της Ιωάννας Παπαγεωργίου

Η κινηματογραφική Ιστορία έχει καταγράψει λίγα, ελάχιστα sequel που προέκυψαν τουλάχιστον αντάξια, αν όχι καλύτερα του πρωτότυπου, αποκτώντας δική τους, αυτόνομη αξία. Ειδικά αν φτιάχτηκαν από άλλους σκηνοθέτες, με ή χωρίς τις ευλογίες των προκατόχων τους. Το «Aliens» του Τζέιμς Κάμερον (για το οποίο ο Ρίντλεϊ Σκοτ του «Alien» δεν είχε ιδέα), που εφηύρε την ηρωίδα δράσης, ανέβασε πρωτόγνωρες, εξωφρενικές ταχύτητες στο σασπένς και ανέδειξε το υβριδικό σινεμά σε ξεχωριστό, σημαντικό είδος από μόνο του, ήταν και παραμένει ένα από τα δημοφιλέστερα και χαρακτηριστικότερα παραδείγματα. Δεκαοκτώ χρόνια αργότερα, εν έτει 2004, το «Στη Σκιά των Κατασκόπων» του Πολ Γκρίνγκρας (στο οποίο ο Νταγκ Λίμαν του «Χωρίς Ταυτότητα» χρημάτισε executive producer), που επαναπροσδιόρισε όχι μόνο τον ήρωά του, αλλά και ολόκληρο το σινεμά δράσης, εκμεταλλευόμενο ευφυώς τις ντοκιμαντερίστικες καταβολές τού δημιουργού του, έγινε ένα ακόμη. Δημοφιλές, χαρακτηριστικό, υποδειγματικό.

Δώδεκα χρόνια μετά από εκείνο το περίφημο φιλμ, εννέα μετά το επίσης εξαιρετικό «Το Τελεσίγραφο του Μπορν» και τέσσερα μετά το κάτι παραπάνω από απλά αξιοπρεπές, αν και άνευ Τζέισον Μπορν, «Η Κληρονομιά του Μπορν», οι Γκρίνγκρας και Ντέιμον αποφάσισαν να ξαναπάρουν τα ηνία της κινηματογραφικής σειράς που τους έκανε θρύλους της μεγάλης οθόνης. Δυστυχώς γι’ αυτούς και – κυρίως – για σένα αυτή τη φορά είναι υπεύθυνοι για ένα sequel που δεν αποτελεί την εξαίρεση που επιβεβαιώνει τον κανόνα. Είναι ο κανόνας. Σεναριακά άνευρο και στυφό σαν ξαναζεσταμένο φαγητό, αυτό το πολυαναμενόμενο φιλμ ούτε επανεκκινεί, ούτε επαναπροσδιορίζει, ούτε εξελίσσει, ούτε πάει πουθενά, ούτε αποκαλύπτει τίποτα συγκλονιστικό για τον ήρωά του. Ο Τζέισον Μπορν (αντι)δρά όταν και όπως ακριβώς γνωρίζεις και περιμένεις να (αντι)δράσει. Έτσι, το σασπένς ουδέποτε παίρνει πραγματικά μπρος και το αίμα βράζει ισχνά, αφού όποιες εκπλήξεις και ανατροπές επιφυλάσσουν τα δρώμενα πηγάζουν από τους περιφερειακούς αυτούς χαρακτήρες, με τους οποίους, όμως, ποσώς συμπάσχεις, καθώς αποτελούν τους κυνηγούς και ανταγωνιστές τους.

Για πρώτη φορά, δε, γίνεται τόσο αδιαμφισβήτητα και ενοχλητικά ξεκάθαρο ότι αντίθετα με τον Λίμαν δεν έχουν, ούτε είχαν ποτέ ιδέα τι ακριβώς να κάνουν με τον – πάλαι ποτέ πολλά υποσχόμενο – αμφίσημο χαρακτήρα της Νίκι, της σφόδρα αδικημένης Στάιλς. Μπορεί εδώ να την προάγουν στο φιτίλι που πυροδοτεί την πλοκή, πολύ γρήγορα όμως την αφήνουν και πάλι πίσω, επικοινωνώντας κάθε άλλο παρά αρκετά από τα κίνητρα, τα συναισθήματα, τα θέλω της. Λίγο πολύ ανάλογης μοίρας τυγχάνουν ο πιο… διακοσμητικός πεθαίνεις, επαγγελματίας δολοφόνος του Κασέλ (που προφανώς έκανε πολλά λεφτά, πολύ εύκολα) και ο διευθυντής της CIA Ρόμπερτ Ντούι του Τζόουνς, που ναι μεν είναι επιβλητικός όπως πάντα, θυμίζει όμως την οσκαρούχο παρουσία του στον «Φυγά» όσο ποτέ άλλοτε. Μόνο η πράκτορας Χέδερ Λι της – αποστομωτικά ταλαντούχας – Βικάντερ στέκεται αντάξια φέρελπις θύτης του Μπορν και ενδέχεται να σε συνεπάρει.

Τίποτα, όμως, από τα παραπάνω δεν θα πλήγωνε ανεπανόρθωτα την αξία αυτής της ταινίας, αν η σκηνοθεσία του Γκρίνγκρας διέθετε τον τέλειο προσανατολισμό και την οικονομία ή έπιανε τα καίρια κρεσέντο που είχε επιδείξει στις προηγούμενες δουλειές του. Οι σκηνές στις αθηναϊκές διαδηλώσεις (που μόνο από μικρές λεπτομέρειες θα καταλάβεις, και αν, πως δεν γυρίστηκαν στην ελληνική πρωτεύουσα) είναι αρκούντως «ακατέργαστες» και επείγουσες, ώστε θα νιώσεις τόσο έντονα ότι βρίσκεσαι ξαφνικά στην καρδιά τους, που σκύβεις ανακλαστικά το κεφάλι, για να αποφύγεις βόμβες molotov ή γκλομπ! Αν, όμως, δεν σε τυφλώσει η… τσαντίλα για την παρουσίαση της χώρας ως εντελώς τριτοκοσμικής, το μυαλό σου θα τρέξει σε εκείνες, τις ανάλογες, στους δρόμους της Ιρλανδίας, της «Ματωμένης Κυριακής», που σου έκαναν τα σωθικά σμπαράλια. Ομοίως, το κυνηγητό πάνω-κάτω στα μοντέρνα κτίρια του λονδρέζικου Σεντ Πάνκρας δεν συγκρίνεται με την ένεση αδρεναλίνης που σου πάταγε το… αεροπλανικό parkour στα παλιά κτήρια της Ταγγέρης στο «Τελεσίγραφο». Τέλος, η καταδίωξη με τα αυτοκίνητα στους δρόμους (και όχι μόνο) του Λας Βέγκας μπορεί να είναι μεγαλύτερη, πιο λαμπερή, ακροβατική και θορυβώδης από ποτέ, αλλά δεν έχει ίχνος από την ωμότητα και τον ρεαλισμό, τη βίαιη φινέτσα, την προσγειωμένη οικονομία και τον αμείλικτο προσανατολισμό (καθώς ξέρεις ακριβώς, ανά πάσα στιγμή, πού βρίσκεται και πώς κινείται καθένα από τα στοιχεία της, άνθρωποι και αυτοκίνητα) του κυνηγητού με retro αμάξια στους δρόμους της Μόσχας, στο «Στη Σκιά των Κατασκόπων». Είπα «σκιά» και μου βγαίνει αυθόρμητα… Αυτός ο «Τζέισον Μπορν», λοιπόν, είναι σκιά του εαυτού του.