της Κατερίνας Ανδρεάκου

Έργο ζωής αυτή η ταινία για τον Ρούπερτ Έβερετ, ο οποίος σκηνοθετεί, γράφει το σενάριο και πρωταγωνιστεί ως ο ετοιμοθάνατος και έκπτωτος Όσκαρ Γουάιλντ. Του πήρε δέκα χρόνια να βρει το κεφάλαιο για την παραγωγή, χάνοντας εν τω μεταξύ άλλους ρόλους (για το ενδεχόμενο να δινόταν το πράσινο φως για την έναρξη των γυρισμάτων της), αποσπώντας ταυτόχρονα τη φιλική υπόσχεση των εξεχόντων συμπρωταγωνιστών του, Κόλιν Φέρθ και Έμιλι Γουότσον, πως θα έβρισκαν τον χρόνο να συμμετάσχουν ασχέτως φόρτου εργασίας. Το όλο καλλιτεχνικό «προσκύνημα» του Βρετανού ηθοποιού αποζημιώνει (έστω και εν μέρει), αν και κάποια πράγματα θα έπρεπε να τα έχει αναθέσει σε άλλους…

Το παρθενικό σεναριακό / σκηνοθετικό εγχείρημα του Έβερετ ξεκινά και επικεντρώνεται στις τελευταίες μέρες ζωής του enfant terrible της βρετανικής λογοτεχνίας της βικτωριανής εποχής. Έχοντας εκτίσει τη διετή ποινή βαρέας εργασίας για σεξουαλική απρέπεια (βλέπε ομοφυλοφιλία), ο πάλαι ποτέ λαοφιλής συγγραφέας και ποιητής βρίσκεται στην τελική αυτοκαταστροφική του πορεία, αποξενωμένος από την οικογένειά του και μισητός από τη βαθιά συντηρητική και σαφώς υποκριτική κοινωνία ανά την Ευρώπη, που δεν χάνει ευκαιρία να τον εξευτελίζει δημόσια. Ο Όσκαρ, συνηθισμένος πια και γνωρίζοντας πως το (σωτήριο;) τέλος είναι κοντά, βάζει το καλύτερό του προσωπείο και αποχαιρετά αγαπημένα πρόσωπα, είτε από κοντά, με τους ελάχιστους φίλους που του έμειναν πιστοί, είτε μέσα από flashback, με μοναδική ασπίδα τις λατρεμένες του ιστορίες. Κάνοντας τον προσωπικό του απολογισμό, ο Γουάιλντ επισκέπτεται νοερά καίριες στιγμές τού πιο πρόσφατου παρελθόντος, από την αφήγηση του παραμυθιού του, «Ο Ευτυχισμένος Πρίγκηπας», στα παιδιά του, στις μέρες δόξας και στη φυλάκισή του στο Reading Gaol, ενώ οι κατεστραμμένες του σχέσεις με τη γυναίκα του, Κόνστανς, και την «πέτρα του σκανδάλου», τον νεαρό Άλφρεντ Μπόουζι Ντάγκλας, ολοκληρώνονται τραγικά λίγο πριν το δικό του πρόωρο και θλιβερό τέλος. Ο Έβερετ επιλέγει να επικεντρώσει τη βιογραφία του στα τελευταία μόνο χρόνια του Γουάιλντ, δίνοντας δραματικό βάρος στον ξεπεσμό και την απαξίωση που κουβαλά σαν σταυρό μαρτυρίου. Ωστόσο, αποφεύγοντας οριακά την παγίδα της «αγιογραφίας» (που ένα τόσο προσωπικό project ενδέχεται να κρύβει), ο δημιουργός αποφεύγει να αναδείξει τον ήρωά του απλά ως έναν τραγικό μάρτυρα, προβάλλοντας τίμια και τον άκρατο εγωκεντρισμό του, που δεν είχε μόνο εκείνον ως μοναδικό θύμα, αλλά και αρκετούς ανθρώπους οι οποίοι τον πίστεψαν και τον αγάπησαν. Γνωρίζοντας ήδη (ή μη) την ιστορία του Γουάιλντ, δεν μπορείς παρά να νιώσεις θλίψη, οίκτο, ίσως και οργή για την τραγική παρακμή και τον πρόωρο χαμό του, αν και η ταινία δεν ξεχνά να σου «υπενθυμίζει» πως κανείς δεν είναι άγιος.

Για σκηνοθετικό ντεμπούτο, η προσπάθεια του Έβερετ είναι σεβαστή αν και, παρά τη χρήση έξυπνου μοντάζ για να μεταφέρει την αφήγηση από το επιθανάτιο «τώρα» στο σχετικά πρόσφατο παρελθόν, το χρονοδιάγραμμα συχνά μπερδεύει και κουράζει, στην προσπάθειά του να οπτικοποιήσει τις ταραγμένες, κατακερματισμένες σκέψεις και αναμνήσεις του ήρωα. Με αισθητική ευρωπαϊκών art-house συμπαραγωγών περασμένων δεκαετιών και με ένα τελικά «βαρύ» (αφηγηματικά και συναισθηματικά) σενάριο, το φιλόδοξο εγχείρημα του Έβερετ είναι μεν συνολικά ενδιαφέρον, ωστόσο μοιάζει ξεπερασμένο και περισσότερο ακαδημαϊκό απ’ ό,τι ίσως στόχευε.

