχετικά με την τύχη των δικών τους και οι ρωσικές στρατιωτικές αρχές μαζί με τις αντίστοιχες βρετανικές, με τις μεν να θέλουν να φέρουν μόνες τους εις πέρας την αποστολή διάσωσης για λόγους εθνικής υπερηφάνειας (αλλά να μην μπορούν) και τις δε (οι οποίες ενδεχομένως να μπορούσαν) να βρίσκονται συνεχώς στο περίμενε. Σε ό,τι αφορά την πρώτη παράμετρο, ο Βίντερμπεργκ τα καταφέρνει σχετικά καλά, μπολιάζοντας στοιχεία υποβρύχιου σασπένς που θυμίζουν από την «Άβυσσο» (1989) μέχρι την «Περιπέτεια του Ποσειδώνα» (1972), έχοντας τη συμπαράσταση του Ματίας Σχούναρτς που σαν Captain Μιχαήλ Καλέκοφ είναι αρκούντως πειστικός και θαρραλέος. Στην υποπλοκή των συζύγων, που πάνω από την επιφάνεια πασχίζουν για μια αχτίδα ελπίδας σχετικά με την τύχη των δικών τους, ο Δανός σκηνοθέτης ίσα που πιάνει τη βάση. Με την εγκυμονούσα Τάνια της Λεά Σεντού να κινεί τα νήματα, φαίνεται να έχει κάτι από ιταλικό νεορεαλισμό σε κάποια από τα πλάνα του (τα χαρμόσυνα νέα πως υπάρχουν ζωντανοί, καθώς τα παράθυρα των μπαλκονιών ανοίγουν ένα-ένα), την περισσότερη όμως ώρα αναλώνεται σε ατυχείς και υπερβολικούς διαπληκτισμούς ανάμεσα στα μέλη των οικογενειών και τη στρατιωτική ηγεσία, πετώντας σε κάποια στιγμή εντελώς άτσαλα το συμβάν με τη χορήγηση ένεσης σε μία από τις χαροκαμένες γυναίκες οι οποίες φώναζαν κατά δικαίων και αδίκων (η κίνηση είχε ξεσηκώσει θύελλα ανά τον κόσμο τότε).

Τα χειρότερα, όμως, έρχονται με το τρίτο σκέλος της πλοκής, που έχει να κάνει με… κάτι σαν Ψυχρό Πόλεμο μεταξύ Ρώσων και Βρετανών στρατιωτικών αξιωματούχων. Οι μεν Ρώσοι, προεξάρχοντος του Μαξ φον Σίντοφ που έχει κληθεί για να προσδώσει προφανώς κύρος στο εγχείρημα (υποδυόμενος τον Ναύαρχο), παρουσιάζονται ως τέρμα άκαρδοι και τυπικοί γραφειοκράτες, οι οποίοι ενδιαφέρονται μονάχα για την καρέκλα τους, αδιαφορώντας για τις ανθρώπινες ζωές. Οι δε Βρετανοί προσωποποιούνται από τον Κόλιν Φερθ, ο οποίος στον ρόλο τού έχοντος το γενικό πρόσταγμα του βρετανικού στόλου μοιάζει να παλεύει ν’ ανακαλύψει διαφορετικούς τρόπους για να εκφράσει την αναμονή του, αφού το μόνο που κάνει είναι… να περιμένει. Η ρωσική πολιτική ηγεσία (που τότε ενεργούσε υπό τις διαταγές του νεοεκλεγέντος Προέδρου Πούτιν) εδώ είναι εξαφανισμένη, με τον Βίντερμπεργκ να μην παρεκκλίνει ουδέποτε της αυστηρά στρατιωτικής γραμμής την οποία έχει χαράξει σχετικά με τον χειρισμό της κρίσιμης επιχείρησης, αδυνατώντας να επιτύχει κάτι συμπαγές στα πρότυπα (έστω) του «Υποβρύχιο Κ19: Ο Φονιάς» (2002). Φαίνεται έτσι πως ο ίδιος βρίσκεται εντελώς έξω από τα νερά του, αφού ο επιδιωκόμενος φόρος τιμής στα θύματα μιας μεγάλης ναυτικής τραγωδίας, με την παράλληλη κριτική σε μία κατά τα φαινόμενα ανεπαρκή ηγεσία, «βρίσκει» στα ρηχά.