του Δημήτρη Δημητρακόπουλου

Μπορεί το αφιέρωμα στα «100 Χρόνια Ελληνικού Κινηματογράφου» να ήταν το πιο πολυσυζητημένο τμήμα του φετινού Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, έδωσε, όμως, την αφορμή για την άτυπη (ουσιαστικά) επιστροφή του ελληνικού Πανοράματος, συγκεντρώνοντας, έστω και για μια ειδική «avant premiere», ελληνικά φιλμ που έκαναν ήδη την πρεμιέρα τους είτε στην Ελλάδα είτε σε Φεστιβάλ του εξωτερικού (όπως η «Xenia» και «Το Μικρό Ψάρι»). Ανάμεσά τους, και «Η Έκρηξη» του Σύλλα Τζουμέρκα, η οποία, ύστερα από την παγκόσμια πρεμιέρα της στο Φεστιβάλ του Λοκάρνο και την ελληνική πρώτη στο πλαίσιο των «Νυχτών Πρεμιέρας», πραγματοποίησε και μια ειδική προβολή στις αίθουσες του λιμανιού, προετοιμάζοντας το κοινό για την εμπορική διανομή του.

Γιατί «Η Εκρηξη» είναι μια ταινία που φαίνεται να αφορά το κοινό, μιλώντας για το σήμερα και την ευρύτερη κρίση (κοινωνική, οικονομική, σχέσεων, ηθών) που χαρακτηρίζει την κοινωνία, μέσα από την προσωπική ιστορία κατάρρευσης μιας κοπέλας, η οποία αποκαλύπτεται σταδιακά μέσα από συνεχή πισωγυρίσματα στο χρόνο, δίνοντας τα στοιχεία που προοικονομούσαν την πτώση και αντιπαραβάλλοντάς τα με το σκοτεινό σήμερα. Η σύνδεση του πραγματικού κόσμου με τη μυθοπλασία ήταν, εξάλλου, κάτι που απασχόλησε τον Τζουμέρκα ήδη από τη «Χώρα Προέλευσης», όμως εδώ φαίνεται πιο σίγουρος για τις προθέσεις του και σίγουρα αποδεικνύεται πιο ικανός στο χειρισμό τής θεματικής, σε σχέση με το παρελθόν. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο σκηνοθέτης έχει όραμα, φιλόδοξες διαθέσεις, ορμή που βγαίνει μέσω της έκφρασης και των πράξεων των πρωταγωνιστών του ή έντονη διάθεση να πει όλα όσα τον πνίγουν με πάθος – αλλά όλα αυτά συνοδεύονται και από μία έλλειψη αυτοελέγχου, που κινδυνεύει να… τινάξει την ισορροπία στον αέρα.

Ήδη από τα πρώτα λεπτά τής αφήγησης, «Η Έκρηξη» αρπάζει το θεατή και τον ταρακουνά, ανεβάζει την ένταση στο κόκκινο, αποδεχόμενη τις υστερίες, και δίνει έμφαση στις περισσότερο ενστικτώδεις αντιδράσεις (είτε αυτές αφορούν την κινηματογράφηση της σεξουαλικής συμπεριφοράς είτε την αποτύπωση των γεμάτων βωμολοχίες και ουρλιαχτά ενδοοικογενειακών διαλόγων) παρά στη λογική αντιμετώπιση των πράξεων. Είναι ένας καθαρά ασφυκτικός κόσμος, όπου οι ήρωες ψάχνουν να βρουν τη νέα τους ταυτότητα και να ανακαλύψουν εκ νέου τον εαυτό τους πριν τους προλάβει η έκρηξη, όμως κάτι τέτοιο χάνεται μέσα σε ατέρμονους καβγάδες και φασαριόζικες αντιδράσεις, κάνοντας το θέμα περισσότερο γραφικό παρά ουσιαστικό. Μόνο όταν η ένταση υποχωρεί (πριν την έλευση της «καταιγίδας»), γίνεται ουσιαστικά φανερή η τραγικότητα της κατάστασης, με καλύτερο παράδειγμα την ομιλία τής Μαρίας (της Αγγελικής Παπούλια) στον πατέρα της, η οποία χωρίς καν να ανεβάζει τόνους αποδεικνύεται πιο σπαρακτική από ποτέ.

Πιο συγκεκριμένα, η Παπούλια είναι η μόνη ανάμεσα σε όλο το καστ που καταφέρνει να διατηρήσει ανθρώπινη την ηρωίδα της παρά τις εντάσεις, όσο οι άλλοι χάνονται μέσα στις καρικατούρες των… ηχηρών ερμηνειών τους. Στη Μαρία της μόνο επιτυγχάνεται η ισορροπία του προκλητικού και του τραγικού, αποδεικνύοντας το ταλέντο τής ηθοποιού και την ικανότητά της να διατηρεί την εκφραστικότητα των ματιών της, ανεξαρτήτως των υπόλοιπων συστατικών τής ερμηνείας της. Γιατί, δυστυχώς, γύρω της η κατάσταση μοιάζει ακούσια κωμική, χαμένη μέσα στις υπερβολές τής απεικόνισης και τη βεβιασμένη ανάγκη να φανεί επιτακτική και ασφυκτική.

Θα τα πούμε και εκτενέστερα όταν το φιλμ βγει και επίσημα στις αίθουσες, όμως μέχρι τότε κρατάμε την εγκυρότητα των προθέσεων από πλευράς τού Τζουμέρκα αλλά και την ελλιπή ολοκλήρωση της αποστολής τής ταινίας, η οποία θα μπορούσε να ήταν πολύ πιο δυνατή στον αντίκτυπό της, αν δεν επένδυε τόσο πολύ στη λεκτική βία, καταλήγοντας απλά ως μια ενδιαφέρουσα προσπάθεια περιγραφής μιας κραυγής αγωνίας, που χάθηκε μέσα στις ίδιες τις φωνές της.