Όσο για τον Έβερετ στον ρόλο του Γουάιλντ, υπάρχουν πολλά να πει κανείς, αλλά δεν θα σας κουράσω. Καταρχήν, και μόνο από τα πρώτα λεπτά εμφάνισής του στην οθόνη, η περσόνα του Όσκαρ Γουάιλντ διαχέεται από κάθε πόρο του ηθοποιού, ο οποίος στο παρελθόν έχει ξαναπαίξει τον συγγραφέα κατά κόρον στο θέατρο. Το ερμηνευτικό του πάθος και η μακροχρόνια συσσώρευση γνώσης και αγάπης για τον ήρωά του είναι μονίμως παρόντα, σε κάθε πλάνο, σε κάθε στιγμή θριάμβου, εξευτελισμού, κεφιού και τραγωδίας. Ο Έβερετ γίνεται ο Γουάιλντ και η ερμηνεία του είναι τόσο ειλικρινής όσο και οι προθέσεις του για την όλη ταινία. Έχοντας και ο ίδιος προσωπικές (αν και όχι τόσο τραγικές, φυσικά) εμπειρίες ως ένας από τους πρώτους stars που ανακοίνωσε την ομοφυλοφιλία του για να δει στη συνέχεια την άλλοτε πολλά υποσχόμενη καριέρα του να φθίνει ραγδαία, ο Έβερετ κατανοεί και συμπάσχει με τον χαρακτήρα που υποδύεται, περισσότερο από όσο θα μπορούσε να πράξει ένας άλλος ηθοποιός. Ωστόσο, τα δέκα χρόνια αναμονής και η καταπονημένη φυσιογνωμία ενός ηθοποιού που πλησίαζε τα 60 (και φαινόταν ήδη μεγαλύτερος) όταν ο ήρωάς του πέθανε μόλις στα 46 του, έχουν ένα ματαιόδοξο κι επιφανειακό μεν, αλλά έντονα προφανές, δε, μειονέκτημα. Ο Έβερετ είναι και μοιάζει αρκετά μεγάλος για να υποδυθεί τον Γουάιλντ, και οι έντιμες προσπάθειες του μακιγιάζ να επιδείξει το πέρασμα των χρόνων της αφήγησης αλλά και να κρύψει τις δυσανάλογες (ακόμη και για την πραγματική ηλικία του ηθοποιού) ρυτίδες του, κάνουν αρκετά από τα πλάνα τα οποία «εξασφαλίζει» για τον εαυτό του να μοιάζουν έως και γκροτέσκα, έστω κι αν σε κάποια από αυτά γίνεται επίτηδες (ειδικά σε σκηνές των τελευταίων του ημερών).

Αναπόφευκτα, ερχόμαστε στη σύγκριση με την άλλη διάσημη ταινία για την ζωή του λογοτέχνη, το «Η Ταραγμένη Ζωή του Όσκαρ Γουάιλντ» του 1997, σε σκηνοθεσία Μπράιαν Γκίλμπερτ και με πρωταγωνιστή τον Στίβεν Φράι. Πιο γραμμική, περιεκτική και (συγκριτικά) πιο mainstream βιογραφία, εκείνη κερδίζει στα σημεία. Μπορεί ο Έβερετ να παίρνει πόντους με την επικέντρωση στα τελευταία, τραγικά χρόνια του Γουάιλντ και σε μια πιο εκκεντρική ματιά σε μερικώς άγνωστες πτυχές τού ψυχισμού του, όμως η πρότερη απειρία του στη σκηνοθεσία και το σενάριο τον προδίδουν συχνά στη φιλόδοξη αφηγηματική του δομή, ενώ η παλαιότερη ταινία, σε πιο «ασφαλή» μονοπάτια του είδους της βιογραφίας, αποτελεί μια πιο ολοκληρωμένη ιστορία που γοητεύει ακόμα και ανθρώπους οι οποίοι πιθανά δεν γνωρίζουν τον ήρωα, σε αντίθεση με την κάπως «esthète» υφή της ταινίας του Έβερετ, που αναπόφευκτα θα αποξενώσει μεγάλη μερίδα του «μέσου θεατή». Επίσης, παρά το προσωπικό του πάθος για τον συγγραφέα και την κάποια εμφανισιακή τους ομοιότητα, ο Έβερετ δεν έμελλε να αποτελέσει ποτέ τον ιδανικό Όσκαρ Γουάιλντ όσο βρίσκεται εν ζωή ο (δυστυχώς γι’ αυτόν στην ίδια κιόλας γενιά) Στίβεν Φράι, που λες και γεννήθηκε για να παίξει τον ρόλο, όντας μάλιστα στην ιδανική ηλικία να τον υποδυθεί (προ εικοσαετίας) και ως νεαρό και ως μεσήλικα. Όποιες κι αν είναι οι αντιρρήσεις και οι διαφωνίες για το ποια από τις δύο ταινίες είναι η καλύτερη, η μορφή και η απαράμιλλη ομοιότητα του Φράι είναι εκείνη που αναμένεται να επιβιώσει περισσότερο στον κινηματογραφικό χρόνο.

Παρά το γεγονός πως η ταινία του δεν είναι και κανένα αψεγάδιαστο αριστούργημα, ο Έβερετ θα πρέπει να αισθάνεται στ’ αλήθεια ένας «Ευτυχισμένος (κινηματογραφικός) Πρίγκηπας», επιτέλους δικαιωμένος και (ελπίζουμε) πίσω στον δρόμο της επανεκτίμησής του από τη βιομηχανία που τον έκανε για χρόνια πέρα ως «παρία», ακριβώς όπως και τον πολυαγαπημένο του ήρωα. Να που μερικά παραμύθια έχουν ένα – αν όχι ξεκάθαρα ευτυχισμένο, τουλάχιστον – ελπιδοφόρο τέλος.