του Νίκου Παλάτου

Δεν υπάρχει κάτι που δεν έχει ήδη ειπωθεί για τον Βίνσεντ βαν Γκογκ. Η ζωή του έχει πολλάκις απασχολήσει τον κινηματογράφο με ταινίες για όλων των ειδών τα γούστα, από τη «Ζωή ενός Ανθρώπου» (1956) του Βιντσέντε Μινέλι, μέχρι το «Van Gogh» (1991) του Μορίς Πιαλά, για να μην αναφερθούμε στην απέραντη βιβλιογραφία και το πλήθος των δημοσιεύσεων που αφορούν αυτόν και το έργο του. Εάν, υπό αυτή τη σκοπιά, χρειαζόταν κάτι πρωτοποριακό ώστε να προσδώσει σε μια εκ νέου απασχόληση με τον βίο του ζωγράφου αληθινό λόγο ύπαρξης, δύσκολα θα μπορούσαμε να φανταστούμε κάτι διαφορετικό από αυτό που πετυχαίνει στο σκηνοθετικό του ντεμπούτο σε μεγάλου μήκους ταινία το ζευγάρι (και στην πραγματική ζωή) της Πολωνής Ντορότα Κομπιέλα και του Βρετανού Χιου Γουέλτσμαν.

Τα νούμερα που αφορούν την παραγωγή του «Loving Vincent» είναι εντυπωσιακά: 65.000 καρέ, 125 ζωγράφοι από όλον τον κόσμο που ζωγράφισαν στο χέρι κάθε ένα από αυτά ακολουθώντας την τεχνοτροπία του βαν Γκογκ, επτά σχεδόν χρόνια για την ολοκλήρωση της πιο εκτεταμένης «χειροποίητης» ταινίας στην Ιστορία. Το αποτέλεσμα θυμίζει τα ανάλογα animated / live action υβρίδια του Ρίτσαρντ Λίνκλεϊτερ, το «Waking Life» (2001) και το «A Scanner Darkly» (2006), με την πρώτη διαφορά όμως να είναι πως η τεχνική του rotoscoping που είχε χρησιμοποιηθεί εκεί ήταν προϊόν ψηφιακής επεξεργασίας και την (ακόμα πιο σημαντική) δεύτερη να εντοπίζεται στο γεγονός ότι εδώ έχουμε να κάνουμε με τον (ίσως) πιο διάσημο ζωγράφο όλων των εποχών, οι απαράμιλλοι πίνακες του οποίου ζωντανεύουν μπροστά στα μάτια του θεατή. Δεν μένει μόνο σε αυτά το σκηνοθετικό ντουέτο, όμως. Προφανώς γνωρίζοντας πως η συνήθης βιογραφική εξιστόρηση των πεπραγμένων του βαν Γκογκ, κατά τις τυπικές φόρμες του είδους, δεν θα συμβάδιζε με το ρηξικέλευθο της τεχνικής αρτιότητας της ταινίας τους, δίνουν μια παιχνιδιάρικη αύρα αστυνομικού μυστηρίου στο σενάριο, παίρνοντας ασφαλώς δάνεια από τον «Πολίτη Κέιν» (1941) του Όρσον Γουελς, αλλά και τον «Τρίτο Άνθρωπο» (1949) του Κάρολ Ριντ.

Ο βασικός ήρωας του φιλμ είναι ο Αρμάν Ρουλέν, γιος ταχυδρόμου και πολύ καλού φίλου του Βίνσεντ, τον καιρό που αυτός ζούσε στη Νότια Γαλλία. Αναγκάζεται από τον πατέρα του να αναλάβει την παράδοση της τελευταίας επιστολής τού ζωγράφου, αποστολή που ξεκινά εντελώς απρόθυμα, καθώς δεν φαίνεται να εγκρίνει ή να κατανοεί τους λόγους για τους οποίους εκείνος είχε αναπτύξει φιλικές σχέσεις με έναν «τρελό». Βρίσκει, όμως, τον εαυτό του να ιντριγκάρεται από την προσωπικότητα του εκλιπόντος, όταν μετά την αδυναμία να παραδώσει το γράμμα στα σωστά χέρια εξαιτίας του θανάτου του παραλήπτη του, Τεό βαν Γκογκ (αδελφού του Βίνσεντ και μέγα ευεργέτη του), αρχίζει να συναναστρέφεται τα πρόσωπα που αποτελούσαν τον κατά κάποιο τρόπο κύκλο του καλλιτέχνη την τελευταία περίοδο της ζωής του. Από αυτό το σημείο κι έπειτα, μια αδόκιμη νουάρ αύρα εισέρχεται στο «Loving Vincent», μιας και ο Αρμάν μέσω των συνομιλιών του με τον γιατρό τού Βίνσεντ, την κόρη του, τον προμηθευτή υλικών ζωγραφικής κατά το ξεκίνημα της καριέρας του στο Παρίσι και ούτω καθεξής, προσπαθεί να ενώσει τα κομμάτια του puzzle των γεγονότων που τον οδήγησαν στον αυτοπυροβολισμό. Είναι, όμως, τόσο αντικρουόμενες οι διηγήσεις των ανθρώπων με τους οποίους συνομιλεί, που ο απρόθυμος αρχικά νεαρός αρχίζει να μεταμορφώνεται σε άτυπο ντετέκτιβ, αφού αρχίζει να έχει αμφιβολίες για το κατά πόσο ο θάνατος του Βίνσεντ ήταν αποτέλεσμα αυτοκτονίας.

Το εκπληκτικό όλης αυτής της διαδικασίας είναι ο πανέξυπνος τρόπος με τον οποίο τα έργα του βαν Γκογκ (περί τα 130 χρησιμοποιήθηκαν ως πηγή έμπνευσης για τις ανάγκες του φιλμ), αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της αφήγησης. Όλοι οι ήρωες, τα τοπία και τα κτήρια είναι βγαλμένα από πασίγνωστους πίνακές του, δημιουργώντας εξαρχής ένα γνώριμο περιβάλλον μέσα στο πλαίσιο του οποίου λαμβάνει χώρα η δράση, στήνοντας παράλληλα ένα είδους αμφίδρομου παιχνιδιού με τον θεατή, μιας και αυτά που βλέπει – άλλα λιγότερο και άλλα περισσότερο – κάτι (θα) του θυμίζουν. Ενδεχομένως η πλοκή να είναι κάπου απλοϊκή και σίγουρα στερούμενη του στοιχείου της έκπληξης (όλοι μάλλον γνωρίζουν πώς ακριβώς πέθανε ο Βίνσεντ βαν Γκογκ), κάτι που για υπόθεση αστυνομικού μυστηρίου (όπως ουσιαστικά είναι ετούτη) μοιάζει καταστροφικό. Είναι, όμως, τέτοια η εικαστική γοητεία της, που ουδόλως αυτό ενοχλεί.