του Νίκου Παλάτου

Για δεύτερη φορά μετά το «Υπόθεση Φριτς Μπάουερ: Μυστική Ατζέντα» (2015), ο σκηνοθέτης Λαρς Κράουμε επιστρέφει στο ένοχο μεταπολεμικό παρελθόν της Γερμανίας, αντλώντας εκ νέου έμπνευση από πραγματικά γεγονότα. Η διαφορά είναι πως ενώ το κυνήγι του Ναζί εγκληματία Άντολφ Άιχμαν από τον Εβραίο δικαστικό Φριτς Μπάουερ ήταν μία σχετικά γνωστή υπόθεση, τούτη εδώ μοιάζει με κάτι σαν υποσημείωση στην Ιστορία της Ανατολικής Γερμανίας. Αξιόλογη από αυτή τη σκοπιά η προσπάθεια του Κράουμε να την αναδείξει, το κάνει όμως με έναν όχι και τόσο συναρπαστικό τρόπο, σε μια καλοφτιαγμένη μεν, τηλεοπτικής λογικής, δε, ταινία.

Η δράση είναι τοποθετημένη στη μικρή εργατική πόλη του Στάλινσταντ (σημερινό Αϊζενχούτενσταντ), στα γερμανοπολωνικά σύνορα. Από εκεί ξεκινούν συχνά πυκνά οι κολλητοί φίλοι Κουρτ και Τέο, οι οποίοι με πρόφαση την επίσκεψή τους στο νεκροταφείο όπου έχει θαφτεί ο παππούς ενός εκ των δύο, περιπλανιούνται στα «φώτα» του Δυτικού Βερολίνου (βρισκόμαστε πέντε χρόνια πριν την ύψωση του Τείχους, όταν τα ταξίδια προς τη Δύση επιτρέπονταν ακόμα για τους Ανατολικογερμανούς). Σε μία από τις ημερήσιες αποδράσεις τους πληροφορούνται από τα επίκαιρα της εποχής τα νέα περί της Ουγγρικής Επανάστασης και, χωρίς να το σκεφτούν ιδιαίτερα, προτείνουν στους συμμαθητές τους έναν συμβολικό τρόπο συμπαράστασης προς τον γειτονικό λαό. Η πρότασή τους γίνεται κατά πλειοψηφία δεκτή, όμως η αθώα ενός λεπτού σιγή εν ώρα μαθήματος στην οποία προχωρούν, εξελίσσεται σε βάρος που σταδιακά οι εφηβικές τους πλάτες αδυνατούν να σηκώσουν. Η πίεση που ασκείται από τον αρμόδιο Υπουργό Παιδείας για την εύρεση του βασικού υπεύθυνου της ενορχήστρωσης τούτης της αντικαθεστωτικής πράξης, καθώς και η παράλληλη απειλή περί της άμεσης διακοπής τής φοίτησής τους άνευ χορήγησης απολυτηρίου Λυκείου, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για το μέλλον τους, θα δοκιμάσει τη σύμπνοια και τις αντοχές της τάξης.

Ο Κράουμε διανθίζει τη βασική πλοκή με το background των οικογενειών των βασικών ηρώων του, θέλοντας με αυτόν τον τρόπο να δημιουργήσει μια άτυπη πινακοθήκη χαρακτήρων της μεταπολεμικής Γερμανίας και δη της κομμουνιστικής Ανατολικής. Αποφεύγει τις έντονα «προπαγανδιστικές» δυτικές κορόνες, θέτοντας σε ορθολογικό πλαίσιο το επικρατούν κλίμα σε μια παρέα εφήβων, το αίμα των οποίων βράζει. Δεν είναι ιδιαίτερα εύστοχος στη σκιαγράφηση του καθεστωτικού Υπουργού και των παρατρεχάμενών του, παρουσιάζοντάς τους ως «κακούς» (και τίποτε άλλο πέραν τούτου). Είναι όσο τυπικός προβλέπεται σε ό,τι έχει να κάνει με τους γονείς των παιδιών που αγωνιούν για το τι μέλλει γενέσθαι, καθώς από το εν ενεργεία σημαίνον μέλος του Κόμματος με το κρυφό παρελθόν και τον κάποτε αντιφρονούντα εργάτη που με τα πολλά είδε το φως το αληθινό, μέχρι τον άλλοτε συνεργό των Ναζί και την άβουλη ένεκα κακοποίησης σύζυγο, η παρέλαση των κλισεδιάρικων χαρακτήρων καλά κρατεί. Επανακάμπτει, δε, η εμφανισθείσα και στην «Υπόθεση Φριτς Μπάουερ» αμηχανία του μπροστά στην ομοφυλοφιλική πλοκή του στόρι, μιας και ο gay θείος που προσφέρει (μέσω ραδιοφώνου) στους μαθητές δυτικό δίαυλο ενημέρωσης, ουδέν λόγο ύπαρξης έχει, πέραν της επιδιωκόμενης συμπάθειας του θεατή για αυτά που μπορεί να φανταστεί πως τον περιμένουν άμα τη (πλέον) πιθανή συλλήψει του.

Η αφέλεια με την οποία προσεγγίζουν αρχικά τα παιδιά τον επερχόμενο κίνδυνο (το μέγεθος του οποίου αδυνατούν να συλλάβουν έγκαιρα) είναι πειστικά δοσμένη, με την πρόχειρη δικαιολογία που βρίσκουν για να καλύψουν τα νώτα τους (και η οποία έχει να κάνει με τον υποτιθέμενο θάνατο του μεγάλου Μαγυάρου ποδοσφαιριστή Φέρεντς Πούσκας) να εντάσσεται στην ενίοτε ελαφριά αντιμετώπιση των πραγμάτων κατά την εφηβεία. Τα ερωτικά τρίγωνα, οι εκατέρωθεν προδοσίες και η εκ των ων ουκ άνευ προσήλωση στις επιθυμίες της πλειοψηφίας μοιάζουν να αποτελούν θέσφατα για τις τάξεις όλων των σχολείων του κόσμου, βρίσκοντας εύλογες διαχρονικές αναγωγές. Η κλιμάκωση της κάθε άλλο παρά συνειδητής αρχικά επαναστατικής τους πράξης, δε, οδηγεί σε κάτι που κάνει τον «Σπάρτακο» (1960) να συναντά τον «Κύκλο των Χαμένων Ποιητών» (1989), καθώς η ενωτική τους προσήλωση στον κοινό από ένα σημείο κι έπειτα στόχο φαίνεται πως είναι ανώτερη της νεανικής τους απερισκεψίας. Ο ήχος της σιωπής, άλλωστε, είναι συχνά εκκωφαντικός (για να ρίξουμε κι εμείς ένα ωραίο κλισέ στο τέλος…).