της Βαρβάρας Κοντονή

Έξι χρόνια μετά το «Πρέπει να Μιλήσουμε για τον Κέβιν» (λέγε με και «εφιάλτη κάθε μητέρας»), η Λιν Ράμσεϊ επιστρέφει με ένα νεο-νουάρ αστικό «γουέστερν» για έναν πεζοναύτη με μετατραυματικό stress και τον προσωπικό του Γολγοθά (μέρες που έρχονται) προς την ύστατη συναισθηματική λύτρωση, σαφέστατα όχι άνευ αιματηρών ξεσπασμάτων και στιγμών στυλιζαρισμένης βίας. Ερχόμενο από το περσινό Φεστιβάλ των Καννών με ένα βραβείο σεναρίου για την ίδια (το οποίο μοιράστηκε με τον Γιώργο Λάνθιμο και τον Ευθύμη Φιλίππου για το «Ο Θάνατος του Ιερού Ελαφιού») και το βραβείο καλύτερου ηθοποιού για τον Χοακίν Φίνιξ, το «Δεν Ήσουν Ποτέ Εδώ» λειτουργεί υποδειγματικά στην κινηματογραφική μεταφορά του ομότιτλου, μυθιστορηματικού του υλικού δια χειρός Τζόναθαν Έιμς, διατηρώντας την αναγνωρίσιμη pulp αισθητική τού βιβλίου, εδώ σε συνδυασμό με την «παραισθησιογόνο» σχεδόν, art-house σκηνοθετική προσέγγιση της Βρετανίδας δημιουργού που έχει κάτι να πει, παρά την υποψία ότι σεναριακά το φιλμ πατάει σε γνώριμα…«σκορσεζικά» μονοπάτια.

Ο Τζο (Φίνιξ) είναι ένας αυτοκτονικός πρώην πεζοναύτης που υποφέρει από αναμνήσεις και οράματα του στρατιωτικού και υπηρεσιακού του παρελθόντος, την ίδια στιγμή που στο παρόν εκτελεί συμβόλαια θανάτου, με πρωταρχικό στόχο τον εντοπισμό και τη διάσωση παιδιών που βρίσκονται σε κίνδυνο. Η τελευταία του αποστολή θα τον φέρει αντιμέτωπο με ένα διεφθαρμένο πολιτικό σύστημα, τα πλοκάμια του οποίου απλώνονται μέχρι τους πολυτελείς οίκους ανοχής που «ειδικεύονται» στο εμπόριο παιδικής λευκής σαρκός. Σε ένα από αυτά τα πορνεία, ο Τζο θα αναζητήσει τη Νίνα (Σάμσονοβ), κόρη ανερχόμενου Γερουσιαστή που τον έχει προσλάβει για τη βρωμοδουλειά, προκειμένου να βρει και να επιστρέψει τη μικρή πίσω στην οικογένειά της. Όσο οι αποκαλύψεις για τους πραγματικούς υπαίτιους της ανελέητης αυτής μπίζνας θα έρχονται στο φως, τόσο περισσότερο ο Τζο θα βυθίζεται σε έναν (υπό)κοσμο αυτοδικίας και λανθάνουσας (;) δικαιοσύνης.

Εκ πρώτης όψεως τούτο το φιλμ εμπίπτει στην κατηγορία του hitman genre: έχεις τον προβληματικό ήρωα / δολοφόνο (αλλά με συνείδηση) στο επίκεντρο μιας (σκατο)κατάστασης, έχεις και την ύστατη απόπειρά του για ηθική εξιλέωση που έρχεται μόνο όταν η δουλειά γίνεται επιτέλους υπόθεση προσωπική, ναι, όλα τα γνώριμα χαρακτηριστικά του είδους βρίσκονται εδώ, με τη διαφορά πως η Ράμσεϊ πάει το κινηματογραφικό στήσιμο – μιας κατά τα άλλα πεπατημένης – λιγάκι παραπέρα. Με το σενάριο να μην αποφεύγει τις συγκρίσεις χαρακτήρα με αυτόν του διαταραγμένου Τράβις Μπικλ του «Ταξιτζή» (1976) και τον δικό του ιερό «πόλεμο» για τη σωτηρία της όμορφης Άιρις (αν και τα όποια κοινά σταματάνε ακριβώς εκεί), το φιλμ της Ράμσεϊ αποποιείται σε έναν βαθμό τη ρεαλιστική απεικόνιση της δράσης φέρνοντας στο προσκήνιο την υποψία μιας ψευδαισθητικής κατάστασης, απόρροιας του διαταραγμένου παιδικού και επαγγελματικού παρελθόντος του Τζο. Μονταζιακά, η ταινία υποστηρίζει μια τέτοια κατεύθυνση, με τα διαρκή flashback να ενισχύουν την άποψη πως ο Τζο είναι ένας άνδρας παγιδευμένος μέσα στο ίδιο του το μυαλό, ένας αιματοβαμμένος σωτήρας που εξαιτίας του δικού του ψυχολογικού φορτίου μοιάζει να ακροβατεί μεταξύ ψευδαίσθησης και πραγματικότητας, θέτοντας υπό ουσιαστική αμφισβήτηση το σύνολο των τωρινών του πράξεων, κατά τρόπο ανάλογο με αυτόν που ο Πάτρικ Μπέιτμαν φτάνει στο αποκορύφωμα του διανοητικού κατακερματισμού στο παραληρηματικό τέλος του «American Psycho».

Η επιλογή του Χοακίν Φίνιξ για τον πρωταγωνιστικό ρόλο δεν αφήνει και πολλά περιθώρια λάθους, παρά το γεγονός πως το προφίλ τού λιγομίλητου, υπερβίαιου φονιά κάπου έχει γίνει μανιέρα για το συγκεκριμένο σινεμά. Τουλάχιστον η παραισθητική φωτογραφία του Τόμας Τάουνεντ και το «κτηνώδες» score του Τζόνι Γκρίνγουντ αποζημιώνουν τον θεατή για τις όποιες τυχόν συμβάσεις είδους απαντώνται εδώ. Από την άλλη, η επιλογή της Ράμσεϊ να αποδώσει με διφορούμενο τρόπο μια παραδοσιακά crime υπόθεση, εφιστώντας την προσοχή περισσότερο στη συναισθηματική κατάσταση του ήρωά της και λιγότερο στην action βάση τού σεναρίου, προσδίδει ένα καλοδεχούμενο αν και όχι πραγματικά πρωτότυπο twist, που όμως λειτουργεί ως κινητήριος δύναμη ολόκληρης της ταινίας, φέρνοντας το κοινό σε μια θέση συνδιαλλαγής με το έργο αναφορικά με την πραγματικότητα του ήρωά του: είναι ή όχι όλα στο μυαλό τού Τζο; Αυτή η ατμόσφαιρα αμφισημίας διατηρείται καθ’ όλη τη – μικρή – διάρκεια του φιλμ, το οποίο σε συνδυασμό με την εναλλακτική σκηνοθεσία της Ράμσεϊ και την α λα «Léon» (βλέπε Ζαν Ρενό / Νάταλι Πόρτμαν) χημεία των Φίνξ / Σάμσονοβ καθιστούν το «Δεν Ήσουν Ποτέ Εδώ» ένα μη συμβατικό έργο με εκτελεστή ήρωα που αξίζει της προσοχής σου.