του Δημήτρη Δημητρακόπουλου

Δεκαπέντε πρώτες και δεύτερες ταινίες δημιουργών διαγωνίστηκαν τις τελευταίες ημέρες στις αίθουσες του λιμανιού και της Θεσσαλονίκης για ένα από τα πολυπόθητα (τρόπος του λέγειν) βραβεία της διοργάνωσης, με τον Χρυσό Αλέξανδρο να αποτελεί την ύψιστη διάκριση του Φεστιβάλ, παραδοσιακά κρατημένη για εκείνη την ταινία που δίνει (βάσει στατιστικών παρατηρήσεων) τη μεγαλύτερη έμφαση στην πολιτιστική κληρονομιά και ρίχνει μια ευαίσθητη κοινωνική ματιά σε παραμελημένες κοινωνικές ομάδες (όσες ταινίες «genre» κι αν συμπεριλαμβάνονται τελικά στο line-up). Με αυτή τη λογική, «Η Γη και η Σκιά (La Tierra y la Sombra)» του Σέσαρ Ασεβέδο μοιάζει προορισμένη να κατακτήσει ένα από τα μεγάλα βραβεία της βραδιάς, αφηγούμενη την ιστορία ενός εργάτη που επιστρέφει στο σπίτι του ύστερα από πολλά χρόνια για να επανασυνδεθεί με την πρώην γυναίκα του και τον άρρωστο γιο του και να γνωρίσει για πρώτη φορά τη νύφη και τον εγγονό του, όσο γύρω από το σπίτι τους (κυριολεκτικά) καίγονται όλες οι παλιές φυτείες καλαμιών.

Ναι, η ταινία ανήκει σε εκείνα τα έργα που προτιμούν τη δημιουργία ατμόσφαιρας από τη σφιχτή αφήγηση και ευνοούν την απλή παρατήρηση σε αντίθεση με την αναλυτική περιγραφή των χαρακτήρων του. Παρόλα αυτά, η χρήση τής κάμερας είναι φανταστική, η σκόνη που απειλεί να καλύψει τα πάντα λειτουργεί ως μια καταπληκτική μεταφορά για το τέλος το παρελθόντος και το φινάλε είναι υπέροχο μέσα στον λυρισμό και το οπτικό του μεγαλείο. Το κακό, βέβαια, όσο καλή κι αν είναι η εκτέλεση, εντοπίζεται στο ότι η σύλληψη της ιδέας δεν είναι ακριβώς πρωτότυπη και το αίσθημα του déjà vu αποτρέπει την ταινία από το να απογειωθεί πραγματικά.

Αντιθέτως, το «From Afar (Desde Allá)» του Λορέντσο Βίγας εκπλήσσει με το πόσο απροσδόκητα εξελίσσει την ιστορία του, με αποτέλεσμα το τέλος να είναι ικανό να προκαλέσει ακόμα και τον… εκνευρισμό. Η ιστορία ενός gay μεσήλικα που απλά πληρώνει νεαρούς για να τους… παρακολουθεί από απόσταση παραπέμπει προς μια ισπανόφωνη εκδοχή φιλμ του Χάνεκε, εμφανίζει μια κλινική ψυχρότητα και μια συνεχή αποστροφή προς κάθε είδους συναίσθημα και προσφέρει μια κορύφωση που δεν φαίνεται να έρχεται… από μακριά αλλά, παραδόξως, βγάζει απρόσμενα απόλυτο νόημα. Δεν είμαι ακόμα σίγουρος πόσο αυτή η ψυχρότητα λειτούργησε υπέρ της ταινίας αλλά το σίγουρο είναι πως το φιλμ σηκώνει αρκετή συζήτηση για να θεωρείται ικανός διεκδικητής των βραβείων.

Στο δε «Rams» (ή «Δεσμοί Αίματος», όπως θα κυκλοφορήσει στην Ελλάδα) του Γκρίμουρ Χακόναρσον το ισλανδικό χιούμορ αποδεικνύει για άλλη μια φορά πόσο αποτελεσματικό είναι, ειδικά όταν αφορά ξεκαρδιστικές καταστάσεις, οι οποίες φαινομενικά… δεν είναι καν αστείες. Η εξαιρετική αλληλεπίδραση των δύο πρωταγωνιστών, οι οποίοι υποδύονται τα αδέλφια που έχουν να μιλήσουν δεκαετίες ολόκληρες αλλά αναγκάζονται να συνεργαστούν για να σώσουν τα άρρωστα κριάρια τους, οι φανταστικοί μη διάλογοι και οι ανταλλαγές των βλεμμάτων, οι αβίαστες σκηνές κωμικής ανθολογίας και η λήξη της ταινίας στο κατάλληλο ακριβώς δευτερόλεπτο, δίχως να νοιάζεται για το πριν ή το μετά, φέρνουν και αυτή την ταινία στην τελική τριάδα του πιθανού μεγάλου νικητή.

Τι άλλο αξίζει να κρατήσουμε από το διαγωνιστικό; Την ψυχραιμία, τη διάθεση για κατανόηση (αλλά όχι άφεση αμαρτιών) και τη διακριτική πορεία εξιλέωσης που επιχειρεί να εξιστορήσει η «Eva Nova» (φωτό) του Μάρκο Σκοπ (φαβορί για το βραβείο γυναικείας ερμηνείας η Εμίλια Βασαρίοβα, εκτός αν κάνει την έκπληξη η Κίκα Γεωργίου του «Silent»), την πληθωρική ερμηνεία του Πίτερ Κουρτ του «Herbert (A Heavy Heart)» που ακολουθεί τον ήρωά του στην πορεία αντιμετώπισης μιας θανάσιμης ασθένειας και όλων των λαθών του παρελθόντος του, τον συμβολισμό του «Sarmaşık (Ivy)» του Τόλγκα Καρατσελίκ (στο οποίο έξι άνθρωποι αναγκασμένοι να παραμείνουν επί μέρες / εβδομάδες / μήνες πάνω σε ένα πλοίο – που προφανώς όλοι οι άλλοι έχουν παρατήσει – προσφέρουν το ιδανικό έδαφος για μια ιστορία σταδιακής βύθισης στην παράνοια και την κλιμακωτή αποκάλυψη των χειρότερων στοιχείων που κρύβουν μέσα τους) ο οποίος οδήγησε στην απαγόρευση της προβολής της ταινίας στην Τουρκία (λουκούμι για βραβείο σκηνοθεσίας ή σεναρίου) και τον πειραματισμό του «Interruption» που μπορεί να μένει μάλλον ιδεολογικά ανολοκλήρωτο ως όραμα, παρουσιάζει όμως μια νέα ανήσυχη φωνή του ελληνικού σινεμά που αξίζει να έχουμε υπόψη μας. Ερωτηματικό και ενδεχομένως μεγάλη αποκάλυψη του Φεστιβάλ παραμένει το «Sparrows» του Ρούναρ Ρούναρσον (το χρυσό Κοχύλι του φετινού Φεστιβάλ του Σαν Σεμπαστιάν), το οποίο μέχρι την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές δεν είχε κάνει ακόμη τα αποκαλυπτήριά του.

Το 56ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης ολοκληρώνεται την Κυριακή 15 Νοεμβρίου. Το FREE CINEMA βρίσκεται εκεί για να μεταφέρει όλα τα νέα, όλες τις κινηματογραφικές εκπλήξεις ή… απογοητεύσεις και, φυσικά, όλα τα παραλειπόμενα.