του Ηλία Φραγκούλη

Η περίπτωση του Άγγελου Φραντζή δικαιώνει τον χαρακτηρισμό τού «weird», ίσως περισσότερο από κάθε άλλον Έλληνα σκηνοθέτη (που είναι και πραγματικά ικανός, όμως, διότι αν ξεφύγουμε από αυτή τη διαπίστωση, το πάμε για… κατεβατό ονομάτων!). Από τον πρωτολειακό και με μια «ασουλούπωτη» φόρμα χαβαλέ τού «Polaroid» (2000), περάσαμε στο άξιο να θυμάται κανείς και σαφώς ώριμο σκηνοθετικά «Όνειρο του Σκύλου» (2005), για να… χάσουμε εντελώς την μπάλα με το πειραματικό «Μέσα στο Δάσος» (2010). Παρατηρείς κάποιο pattern, έτσι; Ανά πενταετία, ο Φραντζής επιχειρεί να «εφεύρει» εκ νέου τον εαυτό του δημιουργικά, όμως από το αποτέλεσμα ο θεατής μπορεί μονάχα να υποψιαστεί πως ο σκηνοθέτης υπέστη κάποιας μορφής… εγκεφαλικό ή κρίση ταυτότητας, σε άψογο πλαίσιο timing βιολογικού ρολογιού και φιλμικής παραγωγής, πάντα. Προφανώς, το «Σύμπτωμα» ακολουθεί το προαναφερθέν pattern…

Παραμένοντας σε μια κάπως πιο πειραματική φόρμα και πάλι (αν και γίνονται απόπειρες να αφηγηθεί μια ιστορία το φιλμ), για κάμποσα λεπτά παρακολουθούμε μια σειρά από αποσπασματικά πλάνα δίχως διάλογο, τα οποία σε προκαλούν να μαντέψεις τι (και αν) συμβαίνει στους κατοίκους αυτού του νησιού, όπου τα παιδιά δείχνουν μάλλον απειλητικά, φωτεινά μάτια ξεπροβάλλουν μέσα από το σκοτάδι τη νύχτα και μάσκες κρύβουν κάθε ανθρώπινο χαρακτηριστικό. Αισθάνθηκα μια φευγαλέα «γεύση» από τη διάσημη ισπανική ταινία τρόμου «¿Quién Puede Matar a un Niño?» (1976), όμως η εξέλιξη των δρώμενων (sic) απομακρύνει τη σκέψη αυτή γρηγορότερα απ’ όσο μπορεί να φανταστεί κανείς, για να περιοριστεί σε κάτι σχετικά ασαφές ως προς ένα συγγενικό (;) πρόσωπο της κεντρικής ηρωίδας, το οποίο έχει (μάλλον) εξαφανιστεί (ή μπορεί και να έχει πεθάνει), με μια ομάδα συνανθρώπων της να αναλαμβάνει να οργανώσει περιπολίες αναζήτησης στο νησί.

Το «Σύμπτωμα» αποτελείται κυρίως από σκηνές που αφήνουν ίχνη ερωτηματικών, αναπτύσσεται σαν ένα αφηρημένο puzzle το οποίο προσπαθείς να ολοκληρώσεις δίχως να έχεις την αρχική, ολοκληρωμένη εικόνα από δίπλα, δεν σε καθοδηγεί προς την πλευρά κάποιας λογικής για να το «αποκωδικοποιήσεις» και, σταδιακά, εγκαταλείπει την ηρωίδα του στο έλεος μιας παροξυσμικής, αυτοκαταστροφικής μανίας, επιχειρώντας να προσεγγίσει την ανθρώπινη ενόρμηση και τους δεσμούς με το ζωώδες ένστικτο που πιθανότατα κρύβουμε όλοι στο υποσυνείδητό μας. Η διατύπωση του Φραντζή, περί μιας «ποιητικής έρευνας πάνω στη σκοτεινή και ανοίκεια πλευρά της ύπαρξης», δεν διευκολύνει ακριβώς τα πράγματα…

Καθώς η ηρωίδα απομονώνεται προς τον εαυτό της, η ιστορία της αναζήτησής της τη μετατρέπει πότε σε κυνηγό, πότε σε δόλωμα, πότε σε μια «αντανάκλαση» του θύτη, μέχρι να καταλήξουμε σε ένα «συμβολικά» αποκαλυπτικό φινάλε. Κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας, η αφήγηση του φιλμ… πηγαίνει περίπατο και το «Σύμπτωμα» μοιάζει περισσότερο με art project παρά με κινηματογραφική παραγωγή. Σε αυτό το πλαίσιο, ο Φραντζής είναι συνεπής. Το εικαστικό μέρος τής δουλειάς (μια λειτουργική συμφωνία μεταξύ καλού repérage και της σκηνογραφικής υπογραφής της Δάφνης Κούτρα, υποθέτω) υποστηρίζει ένα όραμα και πολλά από τα «κάδρα» (με διπλή έννοια) της ταινίας έχουν τη δική τους δύναμη. Κυρίως, όμως, ως μια φωτογραφική συλλογή με πιθανό θέμα τον βιασμό και την εγκατάλειψη του «μεταλλαγμένου» φυσικού τοπίου.

Το φιλμ τέμνεται από μια μεγάλη σεκάνς δείπνου, η οποία συμπυκνώνει σε χρόνο κάτι σαν το… 90% των διαλόγων του «Συμπτώματος», μοιάζει αυτοσχεδιαστική στη συμμετοχή των ηθοποιών ή μη (όπως, καθόλου τυχαία, η ψυχοθεραπεύτρια Μαριέττα Πεπελάση και ο φιλόσοφος Στέφανος Ροζάνης), που πέρα από μια κεντρική ιδέα φλυαρούν «περί ανέμων» και προπόσεων, για να προχωρήσει σε μια πλήρη αποσύνθεση του – όποιου – ρεαλιστικού πεδίου, με την Κάτια Γκουλιώνη να παλεύει… άνισα μόνη και με αξιοσημείωτο θάρρος για να διατηρήσει και τη σημασία της ηρωίδας που υποδύεται αλλά και… την αντοχή του θεατή! Συνοδοιπόρος ο οπερατέρ Ηλίας Αδάμης και τα ηχοτοπία του Coti K.

Ίσως αυτή η κριτική να είναι σκληρή, όμως μια ταινία απευθύνεται σε πραγματικό κοινό που θα πληρώσει για να μπει σε μια κινηματογραφική αίθουσα και όχι σε μια art gallery. Αν ήταν ένα installation για… περαστικούς παρατηρητές οι οποίοι αναζητούν τεχνητά backgrounds διαλογισμού, θα έψαχνα να εντοπίσω και να επισημάνω καλλιτεχνικά «άλλοθι» και έναν λόγο ύπαρξης. Εδώ, όμως, μιλάμε για την τέταρτη ταινία μεγάλου μήκους και μυθοπλασίας του Άγγελου Φραντζή. Υπό αυτές τις συνθήκες, το «Σύμπτωμα» είναι μια αποτυχημένη ταινία.