του Ηλία Φραγκούλη

Μια γυναίκα ακολουθεί τις (σκηνοθετικές) υποδείξεις μιας φωνής εκτός «κάδρου» και βαδίζει σ’ έναν διάδρομο, ακολουθούμενη από ένα μικρό συνεργείο που την κινηματογραφεί. Σταματά και σκύβει πάνω από έναν αιμόφυρτο άνδρα. Η κάμερα του δικού μας οπτικού πεδίου οπισθοχωρεί. Cut. Αλλαγή γωνίας λήψης. Ένας φωτογράφος έχει μπει χωρίς την άδεια κανενός στο πλατό και ετοιμάζεται να απαθανατίσει τη δραματική κορύφωση της σκηνής, το κοντινό τής πρωταγωνίστριας πάνω από τον ετοιμοθάνατο άνδρα, καθώς του φωνάζει «σ’ αγαπώ». Η ατμόσφαιρα είναι προσβλητική για την ηθοποιό, η σκηνοθέτις ουρλιάζει απαιτητικά για περισσότερο συναίσθημα, η ερμηνεία είναι κακή, το «σ’ αγαπώ» ακούγεται εντελώς ψεύτικο. Η ηθοποιός δακρύζει, ανήμπορη, εξευτελισμένη, απογυμνωμένη από το κοντινό τής κάμερας που αντιπροσωπεύει (ξανά) το δικό μας βλέμμα. Αντιλαμβάνεται την παρουσία του φωτογράφου. Τον παρακαλεί να σταματήσει. «Αυτό το κάνω για να ζήσω», είναι η καλύτερη «δικαιολογία» που έχει για να προστατεύσει την αξιοπρέπειά της. Το πρόσωπο της Ρόμι Σνάιντερ πλημμυρίζει από δάκρυα που καταστρέφουν ακόμη περισσότερο το άσχημο, υπερβολικό της μακιγιάζ. Το «Largo», το συγκλονιστικό μουσικό θέμα που έγραψε ο Ζορζ Ντελρί για το «Σημασία Έχει να Αγαπάς», απογειώνει τη στιγμή που αποτυπώθηκε στο φιλμ. Σε λιγότερα από τέσσερα λεπτά κινηματογραφικού χρόνου νιώθεις πως έχεις γίνει μάρτυρας μιας σκηνής που έμελλε να γράψει ιστορία στο σινεμά. Ό,τι κι αν (θα) σήμαινε για τον Αντρέι Ζουλάφσκι αυτή η ταινία, ο χρόνος δεν θα μπορούσε να καταστρέψει αυτή τη σκηνή.

Ο χρόνος μπορεί να καταστρέψει την αληθινή ζωή. Και το σινεμά μπορεί να υποκριθεί την αληθινή ζωή. Τα σύνορα αυτών των δύο κόσμων δεν είναι διακριτά στο «Σημασία Έχει να Αγαπάς», καθώς το παρασιτικό σύμπαν των ανθρώπων / «κομπάρσων» που λειτουργούν ως το background της ιστορίας προσπαθεί να μιμηθεί οτιδήποτε έχουμε πιστέψει ότι αποκαλείται «ζωή», με το ερωτικό (μη) τρίγωνο των κυρίως χαρακτήρων να φθείρεται από ασημαντότητα μπροστά στον φακό της κάμερας για να εισπράξει τον λιγοστό οίκτο του θεατή. Σχεδόν στ’ αλήθεια.

Το πρώτο φιλμ που γύρισε ο Ζουλάφσκι στο Παρίσι, σχεδόν αποκλειστικά σε κλειστούς χώρους, «ξεθωριασμένα» κτήρια, μισοάδεια διαμερίσματα, με μια βρώμικη ακαταστασία που ταιριάζει στην παρακμή των ανθρώπων οι οποίοι «κατοικούν» σε τούτο το έργο, βιαιοπραγώντας με το παραμικρό, λες και αποζητούν την εκδίκηση, μια τιμωρία ή και τον θάνατο ακόμη, προαναγγέλλει μια φιλμογραφία που ωρύεται παροξυσμικά, διεκδικώντας μια ολότελα ιδιαίτερη θέση στην κινηματογραφική μνήμη για λογαριασμό του δημιουργού της. Ο κυνισμός και η απανθρωπιά τού Ζουλάφσκι διατηρούνται ανέπαφοι στο πέρασμα του χρόνου, αφήνοντας πάντα την αίσθηση ότι η ύβρις του απέναντί μας δεν ολοκληρώθηκε (ίσως) ή παραμένει σχεδόν ερμητικά κλειστή, αφιλόξενη και ανεξερεύνητη.

Ως σκηνοθέτης που αγάπησε τις γυναίκες, ο Ζουλάφσκι παίρνει μια εύθραυστη και προσωπικά ταλαιπωρημένη από τη ζωή Ρόμι Σνάιντερ (έξι χρόνια πριν από την αποκορύφωση του πόνου, με το θανάσιμο και φρικτό ατύχημα του γιου της, που πολλοί πιστεύουν πως έστρωσε τον δρόμο για το δικό της φευγιό, έναν χρόνο αργότερα), απαστράπτουσα σε ομορφιά και αφοπλιστική σε εκφραστικότητα, για να βγάλει μέσα από την ψυχή της μια ερμηνεία σταθμό όχι μόνο για την καριέρα τής ηθοποιού, ένα υπόδειγμα τόλμης και «έκθεσης» συναισθημάτων, ένα πλήρες «manual» υποκριτικής για όσους πιστεύουν πως μπορούν να αναμετρηθούν με τον εαυτό τους μέσω αυτής της Τέχνης.

Προβάλλοντας τα αμαρτήματα ενός κόσμου δίχως αγάπη, ειρωνευόμενη ακόμη και τον εαυτό της ή τον τίτλο της, αυτή εδώ η ταινία είχε καθήκον να επιστρέψει στη μεγάλη οθόνη και να μας θυμίσει πως, τελικά, σημασία έχει… ο τρόπος που γερνάς. Ευτυχώς για όλους μας, ο χρόνος συνεχίζει να φέρεται με πραγματική αγάπη σε τούτο το φιλμ του Ζουλάφσκι. Τυγχάνει να είναι καταστροφικός μαζί μας, βέβαια. Αλλά έτσι είναι η ζωή…